Ξεμένουν από Κινέζους οι ΗΠΑ – Το άλλο brain drain

Οι Αμερικανοί έχουν απόλυτη επίγνωση ότι οι πρόοδοί τους σε όλα δεν οφείλονται στο χρήμα τους, αλλά σε ό,τι αγοράζουν με αυτό: την τεχνολογική πρωτοπορία που εξασφαλίζουν συγκεντρώνοντας “μυαλά” από όλο τον κόσμο. Μια πολύ σημαντική πηγή όμως αυτής της επιστημονικής μετανάστευσης στερεύει και υπάρχει απροθυμία να πάρουν άλλοι τη θέσης της.

Είναι πολλά χρόνια τώρα που οι Κινέζοι νιώθουν πλέον υπό διωγμό στις ΗΠΑ, ακόμα κι εκείνοι που είχαν λάβει πλέον την αμερικανική υπηκοότητα. Με το κυνήγι των μαγισσών του Τραμπ (που πάντως δεν ήταν απολύτως αβάσιμο, γιατί οι Κινέζοι πάντα προσπαθούσαν να κάνουν βιομηχανική και τεχνολογική κατασκοπεία) πολλοί επιστήμονες είτε γύρισαν στην Κίνα, είτε μετανάστευσαν σε άλλα κράτη, στερώντας τις ΗΠΑ από ένα σημαντικό επιστημονικό κεφάλαιο.

Όπως γράφουν οι New York Times, με το “κυνήγι” αλλοεθνών επιστημόνων ως κατασκόπους, οι ΗΠΑ στερούν πλέον κεφαλαίων στα “μυαλά” που τις προωθούν στην κορυφή. Πολλά ακαδημαϊκά ταλέντα κινεζικής καταγωγής στρέφονται στο Πεκίνο, που τους προσφέρει πλέον και κίνητρα να επαναπατρισθούν ή να “ξαναγίνουν” Κινέζοι, αν πήραν εν τω μεταξύ αμερικανική υπηκοότητα.

Η αθώωση ενός καθηγητή

Το FBI σπατάλησε δυο χρόνια να παρακολουθεί τον καθηγητή Anming Hu στο σούπερ μάρκετ, στις επιστημονικές δημοσιεύσεις του, ή ακόμα και στο κολλέγιο του γιου του. Έπεισαν το Πανεπιστήμιο ότι ήταν κατάσκοπος και ο άνθρωπος απολύθηκε. Όμως το FBI τελικά δεν βρήκε ούτε ένα αποδεικτικό στοιχείο, όπως αποκαλύφθηκε στο δικαστήριο.

Ασκήθηκαν διώξεις με ελάχιστες ενδείξεις και με βασικότερη κατηγορία ότι είχε «αποκρύψει τις σχέσεις του με Πανεπιστήμιο του Πεκίνου» ενώ είχε αποδεχθεί κρατικές χορηγίες για έρευνα στο αμερικανικό πανεπιστήμιο. Οι ένορκοι που εξέτασαν την υπόθεση την αποκάλεσαν «τραγέλαφο» και «γελοία» και στο τέλος ένας δικαστής έκανε την θαρραλέα κίνηση να αθωώσει τον επιστήμονα.

«Ήταν η πιο σκοτεινή περίοδος σε όλη μου την ζωή», είπε ο καθηγητής όταν αθωώθηκε. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια καλοδέχονταν μέχρι δέκα χρόνια πριν τους πιο λαμπρούς επιστήμονες από όλο τον κόσμο, όμως με τον Τραμπ η αμερικανική κυβέρνηση άρχισε να γίνεται πολύ καχύποπτη με τους Ασιάτες και ειδικά με τους Κινέζους ακαδημαϊκούς.

Το FBI θεώρησε ότι πολλοί από αυτούς εκμεταλλεύονταν την “ανοιχτή αγκαλιά” των αμερικανικών πανεπιστημίων ειδικά στον ερευνητικό τομέα, για να κλέψουν για λογαριασμό της Κίνας προϊόντα έρευνας, που χρηματοδοτήθηκε από τον Αμερικανό φορολογούμενο. Όμως το κύμα διώξεων ή το κύμα καχυποψίας έγινε αιτία να αρχίσει εκροή ταλέντων και σημαντικών πανεπιστημιακών.

“Μακαρθική” νοοτροπία

Οι Κινέζοι ακαδημαϊκοί διαμαρτύρονται και για την εξευτελιστική διαδικασία να περνάνε από υποχρεωτικά σεμινάρια σε θέματα κατασκοπείας και ανάμιξης ξένων δυνάμεων, αλλά και για τις μεγάλες καθυστερήσεις στην έκδοση βίζας. Οι περισσότεροι τρέμουν πλέον για το πιο απλό: Ενώ π.χ. ένας Βρετανός ανταλλάσσει άφοβα e-mail με έναν συνάδελφό του σε πανεπιστήμιο της Ελβετίας ή της Γαλλίας, εκείνοι δεν τολμούν να επικοινωνήσουν με Κινέζους συναδέλφους τους.

Κάθε τι που μπορεί να αναφέρουν σε ένα email μπορεί να εκληφθεί τελικά ως αποκάλυψη απόρρητων πληροφοριών κι ας είναι ασήμαντες, απλά και μόνον επειδή η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θεωρεί πως οτιδήποτε μπορεί να συνιστά παραβίαση της “μη αποκάλυψης στοιχείων ερευνών”.

Ο καθηγητής Hu, αφού απολύθηκε από το Πανεπιστήμιο του Ρενεσί, έμεινε μέχρι να αθωωθεί, σε κατ’ οίκον περιορισμό για 18 ολόκληρους μήνες. Επί ενάμισι χρόνο δεν είχε κανένα εισόδημα και για πληρώσει το δικηγόρο του έκανε χρήση των δωρεών του ιδρύματος GoFundMe. Γείτονές του αλλά και ομόθρησκοί του φίλοι ψώνιζαν στο σούπερ μάρκετ και έβγαζαν τα σκουπίδια!

Το Πανεπιστήμιο μετά την αθώωσή του, του πρότεινε να επανέλθει στα καθήκοντά του, αλλά ο καθηγητής Hu, που έχει καναδέζικη υπηκοότητα επεσήμανε στους New York Times ότι παραμένει σε limbo το θέμα της νόμιμης μετανάστευσής του. «Επιπλέον, εισέβαλαν στην προσωπική μου ζωή, παραβιάσθηκαν όλα τα δικαιώματά μου, κατέστρεψαν την υπόληψή μου, με πλήγωσαν βαθιά, πλήγωσαν και την οικογένειά μου», λέει πικραμένος.

Οι Κινέζοι στο στόχαστρο

Μια πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και από μια οργάνωση σημαντικών Αμερικανών κινεζικής καταγωγής, έδειξε ότι το 50% των επιστημόνων κινεζικής καταγωγής στα αμερικανικά πανεπιστήμια πιστεύει ότι παρακολουθείται στενά. Καταγγέλλουν ότι δεν φταίει μόνον ο Τραμπ που δημιούργησε ειδική task force για τους Κινέζους, αλλά και ο Μπάιντεν που παράτεινε την λειτουργία της.

Οι ακαδημαϊκοί όμως –και όχι μόνον οι Κινέζοι– διαμαρτύρονται ότι ειδικά στα πανεπιστήμια οι έρευνες έχουν σε ποσοστό 99% απόλυτη διαφάνεια και τελικά βεβαίως δημοσιεύονται και γίνονται γνωστές σε ολόκληρο τον πλανήτη. Δεν έχουν, εν ολίγοις, τίποτα απόρρητο ούτε άπτονται της εθνικής ασφαλείας. Περίπου 2.000 ακαδημαϊκοί από πέντε αμερικανικά πανεπιστήμια υπέγραψαν επιστολή διαμαρτυρίας ζητώντας να τεθεί τέλος στην task force που επικεντρώνεται ειδικά στους κινεζικής καταγωγής επιστήμονες.

«Πυροβολούμε τα πόδια μας»

Ένας νομπελίστας φυσικός από το πανεπιστήμιο Stanford και πρώην υπουργός Ενέργειας, ο Steven Chu, δήλωσε σχετικά: «Τόσο μεγάλο μέρος της τεχνολογικής μας ισχύος προέρχεται από μετανάστες. Πυροβολούμε τα πόδια μας θα έλεγα με αυτά που κάνουμε, όμως αν θέλετε τη γνώμη μου, πυροβολούμε πιο κοντά στο κεφάλι μας παρά στα άκρα μας».

Το FBI την τελευταία τριετία προσπάθησε να καθίσει στο σκαμνί 12 επιστήμονες κινεζικής καταγωγής, όμως για κανέναν δεν στάθηκαν οι κατηγορίες για βιομηχανική ή τεχνολογική κατασκοπεία ή για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας. Το μόνο που τρόπον τινά τεκμηρίωσαν ήταν πως δεν είχαν αναφέρει τις σχέσεις τους με αντίστοιχα πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Κίνα. Όμως ποιος έφταιγε για αυτό;

Την τελευταία εικοσαετία, όταν μειώθηκαν τα κρατικά κονδύλια για την έρευνα προς τα πανεπιστήμια, οι ακαδημαϊκοί αναζήτησαν άλλες πηγές χρηματοδότης. Τα αμερικανικά ιδρύματα προώθησαν τη συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια, των κινεζικών περιλαμβανομένων. Οι ερευνητές απλά εκμεταλλεύθηκαν τις ευκαιρίες που τους δίνονταν για συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια.

Οι υπερβολές Τραμπ

Όμως η κυβέρνηση Τραμπ, επειδή οι Κινέζοι έκαναν ήδη βιομηχανική κατασκοπεία εις βάρος ιδιωτικών εταιρειών, θέλησε να επεκτείνει το κυνήγι και στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Οι επιστήμονες θεωρούν την στάση αυτή καθαρά ξενοφοβική και χωρίς αιτιολογία, μια που “οι δεσμοί με άλλα πανεπιστήμια” είναι πολύ ασαφείς στον ορισμό τους και σε αυτό ευθύνεται και η αμερικανική Πολιτεία.

ΟΙ ΗΠΑ και η Κίνα δεν ανταγωνίζονται (προς το παρόν τουλάχιστον) στρατιωτικά, αλλά οι σχέσεις τους είναι μια ανοιχτή πληγή. Τεχνολογικοί γίγαντες του διαδικτύου έχουν “φάει πόρτα” στην Κίνα, αλλά πολλές αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες έχουν ανοίξει εκεί δουλειές, προκαλώντας ανησυχία στις ΗΠΑ για ζητήματα ασφάλειας του διαδικτύου. Εντούτοις, αν και οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η αλληλο-κατασκοπεία είναι δεδομένη σε πολλούς τομείς, διαφωνούν ότι έχει επεκταθεί στην ακαδημαϊκή ερευνητική κοινότητα.

Ο Yiguang Ju, καθηγητής διαστημικής ναυπηγικής και Αμερικανός πολίτης, προσελήφθη το 2010 από την NASA για να συμβάλει στην έρευνα στους πυραύλους. Δήλωσε όμως ότι αν του ξανάκαναν σήμερα την ίδια πρόταση, θα την απέρριπτε. «Δεν είναι που αρνούμαι να συμβάλω, απλά φοβάμαι πλέον να συνεισφέρω», είπε. Εν τω μεταξύ η Κίνα πέρασε στην αντεπίθεση και με παχυλούς μισθούς και θέσεις καλεί τους επιστήμονές της να επαναπατρισθούν. Πολλοί το κάνουν πλέον, γιατί αισθάνονται εχθρικό το κλίμα στις ΗΠΑ.

Αποφασισμένος να παλέψει

Όμως ο καθηγητής Hu είναι αποφασισμένος να μην γυρίσει. «Θυσίασα πολλά για να τα παρατήσω τώρα», είπε. «Θα παλέψω και για την επιστήμη που λατρεύω, αλλά και για την δικαιοσύνη», είπε. Γιος εργάτη σε βιομηχανία, μεγάλωσε σε ένα φτωχό χωριό στην ανατολική Κίνα και έδειξε από μικρός την κλίση του, καθώς έφτιαξε στα 10 του χρόνια ένα ραδιόφωνο με δικά του μέσα, με κεραία σε ένα δέντρο της αυλής του.

Έφυγε από την Κίνα το 1997 και εργάσθηκε σε πολλές χώρες προτού καταλήξει στον Καναδά κι από εκεί στις ΗΠΑ το 2013. «Δεν με ενδιαφέρει η πολιτική και δεν έχω εξάλλου ιδέα περί αυτήν. Εκείνο που ξέρω όμως είναι ότι στοχοποιώντας Αμερικανούς που έχουν ασιατική καταγωγή, δεν θα κάνετε την Αμερική ισχυρότερη» είπε.