Τριγωνικές κόντρες ΗΠΑ-Γαλλίας-Ρωσίας στα Βαλκάνια με άρωμα Ισραήλ

Οι διπλωματικές διεργασίες που υφίστανται στα Βαλκάνια αναδεικνύουν για ακόμη μια φορά τις εξαρτήσεις των κρατών από τις ξένες δυνάμεις, καθώς και τις εθνοτικές και θρησκευτικές αντιπαλότητες. Η διευθέτηση της διαμάχης Σερβίας και Κοσόβου, εμπλέκει ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ, η κρίση στις σχέσεις Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας υπονομεύει την προοπτική της ένταξης στην ΕΕ και η σύναψη διπλωματικών σχέσεων Κοσόβου και Ισραήλ προκαλεί εκνευρισμό στο Βελιγράδι.

Η Σερβία αν και παραμένει στενός σύμμαχος της Ρωσίας, επιδιώκει και την ενίσχυση των διμερών σχέσεων με ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως είναι η Γαλλία. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η πρόσφατη συνάντηση του Σέρβου προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς με το Γάλλο ομόλογό του Εμμανουέλ Μακρόν στο Παρίσι. Οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν στη διεύρυνση της ΕΕ, τις σχέσεις Σερβίας και Κοσόβου, τον κορονοϊό και τις οικονομικές διμερείς σχέσεις Γαλλίας-Σερβίας.

Ο Μακρόν δήλωσε «πέρυσι, ορίσαμε μια νέα μεθοδολογία για τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων για την ένταξη στην ΕΕ. Θέλω να ευχαριστήσω τον πρόεδρο Βούτσιτς που από την αρχή τις υποστήριξε. Θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε μαζί για να εκπληρώσουμε τις υποχρεώσεις για την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και την απαραίτητη πρόοδο που απαιτείται για τη Σερβία για να  ενταχθει στην ΕΕ».

Το Παρίσι αναμένεται να εκφράσει τις προσδοκίες του για το διάλογο Βελιγραδίου-Πρίστινας πριν η Γαλλία αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ το 2022. Ο Μακρόν είχε θέσει βέτο στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας, επειδή απαιτούσε μεταρρυθμίσεις στις διαδικασίες διεύρυνσης και εξαιτίας της αντιπαράθεσης με την Γερμανία. Η Άνγκελα Μέρκελ με την πρωτοβουλία Berlin Process, επιδιώκει την ένταξη κρατών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ.

Η Κομισιόν έχει εισάγει μεταρρυθμίσεις στις διαδικασίες διεύρυνσης της Ένωσης, οι οποίες θα βασίζονται πλέον σε τέσσερις αρχές –αξιοπιστία, προβλεψιμότητα, δυναμισμό και πολιτική διακυβέρνηση. Οι μεταρρυθμίσεις προβλέπουν, μεταξύ άλλων δυνατότητα για βήματα προς τα πίσω στην ενταξιακή διαδικασία. Ο Μακρόν αναμένεται να χρησιμοποιήσει τις αλλαγές στη διαδικασία διεύρυνσης βάσει της προώθησης των γαλλικών συμφερόντων, ιδιαίτερα όταν η Γαλλία θα προεδρεύει της ΕΕ.

Αντιδράσεις Σερβίας 

Οι “παγωμένες” συγκρούσεις αποτελούν μια ακόμα πληγή των Δυτικών Βαλκανίων. Η επανέναρξη των συνομιλιών Βελιγράδι και Πρίστινας δεν έχουν μέχρι στιγμής αποφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, καθώς έχουν περιέλθει σε αδιέξοδο. Το Κόσοβο στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, επιδιώκει να αποσπάσει την αναγνώριση και από άλλα κράτη, για να τη χρησιμοποιήσει στις διαπραγματεύσεις.

Η Σερβία από την πλευρά της, διεξάγει εδώ και καιρό εκστρατεία για να πείσει κράτη που έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου να την αποσύρουν και έχει καταφέρει κάποια να το κάνουν. Η σύναψη επίσημων διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Κόσοβου και Ισραήλ, στενών συμμάχων των ΗΠΑ, που σχετίζονται με το παραπάνω ζήτημα προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Σερβίας.

Ο πρώην Αμερικάνος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε ανακοινώσει, ότι Κόσοβο και Ισραήλ θα σύναπταν διπλωματικές σχέσεις, καθώς μια δευτερεύουσα συμφωνία για οικονομική συνεργασία Κόσοβου και Σερβίας. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Σερβία που διατηρεί διπλωματικούς δεσμούς με το Ισραήλ είχε συμφωνήσει να ανοίξει πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ.

Ωστόσο, ο Σέρβος υπουργός Εξωτερικών Νικόλα Σελάκοβιτσς δήλωσε ότι «η σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Κοσσυφοπεδίου θα επηρεάσει τις σχέσεις της Σερβίας με τη χώρα αυτή. Το Ισραήλ αποφάσισε ότι πιο σημαντικό ενδιαφέρον έχουν οι σχέσεις με την Αμερική και αυτό είναι σημαντικό για την Αμερική και όχι για τη Σερβία».

Διαμάχη Βουλγαρίας – Σκοπίων 

»Επενδύσαμε σοβαρά στις σχέσεις μας με το Ισραήλ και δεν είμαστε ικανοποιημένοι για αυτό. Είναι ενδεικτικό ότι ο ανώτατος αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών Μάθιου Πάλμερ εργάστηκε σκληρά για να συμβεί αυτό. Μένει να δούμε αν πρόκειται να προσπαθήσει τόσο σκληρά για την εφαρμογή και των άλλων τμημάτων της συμφωνίας Σερβίας-Αμερικής που υπεγράφη στην Ουάσινγκτον».

Η Σερβία ανησυχεί μήπως η σύναψη διπλωματικών σχέσεων Κοσόβου το Ισραήλ, λειτουργήσει ως έναυσμα να αναγνωρίσουν και άλλα κράτη την ανεξαρτησία του Κοσόβου, εξέλιξη που ενδέχεται να δυσκολέψει την επιχειρηματολογία της στις διαπραγματεύσεις. Προφανώς θα επηρεάσει και την απόφαση της κυβέρνησης του Βελιγραδίου για τον αν θα προχωρήσει σε άνοιγμα πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ.

Η ρήξη στις σχέσεις Βόρεια Μακεδονίας και Βουλγαρίας με αφορμή τη διαμάχη για ιστορικά, εθνοτικά, γλωσσικά και μειονοτικά ζητήματα, δεν επηρεάζει μόνο την διεύρυνση της ΕΕ, αλλά και έχει και πολιτικές παρενέργειες. Η Βουλγαρία έχει θέσει βέτο στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεις της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ.

Παρεμβάσεις ΗΠΑ-Ρωσίας

Ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ έχει υιοθετήσει αυτήν την σκληροπυρηνική προσέγγιση προς τη Βόρεια Μακεδονία με στόχο να αποσπάσει περισσότερους ψήφους, ενόψει των βουλευτικών εκλογών που έχουν προγραμματιστεί στις 4 Απριλίου του 2021. Το βουλγαρικό εθνικιστικό κόμμα VMRO ισχυρίζεται ότι οι Βούλγαροι που διαμένουν στη Βόρεια Μακεδονία δέχονται συστηματική παρενόχληση και βία, από τις αρχές ασφαλείας της χώρας.

Η πολιτική κατάσταση στη Βουλγαρία έχει προκαλέσει και μια αντιπαλότητα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας που ερίζουν για επιρροή. Η ρωσική πρεσβεία στην Σόφια αντέδρασε έντονα σε επικρίσεις της αμερικανικής πρεσβείας για τη διαφθορά στην Βουλγαρία. H αμερικανική πρεσβεία με ανάρτηση στο Facebook επισήμανε ότι «η ορθότητα και η καταλληλόλητα αυτών των επικριτικών παρατηρήσεων, ιδίως ενόψει των βουλευτικών εκλογών, δημιουργεί μεγάλες αμφιβολίες. Πιστεύουμε ότι τέτοιες δηλώσεις καθοδήγησης, χωρίς συγκεκριμένες αποδείξεις, de facto ρίχνουν σκιά τόσο στους πολιτικούς όσο και στους αξιωματούχους του δικαστικού συστήματος της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας».

Η Αμερικανίδα διπλωμάτης Τζέσικα Κιμ σε ομιλία της παρομοίασε τη διαφθορά στη Βουλγαρία με  «πανδημία που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με έναν ή διπλό εμβολιασμό». Η Κιμ σχολίασε την έκθεση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών του 2020, η οποία ανέφερε ότι η διαφθορά στη Βουλγαρία ήταν ενδημική. Επισήμανε ότι η ικανότητα διερεύνησης της διαφθοράς στη Βουλγαρία έχει υπονομευθεί από ολιγαρχικές επιρροές και από την έλλειψη ελευθερίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Επίσης, επέκρινε τους ηγέτες της Βουλγαρίας, αλλά δεν κατονόμασε τον πρωθυπουργό Μπορίσοφ. Βουλγαρικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ερμηνεύουν τις δηλώσεις της Αμερικανίδας διπλωμάτη ως ένδειξη ότι η νέα κυβέρνηση Τζο Μπάιντεν επιστρέφει στην παραδοσιακή πολιτική των ΗΠΑ με στόχο την προσαρμογή των προβληματικών συμμάχων. Ταυτόχρονα, κάποιοι σχολιαστές θεωρούν ότι η βουλγαρική διαφθορά ωφελεί πάντοτε τη Ρωσία, επικαλούμενοι διάφορα έργα, συμπεριλαμβανομένης και της επιχείρησης φυσικού αερίου.