Το «ξεκλείδωμα» της Κασπίας και το φυσικό αέριο της κεντρικής Ασίας

Η πρόσφατη συμφωνία για την Κασπία θάλασσα έχει την δυναμική να καταστεί σημείο καμπής για την μεταψυχροπολεμική παγκόσμια τάξη. Με κάθε επιφύλαξη, μπορούμε να μιλήσουμε για την απαρχής του τέλους του διαχωρισμού του κόσμου με βάση ιδεολογικά-πολιτικά κριτήρια, και την θριαμβευτική επάνοδο της γεωπολιτικής.

Στο Ακτάου του Αζερμπαϊτζάν οι παρακάτω προσκείμενες επί της Κασπίας χώρες, Ρωσία, Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν συνυπέγραψαν μεταξυ άλλων, στο διαχωρισμό της Κασπίας σε τομείς δικαιοδοσίας.

Επίσης συμφώνησαν στην παραδοχή του κυρίαρχου δικαιώματος του κάθε συμβαλλόμενου παράκτιου κράτους στην ανάπτυξη και εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων φυσικών πόρων ανά αντίστοιχο τομέα. Αν και δεν υπήρξε σαφής διατύπωση αναφορικά με το νομικό καθεστώς της Κασπίας, δηλαδή αν θα θεωρείται λίμνη η θάλασσα, η εν λόγω συμφωνία έλυσε μια διαμάχη εικοσαετίας. Πάνω απ’ όλα όμως άνοιξε τον δρόμο προς την αξιοποίηση πιθανών υποθαλάσσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, όπως και τη διέλευση αγωγών.

Η σημασία της κεντρικής Ασίας

Στους υδρογονάνθρακες λοιπόν, και ιδίως στο φυσικό αέριο, βρίσκεται η ουσία του διαφαινόμενου στρατηγικού θριάμβου της Μόσχας. Η κεντρική Ασία δεν είναι, μόνο, η άνυδρη αχανής στέπα που μας έρχεται κατά νου. Αποτελεί συν τοις άλλης, ένα ενεργειακό Ελντοράντο. Χαρακτηριστικά, το Τουρκμενιστάν διαθέτει την τρίτη μεγαλύτερη παραγωγή φυσικού αερίου στον κόσμο. Το ζήτημα είναι ότι σχεδόν το σύνολο αυτής της παραγωγής του Τουρκμενιστάν, αλλά και του Καζακστάν, κατευθύνεται είτε προς τη Ρωσία είτε προς την Κίνα, με αγωγούς και συμφωνίες αποικιοκρατικής απόχρωσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η αδυναμία συνεννόησης μεταξυ Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν, αναφορικά με τις θαλάσσιες ζώνες στην Κασπία, ήταν ο κύριος λόγος που αποκλείστηκε το φυσικό αέριο του πρώτου από τον ευρωπαϊκό «Νότιο διάδρομο». Αυτό ώθησε εν συνεχεία το Τουρκμενιστάν στην υπογραφή συμφωνίας με την Λαϊκή δημοκρατία της Κίνας.
Οι πλουτοπαραγωγικές πήγες της κεντρικής Ασίας διαθέτουν μεγάλη εξαγωγική δυναμική, και βρίσκονται εντός των ορίων της πάλαι πότε σοβιετικής αυτοκρατορίας.

Όμως, η εσωτερική αγορά της Ρωσίας δεν έχει τη δυναμική να απορροφήσει το σύνολο της κεντροασιατικής παραγωγής και η μερκαντιλιστική Κίνα υπογράφει συμφωνίες εξαγοράς παρά συνεκμετάλλευσης, με σκοπό τον φθηνό και ασφαλή εφοδιασμό της ενδοχώρας της.

Κίνηση ματ

Με λίγα λόγια, η Ρωσία γνωρίζοντας ότι η Ευρώπη είναι διψασμένη ενεργειακά και σε αναζήτηση πρόσθετων προμηθευτών προσφέρει η ίδια, εμμέσως, την πλέον συμφέρουσα οικονομικά και ποσοτικά εναλλακτική. Σημειωτέον, ότι η αμερικανική σχιστολιθική παραγωγή δεν έχει προς το παρόν ούτε τα ποσοτικά ούτε τα ποιοτικά (οικονομικά) χαρακτηριστικά ώστε να αποτελέσει σοβαρή πηγή διαφοροποίησης.

Μέσω αυτής της συμφωνίας, ανοίγει η πρόσβαση των υδρογονανθράκων της κεντρικής Ασίας προς τις θερμές θάλασσες και τις διψασμένες ευρωπαϊκές αγορές. Αυτό όμως δεν γίνεται ανεξέλεγκτα αλλά υπό την αιγίδα, την βούληση και την επιτήρηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, του αδιαμφισβήτητου πολιτικού, οικονομικού και στρατιωτικού κυρίαρχου της περιοχής.

Εν κατακλείδι η Μόσχα, από τη μία παρέχει στα καθεστώτα της περιοχής πρόσβαση στη μεγαλύτερη ενεργειακή αγορά του πλανήτη, ενώ απ την άλλη διασφαλίζει τον εξοβελισμό της αμερικανικής και τον περιορισμό της κινεζικής επιρροής στο μαλακό της υπογάστριο, την ευρασιατική στέπα. Σε συνδυασμό με το Northstrem 2 και τον Turkish Stream, η διαθεσιμότητα του κεντροασιατικού φυσικού αερίου μέσω του «ξεκλειδώματος» της Κασπίας αποτελεί κομβική εξέλιξη προς την γεωοικονομική ενοποίηση της Ευρασίας.

Σε αυτή την, γεωγραφική, Ευρασία κυριαρχούν οι ηπειρωτικές δυνάμεις στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η Γερμανία και η κεντρική (πρώην ανατολική) Ευρώπη. Μένει να δούμε την αντίδραση του κυρίαρχου των θαλασσών.