Βολιβία: Η τεχνική του υβριδικού πραξικοπήματος

Την πιο εύστοχη περιγραφή των δραματικών γεγονότων που συνέβησαν την Κυριακή στην Βολιβία, έδωσε ο νεοεκλεγείς περονιστής πρόεδρος της Αργεντινής Αλμπέρτο Φερνάντες. Συγκεκριμένα μίλησε πως διαδραματίστηκε «μία συντονισμένη δράση βίαιων πολιτών, μία στάση αξιωματικών της αστυνομίας και μία παθητικότητα του στρατού». Θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε ως μία “επιχείρηση χάος”, που κατέληξε στην παραίτηση του αριστερού προέδρου ‘Εβο Μοράλες.

Το έναυσμα δόθηκε όταν η δεξιά αντιπολίτευση αρνήθηκε να αναγνωρίσει την εκλογική νίκη του Μοράλες και οργάνωσε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Αυτές πήραν γρήγορα βίαιη τροπή με καταλήψεις κτιρίων και συγκρούσεις με οπαδούς του Μοράλες. Οι διαδηλωτές έβαλαν στο στόχαστρο τους στελέχη της κυβέρνησης, ακόμα και τις οικογένειες τους. Είδαμε σκηνές μεσαίωνα με τον άγριο προπηλακισμό της δημάρχου Πατρίτσια Άρτσε, μία φρικτή ενέργεια που καταδίκασε έντονα ο ΟΗΕ.

Η “επιχείρηση χάος”, ουσιαστικά μία εφαρμογή πρακτικών του υβριδικού πολέμου, είχε άμεσα ορατά αποτελέσματα, μιας και δημιούργησε διαλυτικές τάσεις στην κυβέρνηση. Ξεκίνησαν μαζικές παραιτήσεις μίας σειράς κυβερνητικών αξιωματούχων, οι οποίοι κατήγγειλαν “κλίμα τρόμου” από ακραία στοιχεία της αντιπολίτευσης. Ακολούθησε η ανταρσία αξιωματικών της αστυνομίας. Αυτή εκδηλώθηκε στις πλούσιες επαρχίες της χώρας, που ελέγχονται από την αντιπολίτευση. Λίγο μετά, όταν στράφηκε εναντίον του Έβο Μοράλες ανοιχτά και ο στρατός, ο αριστερός πρόεδρος υποχρεώθηκε σε παραίτηση.

Αυτή την στιγμή υπάρχει ένα επικίνδυνο κενό εξουσίας στην Βολιβία, μιας και έχουμε πλέον τις κινητοποιήσεις των οπαδών του Έβο Μοράλες, οι οποίοι προέρχονται από τις τάξεις φτωχών ιθαγενών. Μοιάζουν πρόθυμοι να υπερασπιστούν τον αγαπημένο τους ηγέτη, τον πρώτο ιθαγενή πρόεδρο στην ιστορία της χώρας. Ο Μοράλες κάλεσε τους υποστηρικτές του σε αυτοσυγκράτηση, αλλά σε συνθήκες άγριας πόλωσης, μοιάζει αδύνατον να εισακουσθεί.

Αντί του Μαδούρο, ο Μοράλες 

Αυτό που η δεξιά αντιπολίτευση απέτυχε να κάνει στην Βενεζουέλα, το πέτυχε στην Βολιβία. Η περίπτωση της Βολιβίας είναι ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη, μιας και θεωρούνταν ένα υποδειγματικό “success story” της λατινοαμερικανικής αριστεράς. Η οικονομία της χώρας γνώριζε αλματώδεις ρυθμούς ανάπτυξης, σε αντίθεση με την οικονομική κατάρρευση του καθεστώτος Μαδούρο.

Όμως βλέπουμε πολλές διαφορές και στην στάση των Αμερικανών. Στην Βενεζουέλα οι Αμερικανοί “έπαιξαν τα ρέστα τους”, προκειμένου να ανατρέψουν τον Νικολάς Μαδούρο. Αναγνώρισαν τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό ως νόμιμο πρόεδρο της Βενεζουέλας. Στήριξαν με πακτωλούς εκατομμυρίων την δεξιά αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση Τραμπ ψήφισε μία σειρά από βαρύτατες οικονομικές κυρώσεις εις βάρος της λατινοαμερικανικής χώρας.

Ωσ γνωστόν η απόπειρα Γκουαϊδό να καταλάβει την εξουσία, με το “υβριδικό” πραξικόπημα του περασμένου Μαίου, εξελίχθηκε σε μεγαλειώδες φιάσκο. Η δεξιά αντιπολίτευση τα πήγε πολύ καλύτερα στην Βολιβία, αρκούμενη στην παρασκηνιακή υποστήριξη των Αμερικανών. Όπως δείχνουν ορισμένες υποκλαπείσες συνομιλίες, κρίσιμος ήταν ο ρόλος των γερουσιαστών Μαρκ Ρούμπιο και Τεντ Κρουζ. Να σημειώσουμε πως πρόκειται για τους εσωκομματικούς αντιπάλους του Ντόναλντ Τραμπ.

Στην πραγματικότητα, η ανατροπή του Έβο Μοράλες, δεν ήταν στις άμεσες προτεραιότητες της κυβέρνησης Τραμπ. Ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, ο διαβόητος Τζον Μπόλτον, είχε μιλήσει τον περασμένο Νοέμβριο για «τρίγωνο τυραννίας» στην Λατινική Αμερική. Αναφέρονταν στα καθεστώτα της Κούβας, της Βενεζουέλας και της Νικαράγουας, όμως δεν έκανε την παραμικρή αναφορά στην Βολιβία.

Η στάση του πρόεδρου Τραμπ έναντι της λατινοαμερικανικής αριστεράς είναι αμφίσημη. Για παράδειγμα, υπολογίζει την συνεργασία της αριστερής κυβέρνησης του Μεξικού για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών. Επομένως δεν θεωρούμε πως ήταν η παρασκηνιακή στήριξη των Αμερικανών που καθόρισε την επιτυχία του πραξικοπήματος, αλλά η ίδια η οργάνωση του.

Οι διδαχές του Κούρτσιο Μαλαπάρτε

Στο κλασικό βιβλίο του “Η τεχνική του πραξικοπήματος”, ο φασίστας διανοούμενος Κούρτσιο Μαλαπάρτε σημείωνε πως η επιτυχία ενός πραξικοπήματος εξαρτάται αποκλειστικά από τον σχεδιασμό του, την τεχνική του και την αποφασιστικότητα των πραξικοπηματιών. Για τον Μαλαπάρτε ούτε οι οικονομικές συνθήκες, ούτε η διεθνής στήριξη, παίζουν ρόλο στην επιτυχή έκβαση ενός πραξικοπήματος.

Ουσιαστικά στην Βολιβία είδαμε μία πιστή εφαρμογή της θεωρίας του Μαλαπάρτε. Η δεξιά και η οικονομική ολιγαρχία της Βολιβίας είχε πάρει την απόφαση της να ξεκαθαρίσει τους οριστικά τους λογαριασμούς με τον Έβο Μοράλες. Προχώρησε στην εφαρμογή μίας υβριδικής “επιχείρησης χάους”, αιφνιδιάζοντας πλήρως τον αριστερό πρόεδρο. Ο Μοράλες γνώριζε πως η απόφαση του να θέσει υποψηφιότητα για τέταρτη φορά θα προκαλούσε αντιδράσεις, σίγουρα όμως δεν περίμενε επεισόδια τέτοιας έκτασης.

Σε αντίθεση με τον Μαδούρο και τον Ορτέγκα στην Νικαράγουα, ο Μοράλες δεν είχε παγιωμένα ερείσματα ούτε στην αστυνομία, ούτε στον στρατό. Η “επιχείρηση χάος” δημιούργησε διαλυτικές τάσεις στην κυβέρνηση, η οποία φάνηκε παντελώς ανίκανη να την διαχειριστεί. Θεωρούμε πως κομβική για την επιτυχία του πραξικοπήματος ήταν η απόφαση των ακραίων, όπως φαίνεται και φασιστικών, στοιχείων της αντιπολίτευσης να ξεκινήσουν στοχευμένες επιθέσεις εις βάρος κυβερνητικών αξιωματούχων.

Ο “πανικός” του Μοράλες

Ο στόχος επιτεύχθηκε. Η κυβέρνηση στην κυριολεξία “παρέλυσε” από τον φόβο της βίας. Μία από τις τακτικές του υβριδικού πολέμου είναι η διασπορά πανικού και χάους, μέσω συντονισμένων επιθέσεων. Όταν ξεκίνησε η ανταρσία των αξιωματικών της αστυνομίας, ο Μοράλες άρχισε να έχει αμφιβολίες πως είναι θέμα να χρόνου να χάσει και την υποστήριξη του στρατού. Φοβούμενος τα χειρότερα και παντελώς απροετοίμαστος, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την χώρα. Οι στασιαστές κέρδισαν τον πρώτο γύρο.

Όμως οι εντάσεις δεν λένε να κοπάσουν. Φοβούμενοι τον άγριο ρεβανσισμό της δεξιάς, οι υποστηρικτές του καλούν σε “εμφύλιο πόλεμο” και βαδίζουν, κατά χιλιάδες, προς την πρωτεύουσα. Ο στρατός φέρεται αποφασισμένος να συνταχθεί πλήρως με τους στασιαστές, μιλώντας για κοινές επιχειρήσεις κατά “των βανδάλων” (αναφερόμενος αποκλειστικά στους υποστηρικτές του Μοράλες).

Ασχέτως της κατάληξης, η Λατινική Αμερική φέρεται να επιστρέφει πλέον στις σκοτεινές εποχές των πραξικοπημάτων, προσαρμοσμένων στην “υβριδική” πολεμική πραγματικότητα της εποχής μας.