Υεμένη: Μια “αόρατη” ανθρωπιστική καταστροφή

Μέχρι την εντυπωσιακή επίθεση στην Aramco ο αιματηρός πόλεμος στην Υεμένη ήταν ένας σχεδόν “αόρατος πόλεμος”. Η διεθνής κοινότητα επιδεικνύει αδιαφορία, παρότι ο πληθυσμός αυτής της χώρας αντιμετώπισε τον μεγαλύτερο λιμό των τελευταίων δεκαετιών. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν κρούσει πολλάκις τον κώδωνα του κινδύνου, χωρίς τα δυτικά ΜΜΕ να συγκινηθούν, όπως συμβαίνει για άλλες συγκριτικά ασήμαντες περιπτώσεις. Η σκοπιμότητα είναι κραυγαλέα. Η πιο φτωχή χώρα της αραβικής χερσονήσου δεν “άξιζε” και πολύ προσοχή, όταν, μάλιστα, ο επιτιθέμενος ήταν και παραμένει η Σαουδική Αραβία.

Οι σιίτες αντάρτες Χούτι, που υποστηρίζονται από το Ιράν, είχα προειδοποιήσει και την περασμένη άνοιξη ότι θα πλήξουν στρατηγικούς στόχους στη Σαουδική Αραβία, αλλά κανείς δεν είχε δώσει προσοχή στην προειδοποίηση. Η προ ημερών εξαιρετικά επιτυχής επίθεση με drones εναντίον των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων της Aramco προκάλεσε διεθνώς σοκ, με αποτέλεσμα να έλθει στην πρώτο γραμμή της επικαιρότητας αυτός ο “αόρατος πόλεμος”.

Για να κατανοηθεί πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο του μακρόχρονου περιφερειακού ανταγωνισμού μεταξύ του Ριάντ και της Τεχεράνης για τη γεωπολιτική πρωτοκαθεδρία στη Μέση Ανατολή. Αυτός ο ανταγωνισμός συνυφαίνεται με την θρησκευτική αντίθεση σουνιτών-σιιτών, γεγονός που του προσδίδει ευρύτερα χαρακτηριστικά, με την έννοια ότι υπερβαίνει τα στενά κρατικά συμφέροντα.

Ο πόλεμος στην Υεμένη έχει ήδη αφήσει πίσω του πολλές χιλιάδες νεκρούς και δεκάδες χιλιάδες τραυματίες. Η Σαουδική Αραβία και τα εμιράτα που στοιχίζονται πίσω της χρησιμοποίησαν όλα τα οπλικά συστήματα, αλλά δεν κατάφεραν να κατανικήσουν τους αντάρτες, παρότι υπολογίζεται ότι μία εποχή  Είναι τόσο άγριος και αδιάλειπτος, που μόνο στο πρώτο εξάμηνο του 2017 πραγματοποιήθηκαν 5.676 αεροπορικοί βομβαρδισμοί. Κατά μέσο όρο, δηλαδή, 946 βομβαρδισμοί τον μήνα, 31,5 αεροπορικοί βομβαρδισμοί ημερησίως! Αντίστοιχα είναι τα στοιχεία και για τα επόμενα χρόνια.

Οι διεθνείς οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα κατηγόρησαν τη Σαουδική Αραβία ότι βομβαρδίζει περιοχές αδιακρίτως, περιλαμβανομένων δημόσιων χώρων, πλατειών, αγορών, νοσοκομείων και συνοικιών, με αποτέλεσμα απώλειες αθώων αμάχων. Παιδιά που επιβιώνουν από τους τυφλούς βομβαρδισμούς χάνουν τη ζωή τους από την επιδημία χολέρας που βρίσκεται εκτός ελέγχου. Περίπου ένα παιδί κάτω των δέκα ετών μολύνεται κάθε λεπτό.

Η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση 

Η έλλειψη τροφίμων και η δυσκολία πρόσβασης σε πόσιμο νερό μετατρέπουν σε κόλαση τη ζωή των υπολοίπων. Σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, 19 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται στο χείλος του λιμού. Το νούμερο είναι αδιανόητο αν σκεφτεί κανείς ότι η Υεμένη έχει συνολικό πληθυσμό 27 εκατομμύρια.

«Η κατάσταση στην Υεμένη είναι καταστροφική, πρόκειται για τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Επτά εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στα πρόθυρα λιμού, εκατομμύρια διατηρούνται στη ζωή χάρη στις ανθρωπιστικές μας επιχειρήσεις», είχε δηλώσει πριν δύο χρόνια ο εκπρόσωπος του γραφείου Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ Γενς Λέρκε. «Ο λιμός με τον οποίο είναι αντιμέτωπη η Υεμένη δεν μπορεί να συγκριθεί καν με αυτόν στο Νότιο Σουδάν ή στη Σομαλία».

Παρ’ όλη τη δριμύτητα του, όπως προαναφέραμε, ο πόλεμος αυτός ήταν “αόρατος” για τη διεθνή κοινότητα και τα διεθνή ΜΜΕ μέχρι το πλήγμα εναντίον της Aramco. Την ίδια στιγμή που εκεί εκτυλίσσεται η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον πλανήτη, τα θύματά του δεν είχαν γίνει θέμα σε εξώφυλλο κάποιου δυτικού περιοδικού μεγάλης κυκλοφορίας. Ούτε κάποιο από τα σκελετωμένα παιδιά που γυρεύουν στα βομβαρδισμένα ερείπια τους γονείς ή κάτι να φάνε στα σκουπίδια έχει στοιχειώσει τις νύχτες μας. Οι βομβαρδισμοί περνούν στα ψιλά των ειδήσεων και ελάχιστα είναι ευρέως γνωστά για το τι ακριβώς συμβαίνει εκεί.

Η Υεμένη βρίσκεται στο νότιο τμήμα της αραβικής χερσονήσου. Συνορεύει με το Ομάν και τη Σαουδική Αραβία. Η γεωγραφική θέση της χώρας τής προσδίδει μεγάλη γεωπολιτική σημασία. Αν και διέθετε πετρέλαιο, τα έσοδα κλάπηκαν κατά τη διάρκεια της 33χρονης διακυβέρνησης από τον πρόεδρο Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ. Ο αντικαταστάτης του Μανσούραλ Χαντί παραιτήθηκε έπειτα από την κατάληψη της πρωτεύουσας από τους σιίτες αντάρτες Χούτι, τον Ιανουάριο του 2015.

Θρησκευτικός διχασμός

Αρχικά οι Χούτι ξεκίνησαν ως ένα κίνημα νέων για τη στήριξη των δικαιωμάτων των σιιτών Ζαΐντι που αντιπροσωπεύουν το 20% του πληθυσμού. Περίπου το 60% του πληθυσμού στην Υεμένη είναι σουνίτες και 40% σιίτες. Ο θρησκευτικός διχασμός ανάμεσα σε σιίτες και σουνίτες οξύνθηκε, όχι μόνο σε αυτή τη χώρα, αλλά σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο. Από το 2003 μέχρι το 2009 μάχονταν εναντίον της κυβέρνησης και αργότερα κήρυξαν επανάσταση, καταλαμβάνοντας μεταξύ άλλων πόλεων και την πρωτεύουσα Σαναά.

Με αφορμή το αντάρτικο των Χούτι, ξεκίνησε η επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας. Το Ριάντ ερμήνευσε την κρίση στην Υεμένη ως μια ακόμα εκδήλωση των επεκτατικών φιλοδοξιών του Ιράν, το οποίο –όπως προαναφέραμε– υποστηρίζει τους Χούτι. Ο βασιλικός οίκος των Σαούντ δεν ήθελε να δει τα στενά του Άντεν να ελέγχονται από χώρα που δεν είναι δικός του δορυφόρος.

Η επίσημη δικαιολογία που οι Σαουδάραβες προβάλλουν για την επέμβασή τους στην Υεμένη είναι η επιθυμία τους να εμποδίσουν τους Χούτι να μετατραπούν σε «μια άλλη Χεζμπολάχ» στα νότια σύνορά τους. Από την πλευρά της η Τεχεράνη αξιολογεί τη στρατηγική θέση της Υεμένης και επιδιώκει να ασκεί εκεί πολιτική επιρροή. Η ύπαρξη μιας τόσο μεγάλης σιιτικής κοινότητας αποτελούσε δυνάμει στρατηγικό έρεισμα, και η εξέγερση των Χούτι ήταν μοναδική ευκαιρία.

Αν και το Ιράν αρνείται ότι προσφέρει όπλα στους Χούτι, πολιτικά τους στηρίζει, καταγγέλλοντας τακτικά τη Σαουδική Αραβία για εγκλήματα εναντίον αμάχων. Οι Χούτι έχουν επισήμως αρνηθεί ότι δέχονται στρατιωτική βοήθεια από την Τεχεράνη. Για το Ριάντ, όμως, δεν υπάρχουν αμφιβολίες ότι οι αντάρτες, που ελέγχουν από το 2014 τη Σανάα και μεγάλο μέρος της βόρειας Υεμένης, λαμβάνουν όπλα από το Ιράν, καθώς και τη βοήθεια ειδικών, που τους επέτρεψαν να επεκτείνουν το βεληνεκές των πυραύλων τους, ώστε να καταφέρουν να πλήξουν στόχους και στη Σαουδική Αραβία.

Πόλεμος δια αντιπροσώπων

Είναι ενδεικτικό ότι οι Σαουδάραβες απέδωσαν και την πρόσφατη επίθεση εναντίον της Aramco στο Ιράν. Οι Χούτι, πάντως, ισχυρίζονται ότι οι ίδιοι είναι που έχουν αναπτύξει πυραύλους ικανούς να φτάσουν ως και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μια χώρα που επίσης συμμετέχει στον εναντίον τους συνασπισμό. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στο έδαφος της Υεμένης ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2015, με στρατεύματα και αεροπορικές δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας για να εκδιώξει τους Χούτι από τη πρωτεύουσα Σάναα και τις δυτικές περιοχές της χώρας. Το Ριάντ επεδίωξε να επαναφέρει την προηγούμενη κατάσταση και τον Μανσούραλ Χαντί, ο οποίος αναγνωρίζεται διεθνώς ως νόμιμος πρόεδρος. Έκτοτε, στη χώρα μαίνεται ένας ολέθριος πόλεμος.

Σύμφωνα με επιτροπή εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών, η Σαουδική Αραβία όλα αυτά τα χρόνια έχει διαπράξει «σοβαρές παραβιάσεις»  των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αμάχων. Αυτά περιλαμβάνουν αδιάκριτες επιθέσεις σε αγορές, σε καταυλισμούς εκτοπισμένων πολιτών της Υεμένης, σε αποθήκες ανθρωπιστικής βοήθειας, όπως και εκ προθέσεως παρεμπόδιση της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Επίσης, έχουν καταγραφεί και πλήθος επιθέσεων σε νοσοκομεία. Τον Σεπτέμβριο του 2015 σαουδαραβικά αεροσκάφη σκότωσαν 135 πολίτες που γιόρταζαν έναν γάμο στην Υεμένη.

Όπως προαναφέραμε, ο πόλεμος που εξελίσσεται στην Υεμένη είναι στην πραγματικότητα το νέο μέτωπο μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Πρόκειται για κλασική περίπτωση πολέμου δια αντιπροσώπων. Μόνο που η Σαουδική Αραβία συμμετέχει άμεσα, ενώ το Ιράν έμμεσα. Ο πόλεμος έχει αφήσει κενά εξουσίας σε διάφορες περιοχές της χώρας, με αποτέλεσμα η Αλ Κάιντα να εισχωρήσει σε αυτά και να δημιουργήσει βάσεις. Εκτός, δηλαδή, από τη σύγκρουση τρίτων ισχυρών κρατών που διεξάγεται στο έδαφός της, η Υεμένη έχει να αντιμετωπίσει και τον τζιχαντισμό. Εξάλλου, δεν είναι λίγοι οι κάτοικοι που αποκαρδιωμένοι και εξαθλιωμένοι προσχώρησαν σ’ αυτόν ως μία διέξοδο.