Το θρίλερ για το Μέλλον της Ευρώπης – Τι παίχτηκε στο παρασκήνιο

Η έναρξη της πολυσυζητημένης Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης, που έγινε στο Στρασβούργο, παρουσίασε μια εικόνα ενότητας της ΕΕ, η οποία όμως απέχει κατά πολύ από την πραγματικότητα, καθώς οι διαβουλεύσεις που έγιναν στο παρασκήνιο απέδειξαν την μάχη για την εξουσία που υφίσταται εντός του ευρωπαϊκού οργανισμού. Το σκεπτικό για τη διοργάνωση της Διάσκεψης παραπέμπει στο να συγκεντρώσει πληροφορίες από πολίτες των κρατών-μελών της ΕΕ σχετικά με τους μακροπρόθεσμους στόχους που έχει θέσει και την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει.

Η Διάσκεψη θα έχει διάρκεια ενός έτους και τα συμπεράσματα της θα συζητηθούν την άνοιξη του 2022. Η ιδέα της Διάσκεψης τέθηκε για πρώτη φορά το 2019 από τον Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος υποστήριξε ότι θα «πρέπει να προτείνουν όλες τις απαραίτητες αλλαγές στο πολιτικό μας σχέδιο, χωρίς ταμπού, ακόμα και χωρίς αναθεώρηση της Συνθήκης». Άλλωστε, ο Μακρόν απεύθυνε χαιρετισμό στην εναρκτήρια εκδήλωση και έγιναν παρεμβάσεις των προέδρων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι, της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν και του πρωθυπουργού της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα.

Όμως, ένα θρίλερ διαδραματίστηκε δύο εικοσιτετράωρα πριν την έναρξη της Διάσκεψης, καθώς αξιωματούχοι της ΕΕ διαφωνούσαν στο τρόπο λήψης αποφάσεων. Μια ομάδα επεδίωκε να διασφαλίσει ότι η ολιγομελής Εκτελεστική Επιτροπή θα είχε την τελευταία λέξη στη λήψη των αποφάσεων. Αντίθετα, μια άλλη ομάδα επέμεινε ότι οι εκατοντάδες συμμετέχοντες στην ολομέλεια (εκπρόσωποι κοινωνίας πολιτών, ευρωβουλευτές, βουλευτές από τα εθνικά κοινοβούλια κ.α.) πρέπει να έχουν τον κύριο λόγο στην λήψη των αποφάσεων. Η αντιπαράθεση κλιμακώθηκε και κάποιοι ευρωβουλευτές ζήτησαν ακόμα και την ακύρωση της εκδήλωσης.

Συμφωνία-συμβιβασμός

Η ΕΕ απέδειξε, για ακόμα μια φορά, πόσο τρωτή είναι στη μάχη εξουσίας των εθνικών συμφερόντων των κρατών-μελών της και των θεσμών της. Ο ευρωβουλευτής Γκι Φερχόφστατ, πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διάσκεψης, η Κομισιόν, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησαν την τελευταία στιγμή, αποφεύγοντας το φιάσκο. Η συμφωνία θεωρείται ένας συμβιβασμός, καθώς η Εκτελεστική Επιτροπή διατήρησε τον απόλυτο έλεγχο. Ωστόσο, οι αποφάσεις της Διάσκεψης πρέπει να ενημερώνονται από τις προτάσεις της ολομέλειας. Συγκεκριμένα, εκπρόσωποι από  τους εμπλεκόμενους θεσμούς της ΕΕ πρέπει επίσης να συμφωνήσουν με τα τελικά συμπεράσματα.

Η Διάσκεψη έχει γίνει και στόχος επικριτών για το πόσο πραγματικά χρήσιμη είναι. Θεωρούν ότι τα συμπεράσματά της θα περιλαμβάνουν μια τελική δήλωση που θα κοπεί και ραφτεί στα μέτρα των πολιτικών των ευρωκρατών, όχι κάτι διαφορετικό. Μια δήλωση που θα αναφέρει ότι η ΕE είναι ανοιχτή σε όλους, πιο ανταγωνιστική, βιώσιμη και πράσινη, που μάχεται τον εθνικισμό και που μοιράζεται τις ιδέες για την κοινωνική αλληλεγγύη και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο.

Όμως, όλες αυτές οι αρχές έχουν ήδη διατυπωθεί σε πολλά επίσημα έγγραφα και σε πολιτικές δηλώσεις. Οι επικριτές της Διάσκεψης θεωρούν ότι η επανάληψή τους είναι μάλλον μάταιη. Η ΕΕ διαθέτει πολλά κανάλια που της δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίζει τις απόψεις της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης: δημοσκοπήσεις, αναλύσεις δεξαμενών σκέψης, εκστρατείες της κοινωνίας των πολιτών, Σύνοδοι Κορυφής και φυσικά τις ευρωεκλογές που αποτυπώνουν τις προτιμήσεις των Ευρωπαίων ψηφοφόρων σχετικά με την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει.

Πολιτικό ρήγμα

Επίσης, οι επικριτές της Διάσκεψης εγείρουν και ερωτήματα για την πολιτική νομιμότητά της, υποστηρίζοντας ότι ακόμα και αν προκύψουν νέα συμπεράσματα, πως θα μπορούν να εφαρμοστούν, όταν σε αυτή συμμετέχει ένα μικρό ποσοστό πολιτών των κρατών-μελών της ΕΕ. Ακόμα αναρωτιούνται αν οι ηγέτες των κρατών-μελών και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα μπορέσουν να προωθήσουν αυτή τη στρατηγική.

Οι αντιπαραθέσεις για τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης αντανακλούν και το ρήγμα μεταξύ των Ευρωπαίων φεντεραλιστών, οι οποίοι επιδιώκουν να εισάγουν μια δημοκρατική νομιμότητα στον τρόπο λειτουργίας και λήψης αποφάσεων της ΕΕ και ορισμένων κρατών-μελών που εκτιμούν ότι η δική τους εξουσία μπορεί να διαβρωθεί.

Η Διάσκεψη αποτελεί και προσωπικό στοίχημα του Μακρόν, ο οποίος ηγείται των προσπαθειών για περισσότερη συμμετοχή  πολιτών, με στόχο να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις που επιθυμεί. Ενδεχομένως, αν ο Μακρόν βγει νικητής από τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του Απριλίου 2022, θα επιδιώξει να καλύψει το κενό που θα αφήσει η Άνγκελα Μέρκελ όταν λήξει η θητεία της ως καγκελάριος.