Βραχυκυκλωμένη η Ρώμη με το Λιβυκό λόγω Ερντογάν

Σύγχυση στην πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί αλλά και αντιπαράθεση έχει προκαλέσει στους κόλπους της ιταλικής κυβέρνησης η άμεση εμπλοκή του Ερντογάν στη Λιβύη. Η τουρκική παρουσία ανέτρεψε ραγδαία την εικόνα του Λιβυκού που επικρατούσε μέχρι πρόσφατα στην Ρώμη και προκάλεσε μια έντονη συζήτηση που έχει ως αντικείμενο τον ορισμό των “εθνικών συμφερόντων” της χώρας. Με απλά λόγια, πέρα από την παραδοσιακή πολιτική διατήρησης της μακροχρόνιας ιταλικής επιρροής επί της Λιβύης, τίθεται επιτακτικά και το θέμα της παρουσίας της Ιταλίας στο ενεργειακό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι Ιταλοί πολιτικοί θεωρούσαν ότι τα δυο αυτά θέματα δεν έρχονταν σε αντιπαράθεση. Βεβαίως, όπως γνωρίζουμε από τον Φεβρουάριο του 2018, η παρουσία του πολιτικώς ασυνάρτητου ηγέτη του “Κινήματος 5 Αστέρων” Λουίτζι Ντι Μάιο σε δυο κρίσιμα υπουργεία (Ανάπτυξης και Ενέργειας στην πρώτη κυβέρνηση του Τζουζέπε Κόντε και υπουργείο Εξωτερικών τώρα) δεν βοήθησε καθόλου τη Ρώμη να κατανοήσει πλήρως πόσο επικίνδυνες για την ENI και τα ιταλικά συμφέροντα ήταν οι τουρκικές φρεγάτες στην κυπριακή ΑΟΖ.

Αλλά ακόμη και όταν αυτό έγινε επί τέλους σαφές και οι παρατεταμένες πιέσεις της ENI επί της ιταλικής πολιτικής ηγεσίας βρήκαν τελικά ανταπόκριση, οι χειρισμοί της κυβέρνησης ήταν αντιφατικές, αλλοπρόσαλλες και συχνά οδηγούσαν σε γκάφες. Όπως συνέβη πρόσφατα, στην περίπτωση της πρόχειρα σχεδιασμένης “συνάντησης κορυφής” του Αλ Σαράζ με τον Χαφτάρ στο πρωθυπουργικό Μέγαρο Κίτζι. Όπως είναι γνωστό, ο Σαράζ δεν είχε ειδοποιηθεί για την παρουσία του αντιπάλου του και όταν το πληροφορήθηκε εξαγριώθηκε και αρνήθηκε να προσγειώσει το αεροπλάνο του στη Ρώμη.

Ήταν μια γκάφα που πυροδότησε την αντιπαράθεση μεταξύ της ιταλικής πρωθυπουργίας και της γενικής διευθύντριας του υπουργείου Εξωτερικών Ελιζαμπέτα Μπελόνι, η οποία αγνοούσε την πρωτοβουλία του πρωθυπουργού. Το ίδιο συνέβη και με τις σπασμωδικές κινήσεις που ακολούθησαν, καθώς η ιταλική κυβέρνηση προσπαθούσε απεγνωσμένα να έχει και τον σκύλο χορτάτο και την πίτα ολάκερη.

Άνευ αποτελέσματος η επίσκεψη Κόντε

Είχαμε έτσι, μέσα σε λίγες ημέρες, την άνευ αποτελέσματος επίσκεψη του Κόντε στον Ερντογάν, την συνάντηση του Ιταλού υπουργού Άμυνας Λορέντσο Γκουερίνι με τον Κύπριο ομόλογο του Σάββα Αγγελίδη και την αιφνιδιαστική παρουσία του Ντι Μάιο στη συνάντηση του Καΐρου για το αγωγό EastMed. Η Μπελόνι, η οποία ντε φάκτο ασκεί καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών, αγνοούσε την ατζέντα των συνομιλιών με τον Τούρκο πρόεδρο, ενώ με έκπληξη πληροφορήθηκε ότι ο Ιταλός υπουργός Άμυνας υπέγραψε με τον Κύπριο ομόλογο του “πρόγραμμα Διμερούς Συνεργασίας” και τον διαβεβαίωσε για την παρουσία του ιταλικού ναυτικού στην κυπριακή ΑΟΖ, ζητώντας μάλιστα και άδεια αγκυροβόλησης.

Όσο για τη συνάντηση στο Κάιρο, η Μπελόνι είχε ήδη ετοιμάσει για τον υπουργό φάκελο με θέμα τον αγωγό EastMed και τη στρατηγική σημασία του για την Ιταλία. Παράλληλα όμως είχε φτάσει στο γραφείο του υπουργού και άλλη εισήγηση, αυτή τη φορά συντεταγμένη από το (πολυάριθμο και ισχυρό) φιλοτουρκικό λόμπυ του υπουργείου. Αυτή υπογράμμιζε δυο στοιχεία: την ογκώδη οικονομική παρουσία της Ιταλίας στην Τουρκία και την γνωστή θέση του αμερικανικού Πενταγώνου περί αναγκαιότητας να παραμείνει η ασιατική χώρα προσδεδεμένη στο άρμα του ΝΑΤΟ.

Το αποτέλεσμα ήταν ο “παρατηρητής” Ντι Μάιο να πρωταγωνιστήσει στο Κάιρο σε κωμική φάρσα. Ουσιαστικά δεν συμμετείχε στη συζήτηση και αρνήθηκε στο τέλος να υπογράψει τη σχετική συμφωνία, με το αιτιολογικό ότι «δεν είναι ισορροπημένη απέναντι στην Τουρκία». Το διπλωματικό γαϊτανάκι συμπληρώθηκε με απεγνωσμένες όσο και αλλοπρόσαλλες προτάσεις για την επίλυση του προβλήματος της Λιβύης: να εμπλακούν οι ΗΠΑ, να εμπλακεί η ΕΕ, να σταλούν κυανόκρανοι, να αναπτυχθούν ιταλικές και γερμανικές δυνάμεις και άλλα πολλά.

Σχέδιο “στρατηγικής σημασίας”

Στις 14 Ιανουαρίου, στην συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής επιτροπής ελέγχου των υπηρεσιών ασφαλείας, ο Κόντε για πρώτη φορά ανέφερε ότι τα ενεργειακά της περιοχής και κυρίως ο αγωγός EastMed, είναι σχέδιο στρατηγικής σημασίας για την Ιταλία «όχι μόνο διότι συμμετέχουν σε αυτόν οι ιταλικές Edison, Saipem και Snam, αλλά και γιατί εξασφαλίζει τη διαφοροποίηση των προμηθειών ενέργειας σε σχέση με την Ρωσία».

Η ιταλική κυβέρνηση, συνέχισε ο Κόντε, «ανησυχεί για τις παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας, η οποία τις διεξάγει αναπτύσσοντας το πολεμικό ναυτικό της στην Ανατολική Μεσόγειο και προχωρώντας σε γεωτρήσεις εντός της ΑΟΖ της Κύπρου». Η ιταλική κυβέρνηση, κατέληξε, «θα επιστήσει ενεργώς την προσοχή της ΕΕ επί του θέματος».

Η εισήγηση του πρωθυπουργού ανάγκασε τα ιταλικά ΜΜΕ να ενδιαφερθούν για πρώτη φορά για τα προβλήματα που δημιουργεί η συμφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών του Ερντογάν με τον Σαράζ. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, τα ιταλικά ΜΜΕ είχαν αφιερώσει στη συμφωνία μια απλή ειδησεογραφική αναφορά, με το σχόλιο ότι «οξύνει τις ελληνο-τουρκικές διαφορές».

Την επομένη, όμως, της τοποθέτησης του Κόντε στην κοινοβουλευτική επιτροπή, η Corriere della Sera δημοσίευσε πρωτοσέλιδα εκτενές άρθρο πρωτοκλασάτου δημοσιογράφου με τίτλο “Η Ιταλία χάνει τη επιρροή της στη Μεσόγειο”. Σ’ αυτό τονιζόταν η αναγκαιότητα να αποφασίσει τελικά η κυβέρνηση αν είναι διατεθειμένη να κρατήσει σταθερή στάση απέναντι στην Τουρκία, ή αν θα μείνει εκτός ενεργειακού παιχνιδιού όχι μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά πιθανότατα και στη Λιβύη.

Σκανδαλώδης φύση της τουρκο-λιβυκής συμφωνίας

Ακολούθησαν πολυάριθμα δημοσιεύματα, όπου επί τέλους διαφαινόταν η σκανδαλώδης φύση της τουρκο-λιβυκής συμφωνίας και το πλήγμα που επέφερε όχι μόνο στη διεθνή νομιμότητα αλλά και στα ιταλικά συμφέροντα στην περιοχή. Εμφανίστηκαν, όμως, και δημοσιεύματα και δημόσιες τοποθετήσεις που πηγαίνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση: θεωρούν τετελεσμένο γεγονός τη συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας και παροτρύνουν την ιταλική κυβέρνηση να λάβει υπ΄ όψη της τις εξελίξεις αυτές, καθώς ετοιμάζει την ενεργειακή στρατηγική της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Χαρακτηριστική η δήλωση της καθηγήτριας Μικέλα Μερκούρι του Πανεπιστημίου Νικολό Κουζάνο: «Η συμφωνία εξασφαλίζει στην Τουρκία αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης στο βυθό της περιοχής, δηλαδή σε ένα χώρο καθοριστικής σημασίας και για την ΕΝΙ και για την Total. Η συμφωνία όχι μόνον επικυρώνει την ηγεμονία της Άγκυρας στον ισλαμικό χώρο, αλλά επιτρέπει στην Τουρκία να προβάλει την επιρροή της σε μια περιοχή αποφασιστικής σημασίας αναφορικά με τα ενεργειακά, όπως είναι η Ανατολική Μεσόγειος».

Πιο παραδοσιακός ο πρώην διπλωμάτης Τζοβάνι Καστελανέτα, τώρα διοικητικό στέλεχος της τράπεζας Unicredit (με ισχυρά συμφέροντα στην Τουρκία), ο οποίος επιμένει στην αναγκαιότητα να βρεθεί συμβιβαστική λύση με την Άγκυρα εν ονόματι της «αλληλεγγύης εντός του ΝΑΤΟ» και της στρατηγικής αναγκαιότητας να παραμείνει ο Ερντογάν στη Δυτική Συμμαχία.

Το ημιεπίσημο ινστιτούτο διεθνούς πολιτικής ΙΑΙ, χρηματοδοτούμενο από το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών, επιμένει τα αγνοεί επιδεικτικά τις εξελίξεις τόσο στη Λιβύη όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, όμως, στην οικονομική εφημερίδα Il Sole 24 Ore, που εκφράζει την Ένωση Ιταλών Βιομηχάνων, δημοσιεύτηκαν άρθρα που έθεταν εμμέσως το θέμα εάν θα ήταν καλύτερα για την ΕΝΙ να εξασφαλίσει δικαιώματα γεώτρησης από την Τουρκία παρά από την Κύπρο!