Υπερδνειστερία: Το προκεχωρημένο φυλάκιο της Ρωσίας

Ένα ερώτημα που ζητά απάντηση: Ποιοι είναι οι επόμενοι στρατηγικοί στόχοι του Κρεμλίνου; Προς το παρόν ο ρωσικός στρατός συνεχίζει να προωθείται αργά και βασανιστικά στην ανατολική Ουκρανία. Ο ίδιος ο Ζελένσκι χαρακτήρισε πρόσφατα  το μέτωπο του Ντονμπάς «κόλαση», παραδεχόμενος την υποχώρηση ουκρανικών στρατευμάτων, ενώ και τα μέτωπα από τον “επικοινωνιακό πόλεμο” δεν είναι καλά, μετά την έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, που κατηγόρησε και τους Ουκρανούς για εγκλήματα πολέμου. Η έκθεση προκάλεσε οργή στο Κίεβο και την παραίτηση της επικεφαλής του ουκρανικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας Οκσάνα Πόκαλτσουκ.

Ενδεικτικό της απογοήτευσης του Ζελένσκι από την πολεμική τροπή τω γεγονότων, είναι πως ζήτησε την μεσολάβηση της Κίνας για τον τερματισμό του πολέμου, παραβλέποντας την επιδείνωση των σχέσεων Ουάσιγκτον-Πεκίνου, μετά την επίσκεψη Πελόζι στην Ταϊβάν που έφτασαν στον τερματισμό της αμερικανοκινεζικής συνεργασίας σε διάφορους τομείς, μεταξύ άλλων και του στρατιωτικού διαλόγου υψηλού επιπέδου.

Στο μέτωπο του Ντονμπάς, ένα ενδεχόμενο είναι η Ρωσία να προσαρτήσει την περιοχή,  δηλώνοντας ότι οποιαδήποτε περαιτέρω στρατιωτική δραστηριότητα του Κιέβου στην περιοχή, θα συνιστά επίθεση στην ίδια τη Ρωσία. Σε αυτή την περίπτωση θα μεταλλαχθεί η σύγκρουση στην Ουκρανία: από ειδική επιχείρηση, σε ανοιχτό πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, με ότι αυτό συνεπάγεται!

Μολδαβοί αναλυτές περιμένουν ότι ο Πούτιν θα χτίσει σιγά σιγά μια χερσαία γέφυρα προς την Κριμαία και πέρα από αυτήν, φτάνοντας τελικά στη Μολδαβία και στην αυτοδιοικούμενη περιοχή της Υπερδνειστερίας. Επιπλέον, θεωρούν αν έρθει ο χειμώνας και η Γερμανία και η υπόλοιπη Ευρώπη υποφέρουν από ενεργειακές ελλείψεις, τότε η αποφασιστικότητα της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας θα διαβρωθεί, διευκολύνοντας τη Ρωσία να επιτύχει τους στόχους της.

Σύμφωνα με τη ρωσική θεώρηση, εκφρασμένη από τον Stanislav Tkachenko, καθηγητή στο Τμήμα Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης: «Η Δύση ενδιαφέρεται άμεσα να σύρει την Υπερδνειστερία στην ουκρανική σύγκρουση. Εάν συμβεί αυτό, θα εμφανιστεί ένα νέο μέτωπο», προσθέτοντας ότι: «Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ δήλωσε ειλικρινά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σκοπεύουν να αποδυναμώσουν το στρατιωτικό δυναμικό της Ρωσίας όσο το δυνατόν περισσότερο. Και όσο περισσότερα μέτωπα, τόσο περισσότερες δυνάμεις θα πρέπει να στείλουν».

Υπερδνειστερία: Ο επόμενος στόχος του Πούτιν;

Ενδεχόμενη στόχευση της Υπερδνειστερίας, θα αλλάξει τα δεδομένα του πολέμου. Ο κίνδυνος της υπερεπέκτασης ελλοχεύει, οδηγώντας τις εξελίξεις σε αχαρτογράφητα νερά. Επιπλέον  στην Υπερδνειστερία φέρεται να έχουν αποθηκευτεί 21 χιλιάδες τόνοι πυρομαχικών αποτελούμενα από οβίδες, βόμβες, νάρκες, χειροβομβίδες, με όγκο 2500 σιδηροδρομικών βαγονιών. Οποιαδήποτε έκρηξη θα μπορούσε να συγκριθεί με την έκρηξη μιας πυρηνικής βόμβας 10 κιλοτόνων, παρόμοια με αυτή της Χιροσίμα. απειλώντας πρωτίστως τα Βαλκάνια. Σύμφωνα με διάφορους υπολογισμούς, η αξία του υλικού που υπάρχει στις αποθήκες αυτές φτάνει περίπου τα 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Πολλοί αναλυτές θεωρούσαν. ότι ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα είχε σύντομη ημερομηνία λήξης. Δυστυχώς για τον oυκρανικό λαό που βιώνει τις τραγικές συνέπειες του πολέμου, αλλά και για τον παγκόσμιο πληθυσμό που υφίσταται τις οικονομικές συνέπειες ως παράπλευρη απώλεια, δεν διαφαίνονται στο ορατό μέλλον ελπίδες ειρήνευσης. Εν αντιθέσει, υπάρχουν φόβοι για περαιτέρω κλιμάκωση.

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε: «Εάν η Ουκρανία λάβει όπλα μεγάλου βεληνεκούς από δυτικές χώρες, οι γεωγραφικοί στόχοι της ειδικής επιχείρησης των ρωσικών στρατευμάτων θα αλλάξουν και θα απομακρυνθούν από την τρέχουσα γραμμή». Συμπληρώνοντας ακόμη ότι: «Η Μόσχα επεκτείνει τους στρατιωτικούς της στόχους στην Ουκρανία και στοχεύει να καταλάβει ολόκληρες περιοχές του νότου».

Σε παλαιότερες δηλώσεις. ο κορυφαίος Ρώσος στρατηγός Rustam Minnikayev είχε υποστηρίξει ότι στόχος της Ρωσίας είναι να καταλάβει τη νότια και την ανατολική Ουκρανία, αναφέροντας μάλιστα πως αυτό θα αποτελέσει «μια διέξοδο προς την Υπερδνειστερία», όπου όπως είπε, «υπάρχουν επίσης γεγονότα καταπίεσης του ρωσόφωνου πληθυσμού».

Επρόκειτο για μια τοποθέτηση που έβαζε ανοιχτά την Υπερδνειστερία στο ρωσικό στόχαστρο, αν και δεν ήταν η πρώτη φορά που η Μολδαβία και η αποσχισθείσα αυτή Δημοκρατία αναφέρονταν ως οι επόμενοι στόχοι του Πούτιν, προκειμένου να επεκτείνει τη ρωσική επιρροή ακόμα πιο δυτικά στο έδαφος της Ευρώπης.

Να σημειωθεί ότι υπάρχουν ενδείξεις, ότι οι ρωσικές δυνάμεις σκοπεύουν να διεξαγάγουν δημοψηφίσματα για την ίδρυση “Λαϊκών Δημοκρατιών” στις κατεχόμενες περιοχές της νότιας Ουκρανίας, καθώς και στην Υπερδνειστερία, H Υπερδνειστερία θα μπορούσε στη συνέχεια να ζητήσει πρόσθετη ρωσική προστασία και ο Πούτιν θα μπορούσε να επιχειρήσει να στείλει επιπλέον δυνάμεις. Οποιεσδήποτε τέτοιες δραστηριότητες θα αύξαναν σε μεγάλο βαθμό εντάσεις και φόβους στη Μολδαβία και τη γειτονική Ρουμανία, ασκώντας περαιτέρω πίεση στο ΝΑΤΟ.

Ο φιλορωσικός θύλακας στη Μολδαβία

Η Υπερδνειστερία είναι μια στενή λωρίδα γης με μέγεθος περίπου 1.350 τετραγωνικών μιλίων. Βρίσκεται ανάμεσα στην Ουκρανία και την υπόλοιπη Μολδαβία και ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Μολδαβία στις 2 Σεπτεμβρίου του 1990, υποβοηθούμενη από Ρώσους, Κοζάκους και Ουκρανούς εθελοντές. Αποσχίσθηκε από το κράτος της Μολδαβίας έπειτα από μία σύντομη εμφύλια σύρραξη που ακολούθησε την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι εθελοντές, συμπεριλαμβανομένων των Κοζάκων, ήρθαν από τη Ρωσία για να βοηθήσουν τους αυτονομιστές. Ο πρώην Σοβιετικός Στρατός εισήλθε στη σύγκρουση στο τελικό στάδιο, εναντίον των δυνάμεων της Μολδαβίας. Περίπου 700 άνθρωποι σκοτώθηκαν.

Έκτοτε, η Μολδαβία δεν ασκεί ουσιαστικό έλεγχο στις αρχές της Υπερδνειστερίας. Ο θύλακας, εξαρτάται σχεδόν πλήρως από τη Μόσχα, η οποία χορηγεί επιδοτούμενο φυσικό αέριο και έχει αναπτύξει εκεί δύναμη 1.500 στρατιωτών. Η αυτοδιάθεσή της είναι διαφιλονικούμενη. Σε δημοψήφισμα στις 17 Σεπτεμβρίου 2006, οι ψηφοφόροι της αυτοανακηρυγμένης Δημοκρατίας ψήφισαν με ποσοστό 93,1% υπέρ της ανεξαρτητοποίησής τους από τη Μολδαβία και της ένωσης με τη Ρωσία, με την οποία η περιοχή δεν συνορεύει.

Η Υπερδνειστερία είναι μια μη αναγνωρισμένη, αλλά ντε φάκτο ανεξάρτητη Δημοκρατία, με τη δική της κυβέρνηση, κοινοβούλιο, στρατό, αστυνομία, ταχυδρομικό σύστημα, νόμισμα και πινακίδες κυκλοφορίας οχημάτων. Οι αρχές της έχουν υιοθετήσει σύνταγμα, εθνικό ύμνο, σημαία και εθνόσημο. Είναι η μόνη “χώρα” που χρησιμοποιεί ακόμα το σφυροδρέπανο στη σημαία της. Οι περισσότεροι Υπερδνειστέριοι έχουν μολδαβική υπηκοότητα, αλλά πολλοί έχουν επίσης ρωσική και ουκρανική υπηκοότητα. Η μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα είναι οι Ρώσοι, που αποτελούσαν το 34% το πληθυσμού το 2015. Στην επικράτεια της Υπερδνειστερίας κατοικούν 213 χιλιάδες πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Μία απόδειξη νοσταλγίας και προσήλωσης στο σοβιετικό παρελθόν της αποτελεί το γεγονός ότι, κατά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1990, η αποσχισθείσα Υπερδνειστερία είχε αρχικά υιοθετήσει την επίσημη ονομασία “Μολδαβική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Δνείστερου”. Με αυτόν τον τρόπο, το νεόκοπο κράτος διατράνωνε τη βούλησή του να διατηρήσει το σοβιετικό οικοδόμημα, που τότε βρισκόταν σε παρακμή. Στις 17 Μαρτίου 1991, το 97% του πληθυσμού της ψήφισε υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ, σε ένα δημοψήφισμα το οποίο οι μολδαβικές αρχές επέλεξαν να μποϋκοτάρουν.

Η περιοχή είναι γνωστή στα ελληνικά ως Υπερδνειστερία. Ετυμολογικά, τα ονόματα αυτά είναι προσαρμογές του ρουμανικού καθομιλούμενου ονόματος της περιοχής, του “Transnistria” που σημαίνει “πέρα από τον ποταμό Δνείστερο”. Όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ θεωρούν την Υπερδνειστερία νομικό μέρος της Δημοκρατίας της Μολδαβίας. Το 2009 ο πληθυσμός της Υπερδνειστερίας ήταν περίπου 550.000 άτομα, με την Τιράσπολ ως δηλωμένη της πρωτεύουσα. Οι επίσημες στατιστικές δείχνουν ότι το 91% του πληθυσμού της Υπερδνειστερίας ακολουθεί τον Ανατολικό Ορθόδοξο Χριστιανισμό, ενώ το 4% ακολουθεί τον Ρωμαιοκαθολικισμό. Οι Ρωμαιοκαθολικοί βρίσκονται κυρίως στη Βόρεια Υπερδνειστερία, όπου ζει μια αξιοσημείωτη πολωνική μειονότητα.

Η ρωσική επιρροή στην Υπερδνειστερία

Καθώς η πολιτική συγκυρία καθιστά την Υπερδνειστερία ευάλωτη, ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται με γρήγορους ρυθμούς, όπως εξάλλου και της Μολδαβίας. Από 706.000 κατοίκους το 1990, στην Υπερδνειστερία έχουν πλέον απομείνει 550.000. Πολλοί νέοι φεύγουν για να σπουδάσουν ή να εργαστούν στο εξωτερικό. Υπάρχουν τρεις επίσημες γλώσσες: η ρωσική, η μολδαβική και η ουκρανική. Κάθε οικογένεια μπορεί να επιλέξει τη γλώσσα στην οποία θα λάβουν εκπαίδευση τα παιδιά της.

Όσο κι αν στην πρόσοψη των δημόσιων κτιρίων εμφανίζονται και οι τρεις γλώσσες, η ρωσική η μολδαβική και η ουκρανική στις επιγραφές των καταστημάτων, στις διαφημίσεις ή στις συζητήσεις στα καφενεία, η μολδαβική και η ουκρανική εξαφανίζονται, προς όφελος της γλώσσας του Ντοστογέφσκι και του Τολστόι. Η κατάσταση ευνοεί τη δυτική ρητορική, που εμφανίζει την Υπερδνειστερία ως έδαφος «υπό ρωσική κατοχή».

Παρά το γεγονός ότι δεν έχει αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της, η Μόσχα της παρέχει σημαντική οικονομική βοήθεια, ενώ την τροφοδοτεί και με φυσικό αέριο σε επιδοτούμενη τιμή. Σε αντάλλαγμα, η Υπερδνειστερία παραμένει υποταγμένη στη Ρωσία σε πολιτικό επίπεδο και διαδραματίζει ρόλο ασπίδας απέναντι σε μια ενδεχόμενη ένταξη της Μολδαβίας στο ΝΑΤΟ, μια προοπτική που δεν αποκλείει το Κρεμλίνο, παρά το γεγονός ότι στο μολδαβικό Σύνταγμα έχει περιληφθεί η αρχή της ουδετερότητας.