Βάση No 102: Ο τρόμος των Αζέρων και ο φόβος των Αρμενίων

«Αν το Αζερμπαϊτζάν αποφασίσει να ανακτήσει τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, η 102 ρωσική βάση θα μπει στη μάχη» είχε προειδοποιήσει ο Ρώσος διοικητής της συνταγματάρχης Andrey Ruzinsky. Αν σκεφτεί κανείς ότι διαθέτει 74 άρματα, 17 οχήματα μάχης πεζικού, 148 οχήματα μεταφοράς προσωπικού, 84 πυροβόλα, 18 μαχητικά MiG-29 μέχρι και πυροβολαρχίες S-300 (στοιχεία 2005) τότε το Αζερμπαϊτζάν έχει σοβαρό λόγο να τρέμει έναν πόλεμο με Αρμενία.

Η 102 ρωσική βάση βρίσκεται στην πόλη Gyumri της Αρμενίας και είναι η μεγαλύτερη βάση της Μόσχας εκτός ρωσικών συνόρων. Δικαίως προσφέρει αίσθημα ασφαλείας στους Αρμένιους. Η μεταψυχροπολεμική ιστορία της βάσης ξεκινάει από τον Μάρτιο του 1995, όταν υπογράφηκε στο Ερεβάν η ρωσοαρμενική συμφωνία για τη δημιουργία ρωσικής στρατιωτικής βάσης σε έδαφος της Αρμενίας. Έτσι, την ίδια χρονιά, η 102 στρατιωτική βάση άρχισε να διαμορφώνεται, ενώ τα έξοδα της συντήρησής της δεσμεύτηκε να αναλάβει κατά 50% η αρμενική κυβέρνηση. Συνολικά, από τη δεκαετία του 1990, η Ρωσία διατηρεί τρεις στρατιωτικές βάσεις στην Αρμενία.

• Η 102 είναι δίπλα στα τουρκικά σύνορα.
• Η 426 αεροπορική βάση είναι στο Abovian, κοντά στο Ερεβάν. Η αεροπορική αυτή βάση διαθέτει Mig-29, Sukhoi, ελικόπτερα Mi-24, και Mi-8.
• Μια τρίτη βάση βρίσκεται κοντά στα σύνορα με το Ιράν, στην πόλη Meghri. Εκεί βρίσκονται 200 Ρώσοι συνοριοφύλακες.

Συνολικά, περίπου 5.000 Ρώσοι στρατιωτικοί βρίσκονται στην Αρμενία ενώ η Ρωσία ελέγχει το 5% των αμυντικών εταιρειών στην Αρμενία. Το πιο σημαντικό είναι ότι από το 1997, Αρμενία και Ρωσία έχουν υπογράψει στρατιωτική συμφωνία, η οποία προβλέπει αμοιβαία συνδρομή σε περίπτωση στρατιωτικής απειλής για οποιοδήποτε μέρος και επιτρέπει στους Ρώσους συνοριοφύλακες να περιπολούν στα σύνορα της Αρμενίας με την Τουρκία και το Ιράν.

Πάντως, όπως αναφέρει ο υπεύθυνος του Τμήματος Αμυντικών Σπουδών του Αρμενικού Ινστιτούτου Έρευνας & Ανάπτυξης Leonid Nersisyan οι δυνάμεις της βάσης «εγγυώνται τη μη παρέμβαση τρίτων χωρών (κυρίως της Τουρκίας) στην περίπτωση κλιμάκωσης των συγκρούσεων Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αυτό δίνει στην Αρμενία την ευκαιρία να συγκεντρώσει πλήρως όλες τις δυνάμεις της προς την κατεύθυνση του Αζερμπαϊτζάν. Η συμμετοχή της 102ης βάσης στη σύγκρουση είναι δυνατή αν δεχτεί άμεση εισβολή η Αρμενία». Ίσως γι’ αυτό ως έναν βαθμό ερμηνεύεται η αυτοσυγκράτηση από μέρους της Μόσχας, καθώς δεν επεμβαίνει άμεσα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οπωσδήποτε είναι μια δύναμη που διαθέτει 100% ετοιμότητα και μπορεί να ανασχέσει τουρκική επίθεση.

Οι ρωσικές δυνάμεις που επανδρώνουν τις βάσεις ανήκουν στη Νότια Στρατιωτική Περιοχή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και σημειώνεται ότι η Ρωσία έχει αυξήσει κατά 10% τις μαχητικές ικανότητες των δυνάμεων της Νότιας Περιοχής. Ο από το 2016 διοικητής της Νότιας Στρατιωτικής Περιοχή στρατηγός Aleksandr Dvornikov προορίζεται για επόμενος αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

Τη φύλαξη των συνόρων Αρμενίας-Τουρκίας έχει αναλάβει το περίφημο σώμα των Ρώσων συνοριοφυλάκων, του οποίου η ιστορία χάνεται πίσω στον 16ο αιώνα όταν οι Τσάροι έστελναν δυνάμεις να φρουρούν τα αχανή σύνορα. Η ρωσική παρουσία στην Αρμενία έχει ισχυρό παρόν και μάλλον πολύ μέλλον, καθώς από τον Αύγουστο 2010 οι δύο χώρες παρέτειναν τη στρατιωτική συμφωνία τους για παρουσία ρωσικών δυνάμεων στην Αρμενία έως το 2044. Η Μόσχα, μάλιστα, δεσμεύεται να προμηθεύσει την Αρμενία με σύγχρονο οπλισμό και ειδικό στρατιωτικό υλικό σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές. Οι εντυπωσιακοί πύραυλοι Iskander είναι ανάμεσα στα εντυπωσιακά αποκτήματα του αρμενικού οπλοστασίου.

Μειονέκτημα της βάσης είναι το γεγονός ότι εφοδιάζεται μόνο από αέρος, από ρωσικά αεροσκάφη, καθώς είναι αποκλεισμένη η χερσαία οδός λόγο Τουρκίας, Αζερμπαϊτζάν και εντάσεων στη Γεωργία. Η ΕΕ, στο πλαίσιο της αντιρωσικής πολιτικής της, ζητάει την απομάκρυνση της εν λόγω ρωσικής βάσης από την Αρμενία. Το ίδιο φιλοδυτικά πλην ακροδεξιά κόμματα της Αρμενίας που προσπαθούν να δημιουργήσουν ρήγμα στις σχέσεις Αρμενίας-Ρωσίας, κάνοντας λόγο για αποικιοποίηση της χώρας από τη Μόσχα.

Ο φόβος των Αρμενίων

Μπορεί η βάση -η οποία επανδρώνεται από στη συντριπτική πλειονότητα από επαγγελματίες- να αποτελεί δυνατόν χαρτί για την ασφάλεια της Αρμενίας, αλλά αυτό δεν γίνεται δίχως κόστος για την τοπική κοινωνία. Το 2018 για την δολοφονία μιας 57χρονης καθαρίστριας κατηγορήθηκε Ρώσος στρατιώτης από το προσωπικό της βάσης. Σύμφωνα με κάποιες δημοσκοπήσεις, πολλοί Αρμένιοι θέλουν την απομάκρυνσή της. Ωστόσο, η εγκυρότητα αυτών των δημοσκοπήσεων ελέγχεται, καθώς έχουν διεξαχθεί από ιδρύματα φιλοδυτικών συμφερόντων.

Το 2015 ένας Ρώσος στρατιώτης της βάσης έσφαξε μια επταμελή οικογένεια Αρμένιων (μεταξύ αυτό και μωρά), πυροδοτώντας κύμα αντιρωσικών αντιδράσεων στην αρμενική κοινωνία. Η ανεπαρκής κυβερνητική αντίδραση προκάλεσε τότε περαιτέρω δημόσια οργή. Τελικά ο δράστης Valery Permyakov συνελήφθη στα σύνορα με την Τουρκία και καταδικάστηκε σε ισόβια από αρμενικό δικαστήριο.

To 2013, δύο παιδιά σκοτώθηκαν όταν πάτησαν πάνω σε ναρκοπέδιο σε πεδίο ασκήσεων της ρωσικής βάσης. Το ναρκοπέδιο δεν είχε ένδειξη επικινδυνότητας ή κάποια προειδοποίηση. Πιο παλιά, το 1999, δύο μεθυσμένοι στρατιώτες, οπλισμένοι με καλάσνικοφ, σκότωσαν δύο άνδρες και τραυματίσανε 14. Τα σοβαρά αυτά κρούσματα βίας και αμέλειας εκ μέρους του ρωσικού προσωπικού, ανάγκασε τη Ρωσία να στείλει το 2018 στρατιωτική αστυνομία για τον έλεγχο της κατάστασης, ώστε να μην δημιουργηθούν περεταίρω εντάσεις ανάμεσα στις δύο χώρες. Η Αρμενία είναι πολύ σημαντική για τη Ρωσία ώστε να επιτρέψει να χαλάσει το “γλυκό” από τέτοια περιστατικά και η βάση 102 αποτελεί το σύμβολο μιας στρατιωτικής συμμαχίας που λειτουργεί αποτρεπτικά για Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία.