Το σύνδρομο της Στοκχόλμης στη σχέση Τραμπ-Ερντογάν

Ενώ η αμερικανική κυβέρνηση, στο σύνολο της σχεδόν, μέμφεται τον κ. Ερντογάν για απιστία και αθέμιτες συμπράξεις με τον παλιό εχθρό των ΗΠΑ, τη Ρωσία, ο κ. Τραμπ τον υποδέχθηκε με εκδηλώσεις εκτίμησης και σεβασμού. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν άρθρωσε κριτική  στις προκλητικές επιλογές του Τούρκου συναδέλφου του. Και συμφώνησε με τον φιλοξενούμενό του, να συναντηθούν με εκλεγμένους αντιπροσώπους του αμερικανικού λαού οι οποίοι είναι έκδηλα αντίθετοι στην πρωτοβουλία του κ. Ερντογάν να προμηθευτεί ρωσικό εξοπλισμό.

Σαν να επεδίωκε να παίξει ο ίδιος τον ρόλο του “καλού” αφήνοντας τα δύσκολα στους καλεσμένους του. Όμως, στη συνάντηση αυτή τίποτα το ουσιαστικό δεν μεσολάβησε. Και είναι αμφίβολο εάν η  κατευναστική στάση που ακολουθούν οι ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας θα τις βοηθήσει να επαναφέρουν στην  ατλαντική τροχιά «την παλιά σύμμαχό τους, στη Κορέα και το Αφγανιστάν».

Πολύς λόγος έγινε για τις επαφές των Αλμπαϊράκ (Berat Albayrak) και Κούσνερ (Jared Kushner), γαμπρών του κ. Ερντογάν και του κ. Τραμπ αντίστοιχα, οι οποίες άφησαν μεν ορατό ένα μόνο τμήμα τους, αφήνουν όμως σκοτεινό ένα τμήμα πολύ πιο μεγάλο για τις κοινωνίες των ΗΠΑ και της Τουρκίας. Κοινό τοις πάσι είναι ότι ο κ. Τραμπ διατηρεί συμφέροντα στην Τουρκία και ότι στο παρελθόν είχε εγκαινιάσει εκεί μεγάλο κτήριο δικών του συμφερόντων, παρόντος του τότε πρωθυπουργού κ. Ερντογάν.

Κοινό τοις πάσι είναι επίσης ότι η τουρκική τράπεζα HalkBank, που διαθέτει παράρτημα στις ΗΠΑ, είχε παραβιάσει το αμερικανικό εμπάργκο έναντι του Ιράν διοχετεύοντας στην Τεχεράνη δισεκατομμύρια δολάρια –έναντι ιρανικού αερίου και πετρελαίου που είχε προμηθευτεί η Τουρκία– όπως είχε αναφέρει η εισαγγελία που είχε επιληφθεί του θέματος με πρωτοβουλία του αμερικανικού υπουργείου δικαιοσύνης.

Και ενώ η ποινική διαδικασία κατά της HalkBank είχε ξεκινήσει, ο γαμπρός του κ. Ερντογάν –με σπουδές στο πανεπιστήμιο Pace και με ευρύτατο κύκλο γνωριμιών στις ΗΠΑ– λέγεται ότι, πίεσε τον άλλοτε Αμερικανό υπουργό οικονομικών Στίβεν Μνούτσιν (Steven Mnuchin) με αποτέλεσμα να μην επιβληθούν ποινές. Το θέμα αναβίωσε και o τούρκος πρόεδρος, κατά την τελευταία επίσκεψή του στις ΗΠΑ, κατέβαλε και πάλι σοβαρές προσπάθειες να μην υπάρξουν σοβαρές συνέπειες για την τράπεζα.

Τι συμβαίνει μεταξύ τους

Αρκετοί δυτικοί παρατηρητές, παρά τη σχετικά συγκρατημένη στάση τους έναντι των παραστρατημάτων του κ. Ερντογάν, ασκούν μεν κριτική αλλά αποφεύγουν την  αύξηση της όξυνσης στις διμερείς σχέσεις των χωρών τους με την Τουρκία. Δεν παύουν όμως να διερωτώνται τι μπορεί να συμβαίνει στις σχέσεις των δύο προέδρων. Ο κ. Τραμπ είναι εξόφθαλμα διαλλακτικός έναντι του κ. Ερντογάν ακόμα και όταν ο τελευταίος, στην πρόσφατη κοινή συνέντευξή τους, διατύπωσε την αντίθεσή του στην αμερικανική στάση στην, κατεχόμενη από την Τουρκία, ζώνη στη Συρία. Ο Ερντογάν, μάλιστα, θυμίζουμε ότι προηγουμένως επέστρεψε στον Αμερικανό πρόεδρο την επιστολή που ο τελευταίος του είχε στείλει στις 9 Οκτωβρίου (Anadolu, 14/11/2019).

Δεν είναι βέβαιο ότι η προσπάθεια Ερντογάν να αντισταθμίσει την αγορά των ρωσικών S-400 με την αγορά πυραύλων Patriot από τις ΗΠΑ, ήταν ο λόγος για τον οποίο ο, συνήθως οξύθυμος και εριστικός, Αμερικανός πρόεδρος υπήρξε τόσο έκδηλα διαλλακτικός έναντι του Τούρκου ομολόγου του. Δηλώνοντας μάλιστα “θαυμαστής του”, μέσα στον ορυμαγδό των αμερικανικών αντιδράσεων για την εν γένει στάση του Προέδρου της Τουρκίας. Και καταλήγοντας να τον  χαρακτηρίσει  “σεβαστό” και να τιτλοφορήσει τη συνάντησή τους “θαυμάσια και παραγωγική”.

Μην ξεχνάμε τον Μπόλτον

Όμως, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη η πρόσφατη δήλωση τού, μέχρι πρότινος, Αμερικανού συμβούλου ασφαλείας Μπόλτον (John Bolton) ότι “μερικές από τις αποφάσεις του προέδρου Τραμπ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής ελαύνονται από προσωπικά συμφέροντα”. Θα ήταν βέβαια παρακινδυνευμένο να προχωρήσει κανείς σε προωθημένες ερμηνείες κάνοντας χρήση της εκτίμησης που διατύπωσε, σε κλειστή συνάντηση της πολυεθνικής Morgan Stanley, ο πρώην σύμβουλος ασφαλείας.

Δύσκολα όμως θα μπορούσε να αποφευχθεί η δημιουργία της αντίληψης σε τμήμα της κοινής γνώμης και μερικών σχολιαστών –όπως των David D. Kirkpatrick και Eric Lipton στο φύλλο της 12ης Νοεμβρίου των New York Times- περί εξάρτησης του Αμερικανού προέδρου από τον κ. Ερντογάν.

Μιας εξάρτησης που όχι μόνο συνειρμούς συμφερόντων προκαλεί αλλά και την εντύπωση ότι ο κ. Τραμπ θαυμάζει αυτόν που τον προσβάλλει και, παράλληλα, διακατέχεται ακόμα και από αισθήματα θαυμασμού -όπως εξάλλου ο ίδιος δηλώνει- απέναντί του. Ακριβώς όπως συμβαίνει στην περίπτωση του συνδρόμου της Στοκχόλμης, με τον απαχθέντα όμηρο να αναπτύσσει θετικά συναισθήματα για τον απαγωγέα του.