Το “πραξικόπημα” των 103 ναυάρχων, το κανάλι και η Συνθήκη του Μοντρέ

Ούτε ένας, ούτε δύο, ούτε τρεις, αλλά 103 συνολικά Τούρκοι ναύαρχοι εν αποστρατεία, εξέδωσαν μέσα στη νύχτα ανακοίνωση, με την οποία στρέφονται εναντίον της πολιτικής του καθεστώτος Ερντογάν για τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936), η οποία καθορίζει το καθεστώς των Στενών. Δηλώνουν ότι η αλλαγή της που επιδιώκει η Άγκυρα θα βλάψει τα τουρκικά συμφέροντα. Ήταν φυσικό και επόμενο να συγκεντρώσουν τα πυρά των κυβερνητικών στελεχών, σε μια υπόθεση που φαίνεται ότι έχει πολύ “ζουμί”…

Η κυβέρνηση Ερντογάν αντιμετωπίζει την παρέμβαση των ναυάρχων σαν δυνάμει πραξικόπημα. Η αλήθεια είναι ότι για να κινηθούν 103 ναύαρχοι και να στραφούν εναντίον της κυβερνητικής πολιτικής σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα, θεωρητικά δεν το έχουν κάνει χωρίς να έχουν προηγηθεί συνεννοήσεις, ενδεχομένως και ξένη υποστήριξη. Με απλά λόγια, όλοι αυτοί ανδρώθηκαν στρατιωτικά την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και μορφώθηκαν σε αμερικανικά “σχολεία”. Οι σχέσεις τους με το ΝΑΤΟ ήταν πολύ στενές, ενώ δεν αποτελεί μυστικό και ότι διατηρούσαν στενές σχέσεις με το αμερικανικό Πεντάγωνο και τη CIA.

Το πρόβλημα έχει εγερθεί εξαιτίας της πρόθεσης του Ερντογάν να ανοίξει ένα κανάλι μήκους 45 χιλιομέτρων που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με το Αιγαίο, το οποίο δεν θα εμπίπτει στους περιορισμούς της Συνθήκης του Μοντρέ. Αυτό σημαίνει ότι θα πάψουν να ισχύουν οι περιορισμοί στο εκτόπισμα των πολεμικών πλοίων από και προς τη Μαύρη Θάλασσα. Εάν συμβεί αυτό, θα αποτελέσει διπλωματικό “χαρτί” στα χέρια του Τούρκου προέδρου έναντι και της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Θεωρητικά θα άνοιγε τον δρόμο ακόμα και για τη μετάβαση αεροπλανοφόρων στη Μαύρη Θάλασσα, κυρίως όμως θα διευκόλυνε την κάθοδο ρωσικών πολεμικών πλοίων στα “θερμά ύδατα” της Μεσογείου.

Μπορεί κανείς να δει τη γεωπολιτική αξία αυτού του καναλιού με ανάλογο τρόπο που βλέπει τον αγωγό Nord Stream 2 που κατασκευάζεται στη Βαλτική για να ενώσει ενεργειακά απευθείας τη Ρωσία με τη Γερμανία, παρακάμπτοντας την Ουκρανία, άρα απομειώνοντας τη γεωοικονομική της σημασία, όπως ακριβώς έχει συμβεί και με τον αγωγό Nord Stream 1. Αυτό πιθανότατα προκαλεί την αντίδραση των ναυάρχων, που εικάζεται ότι έχουν την υποστήριξη δυτικών κύκλων.

“Πραξικόπημα”

Ο χρόνος εκδήλωσης της πρωτοβουλίας δεν μπορεί παρά να ερμηνευθεί υπό το πρίσμα της εξαιρετικά επιθετικής ως προς τη Ρωσία στάσης της κυβέρνησης Μπάιντεν. Αυτό είναι φυσιολογικό να επιτείνει το άγχος του Ερντογάν, με αποτέλεσμα να αισθάνεται “υπό πολιορκία” και ευθέως απειλούμενος. Τα γεγονότα της Ουκρανίας με την αναζωπύρωση του κινδύνου νέων συγκρούσεων και η πίεση των Αμερικανών στην Τουρκία δημιουργούν ένα πλαίσιο έμμεσης σύνδεσης του ρωσοουκρανικού με το ελληνοτουρκικό μέτωπο, αυξάνοντας σημαντικό το ρίσκο στο δεύτερο…

Η αντίδραση της Άγκυρας, μετά και τις πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας υπό την προεδρία του Ερντογάν, δείχνει ότι η απόφασή της είναι να μην υποχωρήσει στις δυτικές πιέσεις και να συνεχίσει στην οδό της αυτόνομης πολιτικής απέναντι και στην Ουάσιγκτον και στη Μόσχα. Οι εξελίξεις δείχνουν ότι θα είναι ραγδαίες…

Εξ ου και η σκληρή αντιμετώπιση του διαβήματος των αποστρατων ναυάρχων από πρώτης γραμμής κυβερνητικά στελέχη. Πρώτος και καλύτερος ο Φαχρεντίν Αλτούν (υπεύθυνος επικοινωνίας του Ερντογάν), ο οποίος ζήτησε σε αυστηρό τόνο από τους ναυάρχους που «ζουν στην παλιά Τουρκία», να μην ανακατεύονται στις πολιτικές υποθέσεις. «Είναι απόστρατοι και θα πρέπει να παραμείνουν ως τέτοιοι», έγραψε χαρακτηριστικά!

Στη “δημοκρατική” Τουρκία του Ερντογάν δεν μπορούν να εκφέρουν άποψη ομάδες αξιωματικών εν αποστρατεία. Αν το αντίστοιχο το μεταφέραμε στα ελληνικά δεδομένα που κάθε τρεις και λίγο ομάδες αποστράτων αξιωματικών εκφράζουν την άποψή τους υπογράφοντας αντίστοιχα κείμενα, θα έπρεπε να ασχολούμαστε με “πραξικοπήματα” συνεχώς.

Αντιδράσεις κυβέρνησης

Ο πρόεδρος της τουρκικής Βουλής, Μουσταφά Σεντόπ, έγραψε στα κοινωνικά δίκτυα ότι «αυτοί οι απόστρατοι, που δεν τους είχαμε δει για χρόνια, δημιουργούν χάος στην Τουρκία με τις δικές τους [πολιτικές] ατζέντες». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο δελφίνος του Ερντογάν, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού. Έγραψε κι αυτός στα κοινωνικά δίκτυα, ότι «η κυβέρνηση θυμάται πάντα όσους είναι πιστοί στη δημοκρατία» και ότι «αυτοί οι ναύαρχοι δεν πρέπει να χρησιμοποιούν τον βαθμό και τη στολή τους ως μέσο πίεσης για την προώθηση της ρητορικής τους».

Η αντίδραση των κυβερνητικών ενδεχομένως να προαναγγέλλει διώξεις των ναυάρχων. Αφενός η αναφορά σε πραξικόπημα, αφετέρου τα περί “πιστών στη δημοκρατία” προετοιμάζει ενδεχομένως το έδαφος για συλλήψεις και άσκηση διώξεων. Αυτή, όμως, θα ήταν μια ενέργεια που εμπεριέχει σημαντικό ρίσκο στην τρέχουσα συγκυρία. Όπως εμείς υποπτευόμαστε έξωθεν στήριξη του διαβήματος των ναυάρχων, το ίδιο θα απασχολεί και τον Ερντογάν, ο οποίος πιθανόν να διαθέτει, μέσω της MIT, και σχετική πληροφόρηση.

Θα ανοίξει, λοιπόν, ο Ερντογάν και δεύτερο μέτωπο μετά από αυτό με τους γκιουλενιστές; Δεν θα είναι γι’ αυτόν εύκολη υπόθεση, αλλά ούτε και μπορεί να αποκλειστεί. Κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσον το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό στοιχίζεται πίσω από τις απόψεις των πρώην ηγητόρων του ή όχι. Οι επόμενες ώρες και ημέρες θα δείξουν ποια θα είναι τα επόμενα βήματα.