Το τέλος της παγκόσμιας αμερικανικής ηγεμονίας

Παρότι είναι πρόωρο να υποστηρίξει κανείς ότι διαφαίνεται στον ορίζοντα μια νέα διεθνής τάξη, η άποψη αυτή ενισχύεται από αρκετές εξελίξεις στο διεθνή στίβο. Πρόκειται για την πρόσφατη τάση εγκατάλειψης παλαιών συμμάχων των ΗΠΑ, οι οποίοι προσεγγίζουν την Κίνα ή και την Ρωσία. Αυτές οι ανατροπές εξηγούνται από την επιθυμία των περί ων κρατών, να βρίσκονται στο πλευρό των αυριανών κυρίαρχων του κόσμου, εναντίον των ΗΠΑ και της αμερικανικής εμμονής να επιβάλλουν το καθεστώς της φιλελεύθερης δημοκρατίας ως το μοναδικό παγκοσμίως ανεκτό.

Συγκεκριμένα, η επίθεση της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, πριν ενάμισι περίπου χρόνο, συσπείρωσε τους πολίτες των προηγμένων δημοκρατικών οικονομιών εναντίον της Ρωσίας. Και το ίδιο συνέβη και με την Κίνα, όχι μόνο επειδή τάχθηκε στο πλευρό της Ρωσίας, αλλά και επειδή δεν είναι δημοκρατική. Δεν ισχύει όμως το ίδιο όσον αφορά τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, στις οποίες η γνώμη των πολιτών απέναντι στη Ρωσία εμφανίζεται βελτιωμένη και ανερχόμενη. Μια σειρά εξελίξεων προβάλλουν αυτή τη μεταβολή, όπως η αυξημένη προθυμία αγοράς ρωσικής ενέργειας από την Ασία και τη Λατινική Αμερική, η μυστική πώληση όπλων στη Ρωσία από την Αίγυπτο, καθώς και ο πρόσφατος περιορισμός του αριθμού των χωρών που καταδικάζουν τη Ρωσία για την επίθεση εναντίον της Ουκρανίας.

Κίνα και Σαουδική Αραβία

Στον περιορισμό του αρχικού βαθμού απομόνωσης της Ρωσίας βοήθησε σημαντικά η διπλωματία της Κίνας, που ανέλαβε ρόλο ειρηνοποιού στη Μέση Ανατολή, και προσέγγισε παραδοσιακούς συμμάχους της Δύσης, όπως η Σαουδική Αραβία. Ακόμη, η Αμερική κινδυνεύει να απομονωθεί από συμμάχους και εμπορικούς εταίρους, εξαιτίας της εμμονής της να καταδικάζει χώρες που έχουν πολίτευμα διαφορετικό της φιλελεύθερης δημοκρατίας (σε πείσμα της συρρίκνωσης της επιρροής της στην υφήλιο).

Θα πρέπει ακόμη να υπογραμμιστεί σε ό,τι αφορά την παγκόσμια θέση της Ρωσίας, η πρόσφατη και καταλυτικής σημασίας συμμαχία της με τη Σαουδική Αραβία, σχετικά με το πετρέλαιο. Η Σαουδική Αραβία, στενή συνεργάτης των ΗΠΑ από το 1945, στρέφεται ήδη προς τη Μόσχα στην προσπάθεια απεξάρτησής της από την Ουάσινγκτον. Και οι δύο χώρες, μέλη του ΟΠΕΚ, απειλούν με τη συμμαχία τους αυτή, που στρέφεται εναντίον της Αμερικής να δημιουργήσουν στις ΗΠΑ σοβαρά προβλήματα, με αιχμή την άνοδο της τιμής του πετρελαίου.

Από την πλευρά της Ρωσίας, η συμμαχία αυτή ενισχύει σημαντικά τη θέση της στην παγκόσμια οικονομία, διαψεύδοντας τα σενάρια περί απομονωτισμού της. Εξάλλου, πρόσφατα έλαβε χώρα και άλλη μια κομβική συμφωνία ύψους 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μεταξύ Κίνας και Κατάρ, που εξασφαλίζει στην Κίνα για 27 χρόνια την προς αυτήν εξαγωγή 4 εκατομμυρίων τόνων υγροποιημένου φυσικού αερίου ετησίως. Η εν λόγω συμφωνία ενισχύει σημαντικά το ρόλο της Κίνας, αλλά εμμέσως και της Ρωσίας ως στενής της συμμάχου στη Μέση Ανατολή, παραγκωνίζοντας έτσι μεγάλες ενεργειακές εταιρείες της Δύσης.

Η νέα πραγματικότητα

Σημειωτέον επίσης ότι, ένα σημαντικό τμήμα του κόσμου δεν θέλησε να πάει ούτε με τη Δύση, ούτε με τη Μόσχα. Συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 2022, από τις 54 αφρικανικές χώρες οι 25 αρνήθηκαν να πάρουν θέση στην ψηφοφορία εναντίον της Ρωσίας σε πείσμα των πολύ ισχυρών πιέσεων της Δύσης και του ΝΑΤΟ. Και παράλληλα, ως συνέχεια της από-παγκοσμιοποίησης, δείχνει να ανατέλλει ένα νέο και παράλληλο σχήμα, στο οποίο θα μπορούσε να δοθεί το όνομα της πολυ-παγκοσμιοποίησης.

Δηλαδή, πολλά κέντρα, τα οποία προσελκύουν τμήμα των επιχειρήσεων, οι οποίες αντιμετώπισαν προβλήματα εξαιτίας της πανδημίας. Ένα τέτοιο νέο κέντρο παγκοσμιοποίησης φαίνεται να είναι το Μεξικό. Παρότι οι προβλέψεις για την εικόνα που θα ενδυθεί η μελλοντική διεθνής τάξη, παραμένουν αδιευκρίνιστες προς το παρόν (καθώς η διεθνής τάξη θα διαμορφωθεί από εξελίξεις του μέλλοντος), μπορούν να υποστηριχτούν τα ακόλουθα:

• Έχει, σημαντικά υποχωρήσει η πάγια πεποίθηση του παρελθόντος, ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία εξασφαλίζει λύσεις σε όλα τα προβλήματα.
• Η παγκοσμιοποίηση, όπως επικράτησε τα 50 τελευταία χρόνια, έχει τελειώσει. Τη θέση της θα καταλάβουν άλλα σχήματα, τα οποία θα περιλαμβάνουν περιορισμούς ελευθερίας συναλλαγών, προστατευτικές πολιτικές, περισσότερα του ενός ηγετικά κέντρα.
• Στην κορυφή της νέας διεθνούς τάξης δε θα είναι πια οι ΗΠΑ, αλλά ανερχόμενες οικονομίες της Ανατολής. Το ερώτημα που φαίνεται να τίθεται, αναπάντητο προς το παρόν, είναι το αν τα σκήπτρα του κόσμου θα τα χειριστεί μόνη η Κίνα ή και αν θα παραχωρήσει τμήμα τους σε άλλες ισχυρές οικονομίες, όπως οι ΗΠΑ, η Ινδία και αργότερα, πιθανότατα, και ανερχόμενες χώρες της Αφρικής. Ως πιθανότερη επιλογή της Κίνας θα πρόκρινα τη δεύτερη.

Αποδολαριοποίηση και αμερικανική κυριαρχία

Η Σύνοδος των BRICS, που συνήλθε στο Γιοχάνεσμπουργκ στις 22-24 Αυγούστου του 2023 έθεσε ως βασικά θέματα την απεξάρτηση από τη Δύση, μέσω του σχηματισμού μιας νέας διακυβέρνησης της υφηλίου, αλλά και την προσπάθεια αποδολαροποίησης. Στη συνάντηση αυτή παρέστησαν η Βραζιλία, η Ρωσία (με τον υπουργό εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, καθώς ο Πούτιν θα κινδύνευε να συλληφθεί εκτός Ρωσίας), η Κίνα και η Νότια Αφρική.

Επιπλέον, έξι ακόμη χώρες, η Αργεντινή, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έλαβαν επίσημη πρόσκληση στη σύσκεψη και εντάσσονται επίσημα στους BRICS, ενώ και άλλες 40 χώρες δήλωσαν την επιθυμία να γίνουν μέλη. Η ένταξη στο μπλοκ αυτών των πετρελαιοπαραγωγών χωρών σημαίνει τον έλεγχο της μισής περίπου παραγωγής πετρελαίου στην υφήλιο. Οι BRICS, έτσι, εξελίσσονται σε σημαντικό δεύτερο παγκόσμιο πόλο που μπορεί να αντιπαρατεθεί με τη Δύση.

Η προσπάθεια αποδολαροποίησης που άρχισε εδώ και μερικά χρόνια με τη στενή συνεργασία Κίνας και Ρωσίας και που ήδη συσπειρώνει και άλλες χώρες, αποβλέπει στην, κατά το δυνατόν, απεξάρτηση των νομισματικών τους συναλλαγών από το δολάριο. Οι σχετικές ενέργειες και συμφωνίες προχωρούσαν, ως τώρα, με ιδιαίτερη διακριτικότητα στην προσπάθειά τους να αποφύγουν σημαντικές αντιδράσεις των ΗΠΑ. Οι προσπάθειες αυτές, είχαν αρκετές επιτυχίες. Γι’ αυτό και η σύνοδος των BRICS, αποτελεί εισαγωγή σε μια νέα και πιο επικίνδυνη εποχή για το, μέχρι σήμερα, παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.