Τομ Μπάρακ: Ο “βρώμικος” άνθρωπος, στη βρώμικη χώρα, για τη βρώμικη δουλειά…

Η εμπειρία της πρώτης διακυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ (2017-2021) συνέβαλε τα μέγιστα στην απόφαση αυτή, αφού ο Αμερικανός πρόεδρος συνάντησε σειρά περιορισμών από το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής στην εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού του. Η πιο εμφατική περίπτωση, υπήρξαν τα προσκόμματα που παρουσιάστηκαν από το “βαθύ κράτος” στην προσπάθεια προσέγγισης με τη Ρωσία. Ο Τομ Μπάρακ, δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας, λιβανέζικης καταγωγής, είναι “τρία σε ένα”: πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα, ειδικός διαμεσολαβητής στη Συρία και απεσταλμένος στο Λίβανο με βραχυπρόθεσμη εντολή.

Δικάστηκε με την κατηγορία του ξένου πράκτορα υπέρ των συμφερόντων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, θέτοντας σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, και αθωώθηκε από το δικαστήριο του Μπρούκλιν το 2022. Στην παρούσα φάση, το όνομά του εμπλέκεται σε αθέμιτο λόμπινγκ υπέρ του Κατάρ. Μακροχρόνιος φίλος και υποστηριχτής του Ντόναλντ Τραμπ έχει αναλάβει την πολύ δύσκολη αποστολή στη Μέση Ανατολή, που διαμορφώνεται ύστερα από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023.

Η βρώμικη χώρα

Στη Συρία ο ρόλος του αποδομήθηκε μετά την πρόσφατη απροκάλυπτη υποστήριξή του προς την μεταβατική κυβέρνηση, ύστερα από τις σφαγές των Δρούζων και την ωμή παρέμβασή του για την ενσωμάτωση των κουρδικών δυνάμεων στο στρατό της Δαμασκού. Η στάση του δυσαρέστησε σε τέτοιο βαθμό τις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες της χώρας, που έχει πλέον χάσει την αξιοπιστία του ουδέτερου διαμεσολαβητή. Μάλιστα, οι Κούρδοι αρνούνται να συνομιλήσουν μαζί του. Πιο ενδιαφέρον, όμως, είναι ο ρόλος που έχει στην Τουρκία…

Η Τουρκία είναι η χώρα με τα υψηλότερα καταγεγραμμένα ποσοστά αντι-αμερικανισμού παγκοσμίως. Αντιστρατεύεται τα αμερικανικά συμφέροντα, δρα διαλυτικά στο ΝΑΤΟ, εναγκαλίζεται με τους στρατηγικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ (Ιράν, Κίνα και Ρωσία), είναι ορκισμένος εχθρός του Ισραήλ, ανοιχτός υποστηρικτής του εξτρεμιστικού ισλαμισμού και χορηγός σουνιτικών τρομοκρατικών οργανώσεων. Είναι “ηγεμονική δημοκρατία”, όπου ο πρόεδρος (Ταγίπ Ερντογάν) ταυτίζεται με το έθνος. Το σύστημα είναι τυπικά πολυκομματικό, αλλά ουσιαστικά μονοκομματικό, σε επίπεδο ελευθεριών κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με την Κίνα και την Ρωσία και έχει στην φυλακή χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους.

Η σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία είναι σε συγκρουσιακή τροχιά (από το 2016), και έχει υποβαθμιστεί πια σε καθαρά συναλλακτική, από στρατηγική και συμμαχική που ήταν στο παρελθόν. Στο τέλος της προηγούμενης αμερικανικής προεδρίας, οι διμερείς σχέσεις έφτασαν σε ιστορικό χαμηλό. Οι ΗΠΑ παρακάμπτουν συνεχώς την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, αναβαθμίζοντας την Ελλάδα και την Κύπρο με την τριγωνική συμμαχία του “3+1” για την αντιμετώπιση του τουρκικού αναθεωρητισμού, ο οποίος αμφισβητεί την αμερικανική πρωτοκαθεδρία στην περιοχή. Οι μοναρχίες του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Εμιράτα), αποτελούν την αντίστοιχη τριγωνική διπλωματία στη Μέση Ανατολή για τον περιορισμό της Τουρκίας.

Ο Τομ Μπάρακ για τη βρώμικη δουλειά

Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα δεν έχει ακόμη αποδεχτεί ότι η Τουρκία μπορεί να χαθεί ως συμμαχική χώρα, παρόλο που η τελευταία έχει κόψει τους κάβους με τη Δύση, έχοντας υιοθετήσει το δόγμα του Ευρασιανισμού. Γι’ αυτό, οι Αμερικανοί στρατηγιστές δεν έχουν προχωρήσει σε ολική ρήξη με τον πιο δύσκολο εταίρο. Γνωρίζουν ότι αν αυτό συμβεί, τότε η ήδη αυτονομημένη Τουρκία θα είναι ολιστικά απέναντι στις ΗΠΑ, με την επίσημη και θεσμική ένταξη της στο ευρασιατικό μπλοκ.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι ΗΠΑ επιδιώκουν περιπτωσιολογικά να την δελεάσουν με ανταλλάγματα (επαναφορά στο πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35) και να της δίνουν ρόλο σε υποθέσεις, που μόνο το ερντογανικό αυταρχικό καθεστώς μπορεί να αναλάβει. Η Τουρκία έχει τον βρώμικο ρόλο να διεκπεραιώνει αποστολές, όπως αυτές της αλλαγής του καθεστώτος της Συρίας, της νίκης του Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο με την Αρμενία και την υποστήριξη της κυβέρνησης στη Δυτική Λιβύη. Έτσι, οι ΗΠΑ την κρατούν “εντός και κάτω”, κάνοντας “έλεγχο ζημιάς”.

Αμφιλεγόμενες δηλώσεις του Τομ Μπάρακ έχουν δώσει καθαρά το στίγμα του: Τέτοιες δηλώσεις είναι: «Η Τουρκία ποτέ δεν έλαβε την αναγνώριση της σημασίας που θα έπρεπε να έχει ως τόσο σημαντικός περιφερειακός παίκτης», «To αμερικανικό Koγκρέσο προκάλεσε προβλήματα με τους πυραύλους Patriot. Τότε η Τουρκία στράφηκε στη Ρωσία για τη δική της αεράμυνα», «Το Κογκρέσο θα υποστηρίξει μια έξυπνη λύση». ΗΠΑ και Τουρκία αναμένουν να επιλύσουν το θέμα των F 35 «έως το τέλος του έτους», «Αυτό που μόλις συνέβη μεταξύ Ισραήλ και Ιράν είναι μια ευκαιρία για όλους μας να πούμε, στοπ, ας δημιουργήσουμε έναν νέο δρόμο. Η Τουρκία είναι κλειδί σε αυτόν τον νέο δρόμο».

Εντάσσονται όλες αυτές οι δηλώσεις στην αμερικανική προσέγγιση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω; Μάλλον ναι. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να “γίνει ταμείο” στο πού θα βρίσκονται οι σχέσεις των δυο χωρών στο τέλος του 2028, όπου συμπίπτει με το πέρας της θητείας των δυο προέδρων. Ο Ντόναλντ Τραμπ χρησιμοποιεί “double bind” στην επικοινωνία, περνώντας αμφίσημα μηνύματα. Ύστερα από τους έξι πρώτους μήνες θητείας, δεν φαίνεται να είναι απτό στο πως θέλει να πορευτεί με τον άλλοτε “αναντικατάστατο σύμμαχο” των ΗΠΑ.

Στην πρώτη προεδρική θητεία του εφάρμοσε το σχεδιασμό των υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών για τη μείωση της ισχύος της Τουρκίας και την παράκαμψή της στον αμερικανικό πολιτικό σχεδιασμό, πραγματοποιώντας δομική αναδιάταξη στο υποσύστημα της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, όπου εντάσσεται η Ανατολική Μεσόγειος. Προφανώς, η προσωπική σχέση Τραμπ-Ερντογάν έχει τη δίκη της σημασία, όπως και τα όρια της. Πρωτίστως όμως, το θεσμικό πλαίσιο διαμόρφωσης εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ είναι αμείλικτο και στο τέλος αυτό καθορίζει την “έκβαση της παρτίδας”…