Το “ρωσικό τραύμα” και ο πόλεμος στην Ουκρανία

Παρατηρώντας τον αναρτημένο χάρτη που ακολουθεί, σχετικά με την ρωσική επέκτασης από τον ύστερο Μεσαίωνα και μετά, μπορεί να καταλάβει κανείς καλύτερα γιατί οδηγηθήκαμε στην πόλεμο στην Ουκρανία, όπου σε λίγες μέρες συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του. Ο πόλεμος ξεπερνά κατά πολύ τα όρια του ουκρανικού ζητήματος και της ρωσικής επιθετικότητας.

Η πρώτη επέκταση της Ρωσίας, λοιπόν, ξεκινά περί το 1300, με πυρήνα το, μικρό σχετικά, παλιό Δουκάτο της Μόσχας (στο χάρτη 1). Σε πρώτη φάση, μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα, δημιουργήθηκε το Μεγάλο Δουκάτο της Μόσχας (στο χάρτη 2), μετά την προσάρτηση της Δημοκρατίας του Νόβγκοροντ και κύρια κατεύθυνση προς Ανατολάς. Η πρώτη μεγάλη επέκταση προς τα δυτικά και νότια ξεκινά από την δυναστεία των Ριουρίκ (στο χάρτη 3) μεταξύ 1462 και 1605.

Ακολούθησε η περίοδος της δυναστείας των Ρομανώφ, αρχικά με τον Μιχαήλ (στο χάρτη 4) και τον Αλέξη (στο χάρτη 5). Κατόπιν με τον Μέγα Πέτρο (στο χάρτη 6), την Άννα (στο χάρτη 7), την Ελισάβετ (στο χάρτη 8), και την Μεγάλη Αικατερίνη (στο χάρτη 9). Επέκταση υπήρξε και στη διάρκεια του 19ου αιώνα από τους απογόνους της Μεγάλης Αικατερίνης (στο χάρτη 10), αλλά και στον 20ο αιώνα με την μορφή της Σοβιετικής Ένωσης (στο χάρτη 11).

Μέσα από αυτήν την διαρκή επέκταση σε τεράστιες εκτάσεις, είναι σχετικά εύκολο να γίνει αντιληπτή η γενική τάση μιας περίκλειστης χώρας να αποκτήσει πρόσβαση στις θάλασσες και στο παγκόσμιο εμπόριο. Από το 1667 και αφού η Ουκρανία αποσπάστηκε από την Πολωνία, η ρωσική πίεση άρχισε να γίνεται πιο εμφανής και προς τα δυτικά. Μέχρι το 1945 η ρωσική σφαίρα επιρροής μετατοπίστηκε προς τη Δύση, με την μορφή του Ανατολικού Συνασπισμού, κατά 2.200 χιλιόμετρα.

“Ρωσικό τραύμα”

Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι σε όλη αυτή την –περίπου επτά αιώνων– επέκταση, η Ρωσία κινδύνεψε κυριολεκτικά με αφανισμό από τους Βίκινγκς, τους Τεύτονες, τους Μογγόλους, τους Πολωνούς, τους Σουηδούς, τους Γάλλους και από τους Γερμανούς δύο φορές τον 20ο αιώνα. Έτσι δημιουργήθηκε και το “ρωσικό τραύμα”, που παραμένει ακόμα ανοιχτό.

Για όσους προσεγγίζουν χωρίς ιδεολογικές προκαταλήψεις τα όσα θλιβερά διαδραματίζονται εδώ και έναν χρόνο στο έδαφος της Ουκρανίας και τους κινδύνους παγκόσμιας σύρραξης, έχοντας υπόψη την ιστορική οπτική του “ενιαίου χώρου” και της “κοινής πολιτιστικής ταυτότητας”, δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσουν ότι ο Πούτιν διακατέχεται από ένα είδος “αποστολής”, την οποία είχε προετοιμάσει από καιρό σε ιδεολογικό επίπεδο: Η ρωσική και η σοβιετική παράδοση, ενταγμένες μέσα σε μια ιδεολογία της ιστορίας, όπου η Ρωσία κατέχει το στάτους της αυτοκρατορίας.

Αυτός είναι ένας από τους βασικούς όρους, που επεδίωξε η “αποστολή” αυτή να εκπληρωθεί με στρατιωτικά μέσα στην Ουκρανία προκειμένου να γίνει, στο μέτρο του δυνατού, η αποκατάσταση αυτής της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας. Για την «ασφάλεια στην ιστορική γη», αναφέρθηκε  ο Πούτιν στο τελευταίο του διάγγελμα για τον ένα χρόνο της εισβολής.  Και αυτήν την πίστη του Πούτιν, ιδιαίτερα όσον αφορά την Ουκρανία, ή τουλάχιστον στο ευρύτερο ανατολικό, ρωσόφωνο τμήμα της Ουκρανίας, την συμμερίζεται και η πλειονότητα του ρωσικού λαού.

Άλλωστε, ο Πούτιν δεν έκρυψε ποτέ τους λόγους γι’ αυτήν του την πίστη. Σε ομιλία του, στις 25 Απριλίου 2005, ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, τόνιζε μεταξύ άλλων: «Πάνω από όλα, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του αιώνα. Αλλά για τον ρωσικό λαό έγινε ένα πραγματικό δράμα. Δεκάδες εκατομμύρια συμπολίτες και συμπατριώτες μας βρέθηκαν εκτός των συνόρων της ρωσικής επικράτειας. Η επιδημία της αποσύνθεσης εξαπλώθηκε και στην ίδια τη Ρωσία».

Συμψηφισμοί και υπερθεματισμοί

Προφανώς, η ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία είναι απερίφραστα καταδικαστέα, ακόμη και αν λάβουμε υπόψη τα εγκλήματα των Ουκρανών που προηγήθηκαν στην περιοχή των “Λαϊκών Δημοκρατιών” του Ντόνμπας και στο “πραξικόπημα του 2014”, ή και για το ποιος ευθύνεται πραγματικά για την κατάρρευση των Συμφωνιών Μινσκ. Και αυτό δεν πρέπει να τίθεται σε συμψηφισμό με τις πράξεις των Δυτικών ιμπεριαλιστών στη Σερβία ή των Τούρκων στη Κύπρο και αλλού.

Όμως, ο κίνδυνος που ελλοχεύει για την Ελλάδα (και την Κύπρο), όχι μόνο για την απόλυτη ταύτισή της με το ΝΑΤΟ, αλλά κυρίως με τον υπερθεματισμό της ελληνικής κυβέρνησης, είναι υπαρκτός και προβληματίζει. Όταν τελειώσει κάποια στιγμή όλη αυτή η “τρέλα του πολέμου” και επέλθει ακόμα μια νέα “ισορροπία του τρόμου”, η Ρωσία και ο “αντιηγεμονικός συνασπισμός” της Ευρασίας θα εξακολουθούν να υπάρχουν.

Η Ελλάδα και η Κύπρος θα βρεθούν τότε με την κατηγορία του “ουραγού” του δυτικού ιμπεριαλισμού και του καπιταλιστικού χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Και δεν είναι καθόλου σίγουρο αν ποτέ η Ελλάδα βρεθεί σε μια ανάλογη θέση με την Ουκρανία πως θα τρέξει σύσσωμη η Δύση να την υπερασπιστεί, όπως γίνεται αυτές τις ημέρες με την Ουκρανία, στο πλαίσιο της “Μεγάλης Σκακιέρας” της Ευρασίας. Άλλωστε, η υιοθέτηση των δύο μέτρων και δύο σταθμών αποτελεί παλιά παράδοση στη διεθνή πολιτική, όπως και η εκδίκηση που προσφέρεται σαν κρύο πιάτο.