Τρία σενάρια για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Αν και δεν υπάρχουν ανεξάρτητες μαρτυρίες για το πως εξελίσσονται οι μάχες στο μέτωπο του Ντονμπάς, είναι προφανής η επιδίωξη των ρωσικών δυνάμεων να περικυκλώσουν και εξουδετερώσουν τις εκεί οχυρωμένες επίλεκτες ουκρανικές δυνάμεις. Εάν το επιτύχουν ελπίζουν πως θα υποχρεώσουν το Κίεβο ή σε συνθηκολόγηση ή να διαπραγματευθεί μία μόνιμη εκεχειρία.

Στόχος σ’ αυτή τη φάση των Ρώσων είναι να ελέγξουν το Ντονμπάς, που είναι η καρδιά και των ρωσόφωνων και της ουκρανικής βιομηχανίας. Στη συνέχεια οι ρωσικές δυνάμεις θα είναι σε θέση να στραφούν για να καταλάβουν το Χάρκοβο, ή για να επεκτείνουν τον έλεγχό τους σε όλη την παράκτια ζώνη δυτικά της Χερσώνας μέχρι τα ρουμανικά σύνορα, αφήνοντας το Χάρκοβο υπό πίεση και με σκοπό να επανέλθουν στη συνέχεια.

Είναι εξόφθαλμο ότι οι ΗΠΑ βιάζονται πολύ να εξοπλίσουν τον ουκρανικό στρατό με όσο το δυνατόν περισσότερα κι αποτελεσματικότερα οπλικά συστήματα ανατολικής προέλευσης, με τα οποία είναι εξοικειωμένοι οι Ουκρανοί. Παραλλήλως, τους εκπαιδεύουν εντατικά στον χειρισμό και δυτικών οπλικών συστημάτων προηγμένης τεχνολογίας. Προφανώς, οι Αμερικανοί βιάζονται, φοβούμενοι ενδεχόμενη κατάρρευση του ουκρανικού μετώπου στο Ντονμπάς.

Εάν οι Ρώσοι θέσουν υπό τον έλεγχό τους όχι μόνο τις ανατολικές επαρχίες, αλλά κι όλη την παράκτια ζώνη, μετατρέποντας την Ουκρανία σε περίκλειστο κράτος, το Κίεβο θα περιέλθει σε δραματική θέση, παρά τον ποταμό της δυτικής οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας. Όλα δείχνουν, μάλιστα, ότι η Ρωσία θα μεθοδεύσει την προσάρτηση της τοξοειδούς εδαφικής ζώνης που θα έχει θέσει υπό τον έλεγχό της από τα βορειοανατολικά μέχρι τα νοτιοδυτικά της Ουκρανίας. Με τον τρόπο αυτό θα συμπληρώσει το στρατιωτικό με ένα πολιτικό τετελεσμένο.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι τί θα συμβεί όταν η Μόσχα θεωρήσει πως έχει επιτύχει τους αντικειμενικούς σκοπούς της, όταν –και εάν– θα έχει θέσει υπό τον έλεγχό της τα εδάφη που την ενδιαφέρουν. Η εναπομείνασα Ουκρανία θα έχει δύο επιλογές: Τη συνθηκολόγηση υπό το βάρος της στρατιωτικής ήττας και του βαρύτατου εδαφικού ακρωτηριασμού της, ή –βοηθούμενη από τη Δύση– να συνεχίσει τον πόλεμο κατά μήκος της γραμμής αντιπαράθεσης.

Η συνθηκολόγηση

Η συνθηκολόγηση ως ενδεχόμενο δεν μπορεί, βεβαίως, να αποκλεισθεί, αλλά υπάρχουν δύο λόγοι που θα την εμποδίσουν. Ο πρώτος λόγος είναι ότι η Μόσχα δεν πρόκειται να επιστρέψει τα εδάφη, τα οποία έχει καταλάβει με πολύ αίμα. Ενδεχομένως να δεχθεί κάποιες εδαφικές παραχωρήσεις, εάν εξασφαλίσει ως αντάλλαγμα τη συνταγματική δέσμευση του Κιέβου ότι η εναπομείνασα Ουκρανία δεν πρόκειται ποτέ να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Μπορεί, όμως, το Κίεβο να αποδεχθεί την οριστική απώλεια μεγάλου μέρους της ουκρανικής επικράτειας, ακόμα κι αν έχει γονατίσει;

Μία συνθηκολόγηση, επίσης, θα οδηγούσε σε αναπόφευκτη εσωτερική πολιτική κρίση. Οι Ουκρανοί κατά πάσα πιθανότητα θα κατηγορήσουν την κυβέρνηση Ζελένσκι ότι έσυρε την χώρα τους σε μία περιπέτεια που της κόστισε πολύ αίμα, πολλά εδάφη και πολλές υλικές καταστροφές, ενώ όλα αυτά θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν είχαν εξαρχής δεχθεί την λύση της ουδετερότητας.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Ουάσινγκτον, που καθοδηγεί την κυβέρνηση Ζελένσκι, προς το παρόν τουλάχιστον επιδιώκει την παράταση του πολέμου, με σκοπό να φθείρει όσο γίνεται περισσότερο τη Ρωσία. Πιθανότατα, μάλιστα, να επιδιώξει την ένταξη στο ΝΑΤΟ της ακρωτηριασμένης Ουκρανίας. Πώς, όμως, θα αντιδράσει σε μία τέτοια περίπτωση η Ρωσία; Θα επιδιώξει να θέσει υπό τον έλεγχό της κι άλλες ουκρανικές περιοχές, μη εξαιρουμένου και του Κιέβου; Εάν μπορούσε στρατιωτικά και πολιτικά να περιορίσει την Ουκρανία στις δυτικές επαρχίες της, θα μπορούσε ενδεχομένως να μην αντιδράσει εμπράκτως στην ένταξη της δυτικής Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Η μόνιμη εκεχειρία

Το σενάριο της συνθηκολόγησης είναι λιγότερο πιθανό, εκτός των άλλων και επειδή η Μόσχα βολεύεται και με μία μόνιμη εκεχειρία, υπό την προϋπόθεση ότι η εναπομείνασα Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Εκεχειρία πρακτικά σημαίνει ότι οι μάχες θα σταματήσουν και θα παγιωθεί μία γραμμή ψυχρής αντιπαράθεσης (όπως π.χ. η “πράσινη γραμμή” στην Κύπρο) κατά μήκος της τοξοειδούς ρωσικής ζώνης που θα αρχίζει από τα βορειοανατολικά της Ουκρανίας και θα καταλήγει στα νοτιοδυτικά.

Η μόνιμη εκεχειρία βολεύει τη Μόσχα, επειδή θα μπορέσει απερίσπαστη να εστιάσει τις προσπάθειές της αφενός στην ανασυγκρότηση αυτής της ζώνης, που έχει υποστεί πολλές καταστροφές κατά τη διάρκεια των μαχών, αφετέρου στον εκρωσισμό των εν λόγω περιοχών. Την βολεύει, επίσης, επειδή θα σταματήσει την αιμορραγία σε πόρους, ανθρώπινο δυναμικό και στρατιωτικό υλικό που συνεπάγεται η παράταση του πολέμου.

Υπάρχει, βεβαίως, και το προαναφερθέν σενάριο η Ουκρανία να συνεχίσει, παρά τις τεράστιες απώλειες και καταστροφές, τον πόλεμο μέχρις εσχάτων στηριζόμενη στα ολοένα και περισσότερα και πιο αποτελεσματικά δυτικά οπλικά συστήματα. Σε μία τέτοια περίπτωση, οι Ουκρανοί ναι μεν θα είναι πολύ δύσκολο να ανακαταλάβουν κατειλημμένες περιοχές, αλλά σίγουρα θα μπορούν να προκαλούν σημαντική φθορά στις ρωσικές δυνάμεις, οι οποίες εκ των πραγμάτων θα είναι απλωμένες σε ένα πολύ εκτεταμένο σε μήκος μέτωπο και μάλιστα –εάν τελικώς οι Ρώσοι φθάσουν μέσω Οδησσού στα σύνορα με τη Ρουμανία– η παράκτια ρωσική ζώνη θα έχει μικρό στρατηγικό βάθος.

Εάν οι εξελίξεις οδηγηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, η Μόσχα θα υποχρεωθεί να κλιμακώσει, αφενός στρεφόμενη εναντίον πλέον του Κιέβου με όλα τα διαθέσιμα μέσα, αφετέρου επιχειρώντας να εξουδετερώσει τη μαχητική ικανότητα των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων που θα έχουν απομείνει. Θα είναι σε θέση οι Ρώσοι να το επιτύχουν; Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί σ’ αυτή τη φάση. Το μόνο σίγουρο είναι, πάντως, ότι δεν θα αφεθούν να παρασυρθούν σ’ έναν στατικό πόλεμο φθοράς.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν δεν καταφέρουν με συμβατικά όπλα να σταματήσουν τις ουκρανικές επιθέσεις, η Μόσχα θα υποχρεωθεί να απειλήσει με χρήση τακτικών πυρηνικών. Με άλλα λόγια, θα έχει ανοίξει ο πολύ ολισθηρός δρόμος προς το πυρηνικό κατώφλι. Και είναι τότε που Ρωσία και ΗΠΑ θα βρεθούν αντιμέτωπες με τις συνέπειες των προηγούμενων κινήσεών τους…