Το σύγχρονο βαθύ κράτος στην Τουρκία έχει σημαία Ερντογάν

Το 2009, φιλελεύθερη τουρκική εφημερίδα που ασκούσε κριτική στον πολιτικό ρόλο του τουρκικού στρατού και υποστήριζε τις πολιτικές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είχε δημοσιεύσει μια έκθεση του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Στρατού. Η έκθεση περιέγραφε λεπτομερώς ένα μυστικό σχέδιο σταδιακής αποδόμησης και περιθωριοποίησης του κινήματος Γκιουλέν και του ισλαμικού κυβερνώντος ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης). Ο δημοσιογράφος που είχε βγάλει την είδηση μπήκε στη φυλακή, η δε εφημερίδα έκλεισε.

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών στην Τουρκία επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο της εν λόγω έκθεσης. Το κίνημα Γκιουλέν αποτέλεσε στόχο των κρατικών αρχών και θύμα εκτεταμένων διώξεων και εκκαθαρίσεων όχι μόνο στους κρατικούς μηχανισμούς, αλλά ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα. Πλέον, στο εσωτερικό της Τουρκίας η επιρροή του είναι μηδαμινή.

Από την άλλη, αυτά που είδαμε να συμβαίνουν μετά τα γεγονότα του Ιουλίου 2016 στην κρατική γραφειοκρατία, αλλά και στο εσωτερικό του ΑΚΡ (αποπομπές δημάρχων μεγάλων πόλεων, μαζικές εκκαθαρίσεις στον κομματικό μηχανισμό σε όλα τα επίπεδα, απομάκρυνση στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, περιθωριοποίηση της ιστορικής ηγετικής ομάδας του κόμματος) αποτελούν σοβαρές ενδείξεις ότι το σχέδιο του Γενικού Επιτελείου για αποδόμηση του πολιτικού Ισλάμ έχει προχωρήσει στη δεύτερη φάση του και μάλιστα με την αγαστή συνεργασία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Είναι γεγονός ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει στραφεί εναντίον των πρώην ισλαμιστών συντρόφων του, συμμαχώντας με τους στρατιωτικούς και τις πολιτικές του βιτρίνες, τη ναζιστικού τύπου Ακροδεξιά του Ντεβλέτ Μπαχτσελί και την ρατσιστική παλαιοκεμαλική ψευδοαριστερά του Ντογού Περιντζέκ. Ιστορικά ηγετικά στελέχη του AKP, όπως ο Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο Αλί Μπαμπατζάν και ο Αχμέτ Νταβούτογλου όχι μόνο έχουν πάρει αποστάσεις από τον πρώην συνοδοιπόρο και ηγέτη τους, αλλά και έχουν στραφεί εναντίον του.

Το γιατί έχει κάνει αυτή την επιλογή ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι κρίσιμο ερώτημα. Η απάντηση συνδέεται τρεις παράγοντες: Πρώτον, με την διαφθορά (την δική του και του συστήματός του). Δεύτερον, με την εξαρτημένη, αδύναμη φύση του τουρκικού πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας των πολιτών. Τρίτον, με τον διαχρονικά κεντρικό ρόλο του βαθέως κράτους στα πολιτικά πράγματα της χώρας.

Ο Ερντογάν και η επιστροφή των κεμαλιστών

Το αναδιαρθρωμένο βαθύ κράτος (τμήματα του στρατού, μυστικές υπηρεσίες και δίκτυο στελεχών της κρατικής γραφειοκρατίας), λόγω της διείσδυσής του σε όλα τα πολιτικά κόμματα και στα Μίντια, αλλά και της δυνατότητάς του να ασκεί φυσική βία κατά αντιπάλων, καταφέρνει να ξαναμοιράζει την τράπουλα και να αναδιαμορφώνει το πολιτικό σκηνικό κατά το δοκούν.

Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι πολλοί κεμαλιστές αξιωματικοί που είχαν εκδιωχθεί από τις ένοπλες δυνάμεις στο παρελθόν, λόγω των υποθέσεων “Βαριοπούλα” και “Εργκενεκόν”, επέστρεψαν στη στρατιωτική γραφειοκρατία και μάλιστα κάποιοι εξ αυτών σε υψηλές θέσεις. Αυτοί οι κεμαλιστές αξιωματικοί υποστηρίζουν την χρήση ένοπλης βίας έναντι των Κούρδων στη Μέση Ανατολή, την στενότερη συνεργασία με Ρωσία και Κίνα και την απομάκρυνση της Τουρκίας από την Δύση (ΝΑΤΟ και ΕΕ).

Από την άλλη πλευρά, οι φίλα προσκείμενοι στο δίκτυο του Γκιουλέν αξιωματικοί, ή απλώς αξιωματικοί, οι οποίοι υποστήριζαν την ειρηνική επίλυση του Κουρδικού ζητήματος, την χαλάρωση του αυταρχικού καθεστώτος της Τουρκίας και διαφωνούν με την δια της διολισθήσεως απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση, βρέθηκαν στην φυλακή ή στην εξορία.

Μέχρι που μπορεί να φτάσει αυτή η αλυσίδα των πολιτικών γεγονότων; Σίγουρα έχει οδηγήσει σε μετάλλαξη του κυβερνώντος ΑΚΡ, ώστε να προσαρμοστεί στα προσωπικά σχέδια του αρχηγού του. Το βαθύ κράτος, πάντως, δεν ενδιαφέρεται τόσο για τα πρόσωπα-βιτρίνες που κυβερνούν, αλλά κυρίως για τις κεντρικές πολιτικές κατευθύνσεις, τις οποίες βέβαια μονοπωλιακά χαράσσει το ίδιο. Τις πολιτικές που εφαρμόζει σήμερα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας του θα τις ζήλευε ακόμα και ο μακαρίτης δικτάτορας Κενάν Εβρέν…