Τουρκία: “Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν”

«Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν»… Ποιος θα το περίμενε το τραγούδι του Νίκου Παπάζογλου να αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο όσα παρατηρούμε να διαδραματίζονται στην Τουρκία, σε μια εκλογική αναμέτρηση στην οποία ο Τούρκος ηγέτης εμφανιζόταν δημοσκοπικά να κατέρχεται υπό τους δυσμενέστερους όρους της εικοσαετούς “βασιλείας” του; Και παρόλο που η εκλογή πάει σε δεύτερο γύρο με την αντιπολίτευση να διαμαρτύρεται και να υπόσχεται ανατροπές, εάν τα στοιχεία που μεταδίδει το επίσημο πρακτορείο Anadolu απηχούν την αλήθεια, μπορεί να επιχειρηθεί η εξαγωγή πρώτων συμπερασμάτων.

Συμπέρασμα 1: Σε κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν κινείται με σκοπό να αποκτήσει αποφασιστικό προβάδισμα έναντι του αντιπάλου του στον δεύτερο γύρο. Είχε διαβάσει πολύ καλά τους κεμαλιστές, υπερφαλαγγίζοντάς τους πολιτικά. Διατήρησε τις δυνάμεις του και διέψευσε στην πράξη τις δημοσκοπήσεις που έδειχναν άνετο προβάδισμα για τον Κιλιτσντάρογλου. Το αποτέλεσμα είναι τέτοιο που θα επηρεάσει πάνω από όλα την ίδια την τουρκική αντιπολίτευση σε δυο κατευθύνσεις: Υπονομεύοντας τις ελπίδες επικράτησης στον δεύτερο γύρο και πυροδοτώντας, εκ του αποτελέσματος, διαλυτικές τάξεις σε μια ούτως ή άλλως ευκαιριακή συμμαχία.

Η πρώτη διάσταση αφορά τη νευρικότητα που έδειχνε η αντιπολίτευση από νωρίς το βράδυ, όταν άρχισαν να καταφθάνουν τα πρώτα εκλογικά αποτελέσματα. Η εικόνα διαψεύδει τις προσδοκίες της και δίνει την αίσθηση ήττας. Ακόμα κι αν έχει γίνει νοθεία ή προβληθεί ως επιχείρημα, δύσκολα θα πείσει την τουρκική κοινωνία, ώστε να επηρεάσει καθοριστικά την εκλογική συμπεριφορά της. Η αντιπολίτευση προσπαθούσε να δημιουργήσει πολιτική δυναμική, προβάλλοντας τον Κιλιτσντάρογλου, περίπου ως βέβαιο νικητή, ενδεχομένως δε και από την πρώτη Κυριακή.

Το αποτέλεσμα ερμηνεύει πειστικά, αν και εκ των υστέρων, την ήρεμη στάση του Ερντογάν. Πολλοί και στην Ελλάδα, είχαν σπεύσει να υιοθετήσουν βολικές με τα στερεότυπά τους ερμηνείες, αποκαλώντας «μοιρολατρία» και «ηττοπάθεια» που έχει ενσκήψει στους ισλαμιστές, ως αποτέλεσμα των εξαιρετικά δυσμενών ευρημάτων στις δημοσκοπήσεις. Αυτά όμως ουδέποτε αποτέλεσαν χαρακτηριστικά του Τούρκου ηγέτη.

Όπως αποδεικνύεται, οι ισλαμιστές είχαν διαβάσει καλύτερα την κατάσταση, με αποτέλεσμα να έχουν πλέον τον πρώτο λόγο. Έχτισαν στρατηγική βασισμένη στην εικόνα ήρεμης και πειθαρχημένης με τις δημοκρατικές διαδικασίες δύναμης, διά των δηλώσεων ότι θα αποδεχθεί το όποιο αποτέλεσμα. Με τον τρόπο αυτόν, ο Ερντογάν καλλιέργησε στην τουρκική κοινωνία ότι μόνο αυτός μπορεί να εξασφαλίσει τη σταθερότητα. Άρα, αποτελεί τη μοναδική πολιτική επιλογή για να ελέγξει τα πολλαπλά προβλήματα… παρότι ο ίδιος τα δημιούργησε.

Αυτή η εικόνα έπαιξε ρόλο σε δυο κρίσιμες κατηγορίες πολιτών: Αρχικά, στο μικρό ποσοστό πολιτών που μη έχοντας σταθερές ιδεολογικές καταβολές, αμφιταλαντευόταν ανάμεσα στον ισλαμιστή και τον κεμαλιστή υποψήφιο. Αυτό το ποσοστό θα είναι αποφασιστικής σημασίας στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση, δεδομένης της μικρής απόστασης που θα χωρίζει τον Ερντογάν από το φράγμα του 50%. Θα επηρεάσει όμως και όσους συνήθως ψηφίζουν ακολουθώντας το ρεύμα, όπως γνωρίζουμε και από τις ελληνικές εκλογές.

Η συνοχή της συμμαχίας των έξι 

Υπάρχει όμως και μια δεύτερη διάσταση: Το αποτέλεσμα θα δοκιμάσει σκληρά τη συνοχή της ευκαιριακής συμμαχίας της αντιπολίτευσης με στόχο την αποκαθήλωση Ερντογάν. Παρότι πιθανόν να επιχειρήσουν να επιδείξουν ενότητα εν όψει του δεύτερου γύρου, τα όργανα δείχνουν να έχουν αρχίσει. Χαρακτηριστικά είναι τα δημοσιεύματα φιλο-Ερντογάν μέσων ενημέρωσης για τη “λύκαινα”, Μεράλ Ακσενέρ, που ξεπήδησε από τους υπερεθνικιστές του Μπαχτσελί.

Φέρεται να εκνευρίστηκε με το αποτέλεσμα και να εξετράπη χειροδικώντας κατά προσώπου της ασφάλειάς της. Η ίδια επέμενε πως ο Κιλιτσνάρογλου είναι “ακατάλληλος” για να αντιμετωπίσει τον Ερντογάν. Τούτων λεχθέντων, συνιστά μάλλον ασφαλή πρόβλεψη ότι θα ενσκήψει διχόνοια ανάμεσα στις διάφορες συνιστώσες της αντιπολίτευσης. Ακόμα και να συγκαλυφθεί η ένταση, οι ψηφοφόροι θα θυμηθούν ότι ο άχρωμος και άοσμος πολιτικά, αλεβίτης Κιλιτσντάρογλου, ήταν τελικά ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης επειδή επέμεινε μέχρι τέλους, να είναι αυτός ο υποψήφιος.

Εκ του αποτελέσματος, ο πρόεδρος του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) αναδεικνύεται στον καλύτερο σύμμαχο του Ερντογάν! Εάν τελικώς ηττηθεί, είναι πολιτικά τελειωμένος. Εκτός κι αν σε κάποια μαεστρική πολιτική κίνηση, ο Ερντογάν επιλέξει να του δείξει με κάποιον τρόπο… την ευγνωμοσύνη του, πουλώντας στην τουρκική κοινωνία το σύνθημα περί της ανάγκης διασφάλισης αρραγούς εσωτερικού μετώπου και ενότητας, για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που θα απασχολήσουν την Τουρκία στη συνέχεια. Για να απομονώσει τους πραγματικούς επικίνδυνους αντιπάλους, τους δημάρχους Ιμάμογλου και Γιαβάς. Ας μην προτρέχουμε όμως…

Συμπέρασμα 2: Μετά το βασικό πρώτο συμπέρασμα, ας πάμε και στο δεύτερο που είναι στρατηγικής, όχι τακτικής-συγκυριακής φύσεως. Υπάρχουν δύο Τουρκίες… η Τουρκία που γνωρίζουμε είναι ακόμα βαθύτατα διαιρεμένη, όπως δείχνουν και τα αποτελέσματα στους εκλογικούς χάρτες. Η “ισλαμιστική επανάσταση” του Ερντογάν έχει πετύχει να ενταφιάσει πολιτικά τον Κεμαλισμό. Ίσως το κατορθώσει και ιστορικά στην πιθανότατη νέα του θητεία. Ας μην λησμονούμε ότι ο Ερντογάν ξεδίπλωνε την πραγματική πολιτική του ατζέντα, όσο ισχυροποιούσε τον έλεγχό του στο εσωτερικό, όσο το εδραίωνε το δικό του βαθύ κράτος. Και η σημερινή επικράτηση του λύνει τα χέρια να περάσει στην επόμενη σελίδα…

Συμπέρασμα 3: Τα πολιτικά ήθη στην Τουρκία αναδεικνύουν τον ρόλο της προσωπικότητας, τον ρόλο του ηγέτη στην τουρκική κοινωνία. Βρίσκονται σε ένα στάδιο που η παρουσία του ηγέτη-“πατερούλη” είναι καθοριστική. Αυτή η προσωπολατρία προς τον Ερντογάν λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος για τους ισλαμιστές στην Τουρκία, καθώς οι Κεμαλικοί δεν διαθέτουν ανάλογου βεληνεκούς ηγέτη. Ας μην λησμονούμε ότι και η Ελλάδα πέρασε τις δικές της φάσεις. Αν υποτεθεί πως έχει ωριμάσει πολιτικά περισσότερο από την Τουρκία, η μετεξέλιξή της πέρασε από το φαινόμενο της προσωπολατρίας του Ανδρέα Παπανδρέου, η οποία δεν διήρκεσε και λίγο.

Συμπέρασμα 4: Το τελευταίο συμπέρασμα αφορά την Ελλάδα, καθώς θα καθορίσει τη στρατηγική που θα πρέπει αν χαραχθεί για την αντιμετώπιση της επόμενης ημέρας. Όσοι στην Ελλάδα περίμεναν θεαματικές ανατροπές και έβλεπαν στο πρόσωπο του Κιλιτσντάρογλου έναν πραγματικό δημοκράτη που θα φέρει στην Τουρκία την αλλαγή, αποδείχθηκε πως πάντα διάβαζαν την Τουρκία με παραμορφωτικό φακό. Είτε λόγω αναλυτικής ανεπάρκειας, είτε με ιδεολογικής φύσεως παραμόρφωση, είτε για συνειδητή εξυπηρέτηση συμφερόντων, τα οποία στήνονται πάνω σε γεωπολιτικές στοχεύσεις, προσδοκίες και αφηγήματα. Συμφέροντα τρίτων ασφαλώς…