Wagner: Πως προέκυψε η αιχμή του ρωσικού στρατιωτικού δόρατος

Ως «διεθνή εγκληματική οργάνωση», θεωρούν πλέον οι ΗΠΑ τη ρωσική παραστρατιωτική ομάδα Wagner, την οποία κατηγορούν ότι «διαπράττει ωμότητες και παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα» στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου Τζον Κίρμπι, η μισθοφορική εταιρεία έχει αναπτύξει περίπου 50.000 άνδρες στην Ουκρανία, κυρίως από πρώην κρατούμενους των ρωσικών φυλακών.

Ο Κίρμπι παρουσίασε δορυφορική φωτογραφία που τραβήχτηκε στις 18 Νοεμβρίου και δείχνει, όπως λέει ο Λευκός Οίκος, ένα ρωσικό τρένο να πηγαίνει στη Βόρεια Κορέα για να παραλάβει όπλα για τη Wagner. Ο αρχηγός της Wagner και στενός σύμμαχος του Πούτιν, Γεβγκένι Πριγκόζιν, είχε προηγουμένως χαρακτηρίσει «κουτσομπολιά και εικασίες» τις επανειλημμένες αμερικανικές αναφορές για εξοπλισμό των μισθοφόρων του με βορειοκορεατικά όπλα. Την ίδια στιγμή μαίνεται η αντιπαράθεση της Wagner και με την Σερβία, καθώς το Βελιγράδι κατηγορεί την ομάδα ότι στρατολογούν Σέρβους ποινικούς, κάτι που η ίδια η οργάνωση διέψευσε.

Η πρώτη φορά που αναφέρθηκε το όνομα της Wagner ήταν το 2014 και πάλι στην Ουκρανία, όταν υποστήριζε τους Ρώσους αυτονομιστές στον πόλεμο με το Κίεβο. Έκτοτε, έχει συμμετάσχει σε συρράξεις σε Συρία, Μοζαμβίκη, Σουδάν και Κεντρική Αφρική. Μαχητές της Wagner έχουν παρουσία στη Λιβύη από τον Απρίλιο του 2019, όταν ενώθηκαν με τις δυνάμεις του στρατηγού Χάφταρ στην επίθεση εναντίον της κυβέρνησης Σάρατζ στην Τρίπολη και έκτοτε παραμένουν. Η Wagner έχει πλέον δυναμική παρουσία στο Σαχέλ, την περιοχή της Αφρικής που μέχρι πρότινος είχε σχεδόν αποκλειστική επιρροή η Γαλλία.

Για χρόνια η εταιρεία ήταν γνωστή για την μυστικοπάθειά της, μέχρι που ο πόλεμος στην Ουκρανία την έφερε στο προσκήνιο της δημοσιότητας όλων των παγκόσμιων ΜΜΕ και social media. Ο αρχηγός της κάνει συνεχώς δηλώσεις από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, μην διστάζοντας να επικρίνει δημοσίως και το Κρεμλίνο, όπου κρίνει πως είναι απαραίτητο. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, οι επικρίσεις του στην κυβέρνηση Πούτιν ότι δεν απαγόρευσε το “προκατειλημμένο” Youtube στην Ρωσία.

Σύμφωνα με παλαιότερο ρεπορτάζ του BBC, η Wagner έχει παντελή έλλειψη οιουδήποτε κώδικα δεοντολογίας, καθώς δεν έχει ενδοιασμό να σκοτώνει αδιάκριτα πολίτες και αιχμαλώτους. Ο ίδιος ο Πριγκόζιν έχει παραδεχτεί πως η ομάδα του σκότωσε με σφυριά έναν μαχητή της, ου επέλεξε να αυτομολήσει στους Ουκρανούς. Ένα σφυρί ήταν το μακάβριο… δώρο του Πριγκόζιν τον περασμένο Νοέμβριο στο Ευρωκοινοβούλιο, όταν αυτό συζητούσε την ένταξη της Wagner στην λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων!

Prigozhin's lawyer handed over to the European Parliament a sledgehammer with the Wagner logo smeared with artificial blood. The video appeared on propaganda Z-channels.

Recently, the European Parliament started talking about recognizing Wagner PMC as a terrorist organization. pic.twitter.com/th2W3dx6zH

— NEXTA (@nexta_tv) November 24, 2022

 

Από την εποχή της ΕΣΣΔ

Αν και η Wagner δεν είναι η μόνη ρωσική εταιρεία που προσφέρει στρατιωτικές υπηρεσίες, είναι ίσως η πλέον προβεβλημένη λόγω των στενών δεσμών του αρχηγού της Γιεβγκένι Πριγκόζιν και του Βλαντίμιρ Πούτιν, δεσμοί που για χρόνια καλύπτονταν από ένα πέπλο μυστηρίου. Στην πραγματικότητα, η ιστορία της χρήσης εθελοντών ή ιδιωτικών παρόχων στρατιωτικών υπηρεσιών, δεν είναι κάτι καινούριο ούτε για την Ρωσία, αλλά ούτε και για την προϋπάρχουσα Σοβιετική Ένωση.

Για παράδειγμα, η λεγόμενη “Σοβιετική Ομάδα Εθελοντών” ήταν τμήμα της Πολεμικής Αεροπορίας που αναπτύχθηκε στην Κίνα κατά τη διάρκεια του Β’ Σινο-Ιαπωνικού Πολέμου το 1937. Όλοι οι πιλότοι και οι τεχνικοί ήταν εθελοντές, όμως η Μόσχα είχε αρνηθεί επίσημα οποιαδήποτε σχέση με αυτούς. Στην πραγματικότητα, ανήκαν στη Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία.

Λίγα χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον της Φινλανδίας, η Σοβιετική Ένωση χρησιμοποίησε την κυβέρνηση-μαριονέτα του Φινλανδού πολιτικού, Otto Wille Kuusinen, ως κάλυμμα για την επίθεσή της στη Φινλανδία. Οι 400.000 και πλέον στρατιώτες με τους οποίους επιτέθηκε η Μόσχα ανήκαν ονομαστικά στην κυβέρνηση Kuusinen. Ωστόσο, αυτό το προπέτασμα ήταν τόσο ισχνό που η Μόσχα το εγκατέλειψε πριν από το τέλος του πολέμου.

Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η Σοβιετική Ένωση έστειλε χιλιάδες στρατιωτικούς υπό την κάλυψη “συμβούλων” σε πολλές συγκρούσεις παγκοσμίως, κυρίως στη Μέση Ανατολή. Οι Σοβιετικοί σύμβουλοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων της Συρίας, της Αιγύπτου, της Λιβύης και μιας σειράς άλλων κρατών. Στη δεκαετία του 1990, Ρώσοι “εθελοντές” συμμετείχαν στις αυτονομιστικές συγκρούσεις της Μολδαβίας και της Γεωργίας, ενώ το ρωσικό κράτος αρνήθηκε επίσημα τη συμμετοχή του στις συγκρούσεις και τους χαρακτήρισε εμφύλιους πολέμους.

Ακολουθώντας το αμερικανικό παράδειγμα

Ρώσοι στρατιωτικοί αναλυτές έχουν μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους χρησιμοποίησαν ιδιωτικές εταιρίες στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Επιπλέον, η Ρωσία είχε άμεσες, αν και σποραδικές, επαφές με δυτικές εταιρείες μισθοφόρων στο Αφγανιστάν. Το δίκτυο διακίνησης όπλων του διαβόητου Βίκτορ Μπουτ συνεργάστηκε περιστασιακά με αρκετές τέτοιες εταιρείες, ενώ παρείχε υπηρεσίες υλικοτεχνικής υποστήριξης στις αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ. Ο Μπουτ πρόσφατα απελευθερώθηκε από τους Αμερικανούς, έπειτα από ανταλλαγή με την αθλήτρια Μπρίτνεϊ Γκράινερ, που είχαν συλλάβει οι Ρώσοι για κατοχή ναρκωτικών.

Οι Ρώσοι ιδιωτικοί “στρατιωτικοί εργολάβοι ασφαλείας” είναι κομβικοί παράγοντες στους πολέμους στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Παρέχουν στοχευμένες πληροφορίες, εκπαίδευση, υλικοτεχνική υποστήριξη, προστασία υποδομών, υποστηρικτικές πολιτοφυλακές και παραστρατιωτικές ομάδες σε καίρια σημεία, όπως στην Συρία και την Λιβύη. Οι κρυφές επιχειρήσεις τους –πραγματικές ή φανταστικές– είναι κρίσιμες για τη διαμόρφωση της εικόνας σχετικά με τη ρωσική στρατηγική, καθώς και για τις σχέσεις της με αντιπάλους και συμμάχους.

Όπως είχε επισημανθεί σε παλαιότερη μελέτη του αμερικανικού Foreign Policy Research Institute, το 2009 αρκετές μονάδες ειδικών επιχειρήσεων της GRU (μυστική υπηρεσία του ρωσικού στρατού) είχαν υπαχθεί απευθείας στον Αρχηγό του Επιτελείου Νικολάι Μακάροφ το 2009. Οι Αμερικανοί αναλυτές πιστεύουν ότι τα στελέχη των μονάδων αυτών αποτέλεσαν το φυτώριο των μισθοφορικών εταιρειών της Ρωσίας. Μια πολωνική εκτίμηση απαριθμεί αρκετές ρωσικές ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες που λειτουργούν στο εξωτερικό, όπως το “ENOT Corporation” στη Συρία και τον όμιλο “Feraks” στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και πολλές άλλες.

Πως προέκυψε η Wagner

Σύμφωνα με τη λογική της άρνησης σχέσης, το “Σλαβονικό Σώμα” (ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία) δημιουργήθηκε στο Χονγκ Κονγκ το 2013 από δύο υπαλλήλους της ρωσικής Moran Security Group. Σύμφωνα με νορβηγική μελέτη του 2020, η συριακή κυβέρνηση ανέθεσε στην ομάδα ασφαλείας της Moran να βοηθήσει τις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις στον αγώνα κατά του ISIS. Καθώς η Moran δεν ήταν σε θέση να εκτελέσει το έργο, παρόλο που επιχειρούσε στη Συρία για τουλάχιστον ένα χρόνο, αποφάσισε να συστήσει μια νέα οντότητα, το “Σλαβονικό Σώμα”.

Μισθοφόροι του “Σλαβονικού Σώματος” αναπτύχθηκαν στη Συρία το 2013. Η αποστολή τους ήταν να βοηθήσουν τις κυβερνητικές δυνάμεις να ανακτήσουν εκ νέου εγκαταστάσεις πετρελαίου από τζιχαντιστές. Ωστόσο, προέκυψαν αρκετά προβλήματα συντονισμού και υλικοτεχνικής υποστήριξης. Το βασικό πρόβλημα ήταν ότι το “Σλαβονικό Σώμα” βασίστηκε στη συριακή κυβέρνηση για εφοδιασμό, αλλά παρέλαβε απαρχαιωμένο και ανεπαρκή εξοπλισμό. Η πρώτη του εμπόλεμη αποστολή κατέληξε σε μια θεαματική ήττα κοντά στο Ντέιρ ελ Ζορ. Οι επιζώντες μεταφέρθηκαν πίσω στη Ρωσία και η εταιρεία διαλύθηκε.

Κάπως έτσι προέκυψε η Wagner. Ο Ντμίτρι Ούτκιν φέρεται να είναι ο ιδρυτής της. Βετεράνος των δύο πολέμων στην Τσετσενία, υπηρέτησε στην GRU μέχρι το 2013 και μετά διοικούσε μια μονάδα Spetsnaz, φτάνοντας στον βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Το 2013 προσχώρησε στην Moran και με αυτή την ιδιότητα συμμετείχε στην προαναφερθείσα αποτυχημένη επιχείρηση του Σλαβονικού Σώματος στη Συρία.

Το 2014 εγκατέλειψε την Moran και ίδρυσε τη Wagner. Είναι ερώτημα εάν ο Ούτκιν την ίδρυσε πράγματι, ή ήταν αχυράνθρωπος. Όπως προαναφέραμε, οι μισθοφόροι της Wagner και ο ίδιος ο Ούτκιν συμμετείχαν στις επιχειρήσεις στην Ουκρανία το 2014. Από το 2014 έως το 2015, οι ουκρανικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν υποκλέψει τρεις τηλεφωνικές συνομιλίες του Ούτκιν που παρέπεμπαν στον συνταγματάρχη της GRU Όλεγκ Ιβάνικοφ, καθώς και τον ταγματάρχη Ευγένιο Νικηφόροφ, αρχηγό του επιτελείου της 58ης Στρατιάς της Ρωσίας. Αυτές οι συνομιλίες απέδειξαν ότι ο Ουτκιν ήταν υφιστάμενος τόσο στην GRU όσο και στη ρωσική στρατιωτική διοίκηση.

“Ανύπαρκτη” η Wagner

Ένας άλλο στοιχείο της πολύ στενής σύνδεσης του Ούτκιν με το ρωσικό κράτος είναι ότι φωτογραφήθηκε σε δεξίωση του Κρεμλίνου που πραγματοποιήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2016, όπου είχε τιμηθεί με το παράσημο του Τάγματος της Ανδρείας για τις υπηρεσίες του στην Ουκρανία. Άλλο περίεργο είναι ότι η κύρια βάση της Wagner βρίσκεται στην πόλη Μολκίνο, στην περιοχή Κρασνοντάρ της Ρωσίας.

Αυτό που κάνει αυτήν την εγκατάσταση εξαιρετικά ασυνήθιστη είναι ότι την διαχειρίζονται από κοινού η 10η ξεχωριστή ταξιαρχία ειδικού σκοπού της Ρωσικής GRU και η ομάδα Wagner. Μια σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι η Wagner δεν είναι εγγεγραμμένος στη Ρωσία ή οπουδήποτε αλλού. De jure, η εταιρεία δεν υπάρχει, αν και με βάση την πάγια ρωσική τακτική της “ασάφειας” το ρωσικό κράτος ανέχεται και κατά υποστηρίζει ενεργά τις ενέργειές της, έστω και αν δεν παραδέχεται την δράση της. Τελευταία, συχνά “αδειάζει” δημοσίως την οργάνωση, όπως με την πρόσφατη δημόσια διάψευση της ρωσικής κυβέρνησης ότι οι μαχητές της Wagner κατέλαβαν το Σολεντάρ.

Είναι ερώτημα, λοιπόν, ο βαθμός ελέγχου που ασκεί το Κρεμλίνο σε αυτή. Είναι απλώς πατριώτες εθελοντές όπως ισχυρίζεται το Κρεμλίνο; Εκτελούν αποστολές για τη GRU; Είναι μισθοφόροι, ιδιώτες πολεμιστές ή τακτικοί στρατιώτες πρώτης γραμμής υπό άλλο μανδύα; Τα δεδομένα των κοινωνικών δικτύων για εκατοντάδες Ρώσους μισθοφόρους, άλλα στοιχεία, καθώς και έρευνες σχετικά με τον ρόλο τους Συρία και Λιβύη και η τωρινή τους δράση στον πόλεμο στην Ουκρανία, υποδηλώνουν ότι κατά καιρούς μπορεί να είναι όλα τα παραπάνω…