Τύμπανα ψυχρού πολέμου μεταξύ Μόσχας-Κιέβου

Ένα ψυχροπολεμικό θρίλερ βρίσκεται σε εξέλιξη τις τελευταίες ώρες, με αφορμή το θερμό επεισόδιο Ρωσίας-Ουκρανίας στην Αζοφική θάλασσα. Οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις κατέλαβαν τρία ουκρανικά πολεμικά πλοία, αιχμαλωτίζοντας το προσωπικό τους. Σύμφωνα με τη Μόσχα, τα ουκρανικά πολεμικά πλοία εισήλθαν στα “ρωσικά χωρικά ύδατα”. Το επεισόδιο αυτό προκάλεσε πολεμικό συναγερμό στην Ουκρανία. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ποροσένκο επέβαλε στρατιωτικό νόμο, ο οποίος από την Τετάρτη ισχύει στο σύνολο της χώρας.

Αιτιολόγησε την απόφασή του, λέγοντας πως η Ρωσία “συγκεντρώνει στρατεύματα” στα σύνορα με την Ουκρανία. Το Κίεβο, ξεκάθαρα, δήλωσε ότι αντιμετωπίζει “απειλή πολέμου” από τη Μόσχα. Από την πλευρά της η Ρωσία χαρακτήρισε “γκανγκστερικές τις μεθόδους” της ουκρανικής κυβέρνησης. Για τη Μόσχα το επεισόδιο ήταν μία “προβοκάτσια”, ενορχηστρωμένη από τον ίδιο τον πρόεδρο Ποροσένκο. Απώτερος σκοπός του Ουκρανού προέδρου είναι να αποκτήσει δικτατορικές εξουσίες, αξιοποιώντας την επιβολή στρατιωτικού νόμου. Ο Πέτρο Ποροσένκο διέψευσε τους ισχυρισμούς της Μόσχας, δηλώνοντας πως δεν σχεδιάζει αναβολή των προγραμματισμένων εκλογών.

Όμως, οι Ρώσοι δεν έχουν εντελώς άδικο. Διότι στην πράξη η πολεμική ένταση ενισχύει το προφίλ του Ουκρανού προέδρου, η δημοτικότητα του οποίου είχε αμαυρωθεί από σοβαρά οικονομικά σκάνδαλα. Όμως, κερδισμένος από την κρίση είναι ταυτόχρονα και ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Μπορεί να είναι ο απόλυτος κυρίαρχος στη Ρωσία, αλλά ορισμένα γεγονότα έπληξαν την εικόνα του ισχυρού άνδρα του Κρεμλίνου. Αρχικά, ήταν οι ογκώδεις λαϊκές αντιδράσεις που προκλήθηκαν τον περασμένο Αύγουστο στη Ρωσία, λόγω της σχεδιαζόμενης ασφαλιστικής μεταρρύθμισης.

Λίγο μετά, ακολούθησε η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού στη Συρία, η οποία προκλήθηκε από την αιφνίδια επιδρομή της ισραηλινής αεροπορίας. Είδαμε πως ο πρόεδρος Πούτιν επέλεξε να ρίξει τους τόνους της αντιπαράθεσης με το Ισραήλ, μιλώντας για “ατυχές περιστατικό”. Ήρθε, όμως, σε αντίθεση με τον Ρώσο υπουργό Άμυνας, ο οποίος είχε προαναγγείλει “αντίποινα” στους Ισραηλινούς. Επομένως, το θερμό επεισόδιο με το ουκρανικό πολεμικό ναυτικό μοιάζει η ιδανική ευκαιρία για μία επίδειξη δύναμης του Βλαντιμίρ Πούτιν, η οποία θα συσπειρώσει τη ρωσική κοινή γνώμη γύρω από το πρόσωπο του.

Γιατί η Μόσχα υπολογίζει στο Βερολίνο

Ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος ζήτησε τη μεσολάβηση του Βερολίνου, προκειμένου το Κίεβο να μην καταφύγει σε “απερίσκεπτες ενέργειες”. Η Γερμανία έχει προϊστορία στην ουκρανική κρίση. Είχε υποστηρίξει το “κίνημα της πλατείας Μεϊντάν”, τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που οδήγησαν στην ανατροπή του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς τον Φεβρουάριο του 2014. Η καγκελάριος Μέρκελ φιλοδοξούσε να καθορίσει το Βερολίνο τις εξελίξεις στην Ουκρανία.

Όμως, το Βερολίνο “λογάριασε χωρίς τον ξενοδόχο”, τη Μόσχα, η οποία έχει σημαντικά γεωστρατηγικά συμφέροντα στην Ουκρανία. Η Μόσχα προσάρτησε την Κριμαία και υποκίνησε την εξέγερση των ρωσόφωνων στην ανατολική πλευρά της χώρας. Η κρίση, πλέον, έπαιρνε στρατιωτική τροπή, γεγονός που υποχρέωσε τη Μέρκελ να αφήσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στους Αμερικανούς. Από τότε η Άνγκελα Μέρκελ παίζει έναν ρόλο άτυπου μεσολαβητή στην ουκρανική κρίση. Είχε καθοριστικό ρόλο για την ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ, η οποία έφερε μία εύθραυστη εκεχειρία στην Ανατολική Ουκρανία.

Μπορεί να μην αναγνώρισε την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, αλλά το Βερολίνο δεν επεδίωξε την απομόνωση της Μόσχας. Το οικονομικό κατεστημένο της Γερμανίας ποτέ δεν είδε με “καλό μάτι” τις κυρώσεις της ΕΕ έναντι της Ρωσίας, λόγω των στενότατων οικονομικών δεσμών Μόσχας-Βερολίνου. Εξάλλου, η Άνγκελα Μέρκελ περισσότερο φοβάται τον Ντόναλντ Τραμπ, παρά τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο απομονωτισμός του Αμερικανού προέδρου και οι συνεχιζόμενες ρητορικές του επιθέσεις κατά της Γερμανίας, προκαλούν μεγάλο προβληματισμό στη γερμανική κυβέρνηση, η οποία αρχίζει να υπολογίζει όλο και περισσότερο στους Ρώσους, στην αντιπαράθεσή της με τους Αμερικανούς.

Όπως είδαμε, το Βερολίνο αγνόησε τις πιέσεις της Ουάσινγκτον και προχώρησε κανονικά στο σχέδιο κατασκευής του αγωγού Nord Stream 2. Ο αγωγός θα μεταφέρει 55 δισεκατομμύρια κυβικά ρωσικού φυσικού αερίου στη Γερμανία, παρακάμπτοντας εντελώς την Ουκρανία. Δηλαδή, ό,τι ακριβώς επιθυμεί ο Ρώσος πρόεδρος, ο οποίος βλέπει να μεγαλώνει η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα, παρά τις διακηρύξεις περί του αντιθέτου.

Ο “κλήρος πέφτει” στους Αμερικανούς

Μπορούμε να πούμε πως ο πρόεδρος Πούτιν ποντάρει σε “κουτσό άλογο”. Το “άστρο” της Μέρκελ έχει ξεθωριάσει, η Γερμανίδα καγκελάριος δεν θα διεκδικήσει άλλη θητεία. Έχει τέτοια πολιτική φθορά, που δεν μπορεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη, ούτε κατά διάνοια. Δεν υπάρχει, όμως, κάποια ευρωπαϊκή χώρα που θα σηκώσει το βάρος μιας αντιπαράθεσης με τη Ρωσία.

Η Βρετανία δεν μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο, διότι ταλανίζεται από το Brexit. Ίσως, θα μπορούσε η Πολωνία για ιστορικούς λόγους ,όμως, κι αυτό είναι αδύνατον, καθώς η Πολωνία είναι “μαύρο πρόβατο” στην ΕΕ, λόγω της αυταρχικής, δεξιάς πολωνικής κυβέρνησης της. Η Ιταλία έχει περισσότερο διάθεση να αντιπαρατεθεί με τις Βρυξέλλες, παρά με τη Μόσχα. Πρέπει να σημειώσουμε πως όλα τα αναδυόμενα κόμματα της ευρωπαϊκής άκρας δεξιάς επιθυμούν τη σύσφιξη των σχέσεων των χωρών τους με τη Ρωσία.

Επομένως, “ο κλήρος πέφτει” πάλι στους Αμερικανούς, η στάση των οποίων είναι απρόβλεπτη, λόγω προεδρίας Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι δεν είναι “καθόλου χαρούμενος” με τους Ρώσους, ενώ και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών μίλησε για “παραβίαση του διεθνούς δικαίου” από τη Μόσχα. Ήδη, ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να ακυρώσει τη συνάντησή του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην επικείμενη σύνοδο των G20.

Ο Αμερικανός πρόεδρος γνωρίζει πως θα πρέπει να “πάρει πάνω του” μία αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Στους Ευρωπαίους δεν μπορεί να υπολογίζει, ούτε καν στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία, η χώρα που έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στην Ατλαντική Συμμαχία, έχει επιλέξει να συμμαχήσει με τους Ρώσους. Ο Ντόναλντ Τραμπ, παρά την εμπρηστική του ρητορική, αποφεύγει να αντιπαρατεθεί ευθέως με τη Ρωσία, όπως έδειξε η στάση του στην Συρία.

Γρίφος η στάση Τραμπ

Είναι αλήθεια πως, όσο διαρκεί η έρευνα του FBI για τη ρωσική ανάμιξη στις αμερικανικές εκλογές, τα χέρια του Αμερικανού προέδρου είναι “δεμένα”. Ο Ντόναλντ Τραμπ πρέπει να εμφανίζεται “σκληρός” με τη Ρωσία, αλλιώς θα κατηγορηθεί ως “μαριονέτα” του Πούτιν. Καλλιεργεί, όμως, συνεχώς ένα κλίμα αντιπαράθεσης με τις ομοσπονδιακές αρχές, μιλώντας για “κυνήγι μαγισσών”, αναφερόμενος στην έρευνα του εισαγγελέα Μιούλερ.
Ήδη, απομάκρυνε με συνοπτικές διαδικασίες τον υπουργό Δικαιοσύνης Σέσιονς μετά το αποτέλεσμα των αμερικανικών προκριματικών εκλογών.

Ο τέως υπουργός Δικαιοσύνης είχε προκαλέσει την οργή του Αμερικανού προέδρου, επειδή υποστήριζε την έρευνα του “Russiagate”. Ο Ντόναλντ Τραμπ φημολογείται πως τρέμει τις αποκαλύψεις του πρώην στενού του συνεργάτη Πολ Μάναφορτ, ο οποίος φέρεται να έχει έρθει σε συμφωνία με τον ανακριτή Μιούλερ. Ένας άλλος εμπλεκόμενος, τέως σύμβουλος του Τραμπ στο “Russiagate”, ο Τζορτζ Παπαδόπουλος, προφυλακίστηκε.

Το πιθανότερο είναι πως ο μεγιστάνας θα δει την ουκρανική κρίση ως μία ευκαιρία, για να πουλήσει περισσότερα αμερικανικά οπλικά συστήματα στην Πολωνία ή στην Βαλτική. Θα συνεχίζει την παραδοσιακή αμερικανική πολιτική των προκατόχων του, η οποία περιλαμβάνει την επέκταση του ΝΑΤΟ. Αυτό, άλλωστε, απέδειξε η προσωπική του παρέμβαση για το όνομα των Σκοπίων.

Είναι όμως αρκετά πραγματιστής και δεν θα επιδιώξει, προφανώς, μία αντιπαράθεση με τους Ρώσους για την τύχη της Ουκρανίας. Ήταν, εξάλλου, ο ίδιος ο Τραμπ που το περασμένο καλοκαίρι, είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να αναγνωρίσουν οι ΗΠΑ την προσάρτηση της Κριμαίας.

Θα μπορούσε μία πολεμική κρίση να ξεσπάσει μόνο με πρωτοβουλία των Ρώσων ή της ουκρανικής κυβέρνησης; Δεν το θεωρούμε πιθανό. Οι Ρώσοι ελέγχουν, ήδη, την Ανατολική Ουκρανία και την Κριμαία, οπότε δεν έχουν να κερδίσουν κάτι παραπάνω. Όσον αφορά τον Ουκρανό πρόεδρο Ποροσένκο, έχει σίγουρα ένστικτο αυτοσυντήρησης. Ο Ουκρανός ολιγάρχης γνωρίζει πως, εάν προκαλέσει τους Ρώσους, δεν μπορεί να υπολογίζει στο ΝΑΤΟ και θα έχει με βεβαιότητα το τέλος του Μιχαήλ Σαακασβίλι στη Γεωργία.