Βαλκανικά “φαντάσματα” στην Ισπανία

του Γιώργου Λυκοκάπη  –

Το κόμμα της Λέγκας του Βορρά πρωτοεμφανίστηκε σαν κομήτης στην πολιτική ζωή της Ιταλίας, κερδίζοντας το 20% των ψήφων στις βόρειες περιοχές της χώρας, στις εκλογές του 1992. Είχε ως κεντρικό σύνθημα το “Roma ladrona” (Ρώμη κλέφτρα), το οποίο τραγουδούσε στις συγκεντρώσεις του κόμματος ο χαρισματικός αρχηγός του, ο Ουμπέρτο Μπόσι.

Ο Μπόσι υποστήριζε πως ο φτωχός ιταλικός νότος και η διεφθαρμένη πολιτική ελίτ της Ρώμης απομυζούσαν τον εύπορο βορρά. Η λύση ήταν η απόσχιση της βόρειας Ιταλίας, της “Παντάνιας”, όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο ηγέτης της Λέγκας, από το όνομα του ποταμού Πάδου. Η κοιλάδα του Πάδου ιστορικά υπήρξε το προπύργιο των sduadistras, των ομάδων κρούσης του Μπενίτο Μουσολίνι.

Έφτασε στο σημείο να προκηρύξει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Βόρειας Ιταλίας τον Μάιο του 1997, το οποίο κέρδισε με το συντριπτικό ποσοστό του 97%. Η τότε ιταλική κυβέρνηση δεν κατέβασε τα τανκς, ούτε έστειλε τους καραμπινιέρους να εμποδίσουν το δημοψήφισμα. Απλά το αγνόησε, γνωρίζοντας πως καμία κυβέρνηση δεν πρόκειται να το αναγνωρίσει, όπως και έγινε στην πορεία. Ο Ουμπέρτο Μπόσι δεν θύμισε τον Μουσολίνι, αλλά περισσότερο τον Βιτόριο Γκάσμαν στους “Γενναίους του Μπρανκαλεόνε”!

Ο Μαριάνο Ραχόι μπορούσε πολύ απλά να αγνοήσει το δημοψήφισμα των Καταλανών. Αν κέρδιζαν οι οπαδοί της απόσχισης στην καλύτερη για αυτούς περίπτωση, θα επικρατούσαν με ένα ποσοστό της τάξης του 55%, μιας και σημαντικός αριθμός Καταλανών δεν υποστήριζε την ανεξαρτησία της πλούσιας επαρχίας. Καμία χώρα της διεθνούς κοινότητας δεν θα αναγνώριζε το αποτέλεσμα του, πόσο μάλλον όταν κυρήχθηκε παράνομο από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας και την κεντρική κυβέρνηση της χώρας. Θα δημιουργούσε αρνητικό διεθνές προηγούμενο.

“Επερχόμενη αναρχία” παγκοσμίως

Οι Βαλλόνοι στο Βέλγιο, η Κορσική στην Γαλλία, οι Τσετσένοι στην Ρωσία, το Θιβέτ στην Κίνα, οι Σέρβοι στην Βοσνία, είναι μερικές από τις περιπτώσεις που θα μπορούσαν να εμπνευστούν από το παράδειγμα των Καταλανών. Αν συμπεριλάβουμε τα δεκάδες αποσχιστικά κινήματα που δραστηριοποιούνται στον Τρίτο Κόσμο, είναι βέβαιο πως θα οδηγούμασταν σε μία “επερχόμενη αναρχία” παγκοσμίως, για να δανειστούμε έναν χαρακτηριστικό τίτλο βιβλίου του Ρόμπερτ Κάπλαν. Τίποτα δεν θα θύμιζε το “βελούδινο διαζύγιο” που προηγήθηκε στην περίπτωση της Τσεχοσλοβακίας.

Ο Ισπανός Πρωθυπουργός γνώριζε καλά πως το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα είχε ξεχαστεί εντός μερικών ημερών. Παρόλα αυτά την ημέρα της διεξαγωγής του αποφάσισε να ακολουθήσει πολιτική γενικευμένης καταστολής, προκαλώντας εκατοντάδες τραυματίες. Οι εικόνες τους έκαναν τον γύρο του κόσμου και προκάλεσαν οργή σε όλη την Καταλονία. Μόνο πολιτικά κίνητρα μπορούν να εξηγήσουν την αυταρχική στάση του Ισπανού Πρωθυπουργού.

Επικεφαλής μίας εύθραυστης κυβέρνησης κηλιδωμένης από οικονομικά σκάνδαλα, ο Μαριάνο Ραχόι θεώρησε πως η σκληρή του στάση θα συσπειρώσει τους οπαδούς της δεξιάς γύρω από το πρόσωπο του, πολλοί εκ των οποίων στις τελευταίες εκλογές προτίμησαν το δεξιό κόμμα “Πολίτες” ή την αποχή. Ο Ραχόι δεν φοβάται εκλογικές απώλειες στην Καταλονία, μιας και το δεξιό Λαϊκό Κόμμα είναι παραδοσιακά πολιτικά ανύπαρκτο στην πλούσια επαρχία της Ισπανίας.

Αναφορές στον Φράνκο

Οι Καταλανοί και η ισπανική αριστερά παρομοιάζουν τον Μαριάνο Ραχόι με τον πρώην Ισπανό δικτάτορα, τον Στρατηγό Φράνκο, που έμεινε στην ιστορία για την σκληρή καταστολή που είχε ακολουθήσει εναντίον των Καταλανών και των Βάσκων, τα χρόνια του ισπανικού εμφυλίου. Το σώμα της Εθνοφυλακής που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση Ραχόι για την καταστολή έχει ταυτιστεί με τον πρώην δικτάτορα.

Ο Φράνκο παραμένει δημοφιλής σε πολλούς οπαδούς του Λαϊκού Κόμματος, όπως έδειξε η πρόσφατη διαδήλωση οπαδών της ενιαίας Ισπανίας στο κέντρο της Μαδρίτης. Πολλοί από τους συγκεντρωμένους χαιρετούσαν φασιστικά, τραγουδώντας το “Cara al sol”, τον ύμνο του παλιού φασιστικού κόμματος “Φάλλαγα”, ζητώντας την σύλληψη των Καταλανών πολιτικών που υποστήριξαν το δημοψήφισμα.

Βεβαίως ο Μαριάνο Ραχόι δεν είναι επικεφαλής μίας στρατιωτικής δικτατορίας, αλλά δημοκρατικά εκλεγμένος Πρωθυπουργός. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν υπάρχει ισχυρό κόμμα της άκρας δεξιάς στην Ισπανία, με το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα να έχει στις τάξεις του πολλούς θαυμαστές του πρώην δικτάτορα. Αν θέλουμε όμως να κάνουμε μία ιστορική αναλογία θα πρέπει να ανατρέξουμε στην πολιτική ατμόσφαιρα που επικρατούσε την δεκαετία του ’80 στην Γιουγκοσλαβία, μετά τον θάνατο του ιστορικού της ηγέτη Τίτο, λίγο πριν την έναρξη του αιματηρού εμφυλίου πολέμου.

Η διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας

Η πιο ανεπτυγμένη Δημοκρατία της τότε ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, η Σλοβενία, διαμαρτύρονταν ότι σηκώνει το οικονομικό βάρος της Ομοσπονδίας, όπως σήμερα οι Καταλανοί. Ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς έγινε κυρίαρχος στην πολιτική ζωή της Σερβίας, παίζοντας το χαρτί του σέρβικου εθνικισμού. Ήταν θιασώτης της σκληρής καταστολής των αυτονομιστικών διαθέσεων των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου, όπως εμφανίζεται σήμερα ο Μαριάνο Ραχόι στην Καταλονία.

Μέσα σε αυτήν την εθνικιστική έξαρση που κλιμακώνονταν σταδιακά, εντύπωση είχε προκαλέσει στον διεθνή τύπο η “σιωπή της Κροατίας”. Όπως σήμερα μοιάζει παράδοξο να μην υπάρχει η παραμικρή αντίδραση των Βάσκων, παρά το ιστορικό των αιματηρών συγκρούσεων που έχουν προηγηθεί με την Μαδρίτη. Ίσως όπως στην περίπτωση της Κροατίας τότε, να είναι η “ηρεμία πριν από την καταιγίδα”.

Την Δευτέρα ο ηγέτης της Καταλονίας Πουτζδεμόν δήλωσε πως θα προχωρήσει σε μία κίνηση υψηλού πολιτικού ρίσκου, την μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Δεν αντλεί την νομιμοποίηση του από το αποτέλεσμα του αμφιλεγόμενου δημοψηφίσματος, αλλά από τις μαζικές διαδηλώσεις κατά της Ισπανίας που σημειώνονται σε όλη την Καταλονία, έπειτα από το αίμα που χύθηκε στην ψηφοφορία της Κυριακής. Ενδεικτικό είναι πως οι Κούρδοι του Ιράκ απέφυγαν να προχωρήσουν σε αντίστοιχη κίνηση, παρόλο που στο δικό τους δημοψήφισμα η ψήφος για την ανεξαρτησία άγγιξε αστρονομικά ποσοστά και διαθέτουν μία στρατιά ετοιμοπόλεμων μαχητών για την υπεράσπιση της.

Ο Μαριάνο Ραχόι από την πλευρά του ασκεί ποινικές διώξεις κατά τοπικών αξιωματούχων και στέλνει 20 μεταγωγικά με Ισπανούς στρατιώτες σε όλη την Καταλονία. Είναι βέβαιο πως αν οι Καταλανοί τραβήξουν το σκοινί θα ενεργοποιήσει το άρθρο 155 του ισπανικού Συντάγματος, που θα του επιτρέψει να αναστείλει όλες τις τοπικές εξουσίες της Καταλονίας.

Το γεγονός αυτό θα έχει την αντίστοιχη βαρύτητα με την κατάργηση της αυτονομίας του Κοσσυφοπεδίου, που είχε προχωρήσει το 1989 ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Σε αυτήν την περίπτωση όπως έγραφε πάλι παλαιότερα ο Ρόμπερτ Κάπλαν τα “βαλκανικά φαντάσματα” θα αναδυθούν σε όλη την Ισπανία.