Βαλκανικές αλχημείες – Είναι ο Αλμπίν Κούρτι ο Κοσοβάρος Τσίπρας;

Ένα από τα πρώτα πολιτικά “θύματα” του κορονοϊού φαίνεται να είναι ο επί 51 ημέρες πρωθυπουργός του Κοσόβου Αλμπίν Κούρτι, επιβεβαιώνοντας έναν από τους χαρακτηρισμούς που του αποδόθηκαν από μερίδα Αλβανών δημοσιογράφων. Οι τελευταίοι, προεκλογικά, τον είχαν αποκαλέσει “Κοσοβάρο Τσίπρα”, υπονοώντας ότι υιοθετεί μία ελκυστική ρητορική αλλά σχεδόν ανεδαφική σε σχέση με τα πολιτικά και οικονομικά αδιέξοδα του Κοσόβου.

Επαναστάτης “μαλλιάς” στα φοιτητικά του χρόνια με πρωταγωνιστικό ρόλο στις αντισερβικές διαδηλώσεις του 1997-1998, κατά τις οποίες φυλακίστηκε από το καθεστώς Μιλόσεβιτς, δημοφιλής στα λαϊκά στρώματα της κοσοβάρικης κοινωνίας, χρησιμοποιεί μια πολιτική ρητορική μεταξύ ενός ιδιότυπου νεομαρξισμού και ενός ένθερμου, σχεδόν ρομαντικού, μη συμβατικού εθνικισμού, αγγλομαθής και ένας από τους λίγους πολιτικούς της χώρας του που μιλούν με ευχέρεια τα σερβοκροατικά.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Αλβανίας Σαλί Μπερίσα έσπευσε μάλιστα να υπερασπιστεί τον Κούρτι στο τηλεοπτικό δίκτυο TVKLAN, στην άτυπη σύγκρισή του με τον Τσίπρα, ισχυριζόμενος ότι ο πρώτος αναδείχθηκε αποκλειστικά χάρη στο πολιτικό του ταλέντο, χωρίς να έχει καμία υποστήριξη από τους ανελισσόμενους ολιγάρχες της χώρας του, σε αντίθεση με τον Τσίπρα, τονίζει ο Μπερίσα, που χαίρει της υποστήριξης ενός κύκλου Ελλήνων ολιγαρχών.

O Αλμπίν Κούρτι ανέλαβε χρέη πρωθυπουργού σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή για το μέλλον του Κοσόβου. Στην τελευταία δημοσκόπηση, που είδε το φως της δημοσιότητας στα αλβανικά και κοσοβαρικά μίντια πριν από τις εκλογές, σημειώνεται μια θεαματική αύξηση των ποσοστών διαφωνίας σε μια προοπτική ενοποίησης των δύο χωρών. Το 54% των πολιτών του Κοσόβου και το 37% των πολιτών της Αλβανίας, έχουν χάσει πλέον τον ενθουσιασμό τους μπροστά στην ιδέα της εθνικής ολοκλήρωσης (μια πραγματικά εντυπωσιακή εξέλιξη αν εκτιμήσει κανείς το γεγονός ότι, όταν άρχισαν να διενεργούνται τέτοιου είδους δημοσκοπήσεις, τα ποσοστά υπέρ της ενοποίησης άγγιζαν το απόλυτο 100%).

Τι συμβαίνει με τους Αλβανούς

Τι άραγε συνέβη και οι Αλβανοί εγκαταλείπουν σιγά σιγά την μέχρι πρότινος αδιαπραγμάτευτη ιδέα της ενοποίησης; Πολλές είναι οι ερμηνείες και τα σχόλια που συνόδευσαν την συγκεκριμένη δημοσκόπηση με τα απροσδόκητα αποτελέσματα, ωστόσο δύο πρέπει να θεωρηθούν ως οι πιο ρεαλιστικές.

• Πρώτον, η πλειοψηφία πλέον των πολιτών του Κοσόβου θεωρούν δεδομένο το σενάριο του διαμελισμού της χώρας τους –απόσχιση της επαρχίας της Μιτρόβιτσα– σε περίπτωση που προχωρήσει το σχέδιο της ενοποίησης.
• Δεύτερον, στους πολίτες των δύο χωρών παρατηρείται έντονη δυσπιστία απέναντι στους πολιτικούς τους ηγέτες, στους οποίους καταλογίζουν το γεγονός ότι εκμεταλλεύονται τη ρητορική της ενοποίησης αποκλειστικά για δικό τους πολιτικό-οικονομικό όφελος και ότι επί της ουσίας υποτάσσονται απόλυτα σε γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και αποφάσεις που λαμβάνονται σε κλειστά διεθνή κέντρα εξουσίας, πολύ μακριά από τη χερσόνησο των Βαλκανίων.

Μετά την πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσαν βουλευτές του DSK κατά της κυβέρνησης, με αφορμή την πολιτική που ακολουθήθηκε κατά του κορονοϊού και την υπερψήφισή της από τη Βουλή του Κοσόβου, ο Αλμπίν Κούρτι, ουσιαστικά, δεν πρόλαβε να υλοποιήσει καμία από τις εξαγγελίες και τις προεκλογικές του δεσμεύσεις. Δύο ήταν οι σημαντικότερες εξ’ αυτών: η ολοκλήρωση της ενοποίησης Αλβανίας-Κοσόβου και μια σειρά κρατικοποιήσεων που θα είχε ως στόχο την προώθηση των συμφερόντων των μεσαίων και των λαϊκών στρωμάτων της χώρας έναντι των αδηφάγων βλέψεων της ολιγαρχίας με την οποία συνδέονται στενά όλοι οι πολιτικοί του αντίπαλοι (Θάτσι, Χαραντίναϊ, Βεσέλι).

Η πιο συμβολική στιγμή της διακυβέρνησης του υπήρξε η δήλωσή του στη Σύνοδο για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ στο Μόναχο (14-16 Φεβρουαρίου 2020). Ο Κούρτι, αποτίνοντας φόρο τιμής στον μέντορά του, τον φιλόσοφο και ακτιβιστή Ukshin Hoti (1943–1999), δήλωσε στο Μόναχο ότι πριν από είκοσι χρόνια η διεθνής κοινότητα είχε βοηθήσει το Κόσοβο να απελευθερωθεί από τη Σερβία, τώρα έχει έρθει η ώρα να βοηθήσουν όλοι τη Σερβία να “απελευθερωθεί” από το Κόσοβο.

Θύμα του κορονοϊού;

Είναι, ωστόσο, ο Κούρτι απλώς ένα από τα πρώτα πολιτικά “θύματα” του κορονοιού; Προφανώς και όχι. Η πτώση του θεωρούνταν από τους ειδικούς σχεδόν προδιαγεγραμμένη. Εκτός από την αντιπαράθεσή του στο εσωτερικό με τους εκπροσώπους της ολιγαρχίας και τους παλιούς οπλαρχηγούς του UÇK, πρέπει να ληφθεί υπόψη ο διεθνής παράγοντας. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός του Κοσόβου κατήγγειλε ότι υπήρξε κυρίως θύμα του ειδικού απεσταλμένου της αμερικανικής κυβέρνησης Ρίτσαρντ Γκρενέλ ο οποίος ανέλαβε χρέη επιτηρητή του διαλόγου Πριστίνας-Βελιγραδίου-Τιράνων, διάλογος που δεν αποκλείει και το ενδεχόμενο επαναχάραξης των συνόρων στην περιοχή.

Στην πραγματικότητα, ο Κούρτι υπήρξε ένας από τους πρώτους Κοσοβάρους πολιτικούς που διείδε την απειλή της εν εξελίξει ρωσοποίησης του βαλκανικού ζητήματος. Το ντόμινο των διεθνών εξελίξεων της τελευταίας τετραετίας, και κυρίως η λυκοφιλία Πούτιν-Ερντογάν, επηρέασε σημαντικά το ζήτημα του Κοσόβου. Ένας πρώτος εντυπωσιακός αντικατοπτρισμός αυτής της λυκοφιλίας μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν είναι η βαλκανική της μετάσταση που υποχρέωσε τους, μέχρι πρότινος άσπονδους εχθρούς Έντι Ράμα και Αλεξάντερ Βούτσιτς, να συνθέσουν ξαφνικά το πιο δραστήριο δίδυμο αυτή τη στιγμή στα Βαλκάνια.

Αυτό το κατάφεραν μέσα από την ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών, όπως είναι η προώθηση της βαλκανικής μίνι- Schengen. Το δίδυμο Βούτσιτς-Ράμα φαίνεται να προσεγγίζει και ο Πρόεδρος του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι, με τους δύο τελευταίους να συγκροτούν ένα ενιαίο μέτωπο και στο εσωτερικό των αλβανικών υποθέσεων.

Ρωσοποίηση βαλκανικού ζητήματος

Ωστόσο, η ρωσοποίηση του βαλκανικού ζητήματος δεν είναι καθόλου ανώδυνη στον αλβανικό κόσμο. Αυτή η επαναχάραξη πολιτικών προσανατολισμών έπληξε πρωτίστως το αφήγημα της απόλυτης σύμπνοιας και της κοινής γραμμής Πρίστινας-Τιράνων. Για πρώτη φορά εκτοξεύονται εκατέρωθεν, αδιανόητες μέχρι πριν από λίγο, κατηγορίες:

Ο Χαραντίναϊ κατηγόρησε ευθέως τους Ράμα και Θάτσι για εθνική προδοσία, ενώ, σε πιο ήπιους τόνους, ανάλογες κατηγορίες διατύπωσε και ο Κούρτι. Από την άλλη μεριά, ο Πρόεδρος του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι κατηγόρησε έμμεσα τον πρώην Πρόεδρο της Αλβανίας Σαλί Μπερίσα για μυστική συνεργασία με το καθεστώς Μιλόσεβιτς και ούτω καθεξής.

Η απονομή του φετινού βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Αυστριακό Πέτερ Χάντκε, έναν από τους ελάχιστους Ευρωπαίους διανοούμενους που τάχθηκε κατά της νατοϊκής επίθεσης στη Σερβία το 1999, σηματοδοτεί, σε συμβολικό επίπεδο, μια διαφορετική ανάγνωση του παρελθόντος από τη Δύση. Ο Χάντκε, όπως άλλωστε και ο επίσης βαλκάνιος Τζβετάν Τοντόροφ, είχε πει τότε κάτι το αυτονόητο: Σ’ έναν πόλεμο, όπως σε αυτόν μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, διαπράττονται εγκλήματα και από τις δύο πλευρές.

Είκοσι χρόνια μετά φαίνεται ότι και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης υιοθετεί την άποψη του νομπελίστα Χάντκε καλώντας επανειλημμένως την τελευταία διετία τον εν ενεργεία πρωθυπουργό του Κοσόβου Ραμούς Χαραντίναϊ σε συνεδρίες προκειμένου να ανακριθεί για εγκλήματα πολέμου. Γίνεται πλέον αντιληπτό σε όλους τους εμπλεκόμενους ότι η προσέγγιση της Σερβίας από ΕΕ και ΝΑΤΟ δεν μπορεί να γίνει αν η Σερβία δεν απεμπλακεί συμβολικά και ηθικά από το στίγμα της “ηττημένης”.

Ίσως ο Αλμπίν Κούρτι, ο οποίος δεν έπαψε ποτέ να χαρακτηρίζει τον Βούτσιτς ως “υπουργό του Μιλόσεβιτς”, να μην συμφωνούσε με αυτή την αντίληψη και να μην ήταν διατεθειμένος να ξεχάσει τις γιουγκοσλαβικές φυλακές. Και η μνήμη παραμένει μια υπόθεση προβληματική όταν καταβυθίζεται στην βαλκανική της αμφισημία.