Υπό ποιους όρους θα μείνει ενωμένη η Τουρκία – Ο ρόλος του εθνικισμού

Μια παλαιότερη δημοσκόπηση έδειξε πως το 13% των Τούρκων επικροτούσαν το ISIS. Για να χειραγωγήσει η Τουρκία τους κάθε είδους ισλαμιστές, μισθοφόρους της ή συμμάχους της, πρέπει να επιβάλει ως νόμιμο και αποδεκτό το τουρκικό σουνιτικό μοντέλο. Εδώ ακριβώς βρίσκεται το εσωτερικό αδιέξοδο. Αυτό το αδιέξοδο θα είναι η κύρια αιτία που στην Τουρκία θα ανατραπεί η ισορροπία μεταξύ αυτών που αντιπροσωπεύουν ο Κεμάλ και ο Ερντογάν.

Ο Κεμάλ δεν ήθελε να ακούσει για Άραβες. Τους γνώριζε πολύ καλά ως στρατιωτικός και μάλιστα στη Λιβύη όπου πολέμησε τους Ιταλούς. Όσο η Τουρκία διατηρούσε το προσωπείο του εκδυτικισμού, της απόρριψης της αραβικής και περσικής της κληρονομιάς, είχε με το μέρος της μια ευνοϊκή ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και τις θωπείες και τις επενδύσεις της Δύσης. Σήμερα, τα δυτικά ΜΜΕ έχουν αρχίσει να ανοίγουν τις κουρτίνες και να παρουσιάζουν το πραγματικό πρόσωπο της Τουρκίας.

Οι περίφημοι τρομοκράτες του κουρδικού PKK, θέση που αποδέχτηκαν οι Δυτικοί και πάνω της έχτισε ο Ερντογάν και οι Γκρίζοι Λύκοι τον εθνικισμό ως ιδεολογικό βάθρο της εσωτερικής πολιτικής, είναι αποκύημα του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, το PKK και το YPG θα ήταν δύο προοδευτικά σοσιαλιστικά ή και φιλελεύθερα κόμματα και μάλιστα θα είχαν προτεραιότητα την ισότητα των γυναικών στον Ισλαμικό Κόσμο.

Και όμως οι αγκυλώσεις του Ψυχρού Πολέμου έχουν παραμείνει ενεργές και καταστρέφουν ζωές εκατομμυρίων. Οι ΗΠΑ επιτέλους αναγνώρισαν τις σφαγές των Αρμενίων ως Γενοκτονία. Η τουρκική κοινή γνώμη (το 73% θεωρεί τις ΗΠΑ εχθρική δύναμη) πνέει τα μένεα κατά των ΗΠΑ. Για τους Τούρκους ό,τι έχουν κάνει είναι καλώς καμωμένο και ηθικά και πολιτικά. Το να πρέπει να απολογούνται για τα εγκλήματά τους είναι μια πρόκληση, για την οποία δεν έχουν απάντηση.

Ο ρόλος του εθνικισμού στην Τουρκία

Πιστεύω πως η Τουρκία θα παραμείνει ενωμένη όσο ο εθνικισμός βρίσκει έδαφος σε μια καλή οικονομία και μια επιτυχημένη επιβολή της ισχύος της χώρας στο εξωτερικό. Η επιτυχία του Ερντογάν στη Συρία κέρδισε τις καρδιές πολλών Τούρκων, ακόμη και από την κεμαλική ελίτ. Γι’ αυτόν τον λόγο οπωσδήποτε χρειάζεται στην Τουρκία, αν όχι μια αναγνώριση, τουλάχιστον μια ανοχή και μια σιωπηλή βοήθεια από τη Δύση. Η Δύση είναι απαραίτητη για να κρατήσει ο Ερντογάν την οικονομική, πανεπιστημιακή και τεχνολογική ελίτ στη χώρα και μάλιστα πιστή στην πολιτική του.

Αυτή η πολιτική, όμως, δεν θα μπορέσει να πετύχει τους στόχους της στον χώρο της Μέσης Ανατολής:

• Πρώτον, η περιοχή ιστορικά δεν είχε ποτέ πολιτικά δυνατούς δεσμούς παρά μόνο όποιους επέβαλε ο εκάστοτε ισχυρότερος. Οι δεσμοί του Ισλάμ ενέχουν ουσιώδεις αντιπαλότητες (Άραβες, Τούρκοι, Ιρανοί).
• Δεύτερον, πολιτικά ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπως αυτά της περιοχής, δεν μπορούν να συνυπάρξουν ως συμπαγής ομάδα. Οι ηγέτες είναι πάντα ετοιμόρροποι και βασίζονται στη βία για να διατηρηθούν στην εξουσία. Η υπονόμευσή τους είναι μέσον εξάπλωσης των άλλων.
• Τρίτον, η αποχώρηση των Αμερικανών φέρνει στο προσκήνιο τους Ρώσους, αλλά στη σκιά βρίσκονται οι Κινέζοι. Για παράδειγμα, το 80% της παραγωγής μαρμάρου της Τουρκίας πηγαίνει στην Κίνα και ανήκει σε κινεζικές εταιρίες. Ο “Δρόμος του Μεταξιού” περνά από την Τουρκία, όπως και από τη Συρία.

Αντίθετα η απόρριψη, το πραγματικό πάγωμα των σχέσεων Δύσης-Τουρκίας θα έχει καταλυτικές συνέπειες για την κοινωνική συνοχή και κατά συνέπεια για την πολιτική σταθερότητα στη χώρα. Παίζοντας πάνω στην κατασκευασμένη αντιπαλότητα ΗΠΑ-Ρωσίας, ο Ερντογάν κρατάει τις απαραίτητες ισορροπίες. Τον διευκόλυνε ο Τραμπ, αλλά και ο σημερινός πρόεδρος Μπάιντεν δείχνει ότι η διηρημένη και περιδεής αμερικανική πολιτική ελίτ αδυνατεί πλέον να πάρει στρατηγικές αποφάσεις.

Τίποτα δεν είναι βέβαιο

Δυστυχώς για τους Ρώσους, όπως και για τους Αμερικανούς, τίποτα δεν είναι βέβαιο στους αντικατοπτρισμούς της ερήμου. Οι Ρώσοι ψαρεύουν στα θολά νερά της αμερικανικής ανικανότητας και άγνοιας, αλλά δεν θα μπορέσουν να καταφέρουν να αποσπάσουν την Τουρκία από το ΝΑΤΟ. Μένει να φανεί εάν θα καταφέρουν να σταθεροποιήσουν μια Συρία υπό τον Άσαντ. Ταυτόχρονα, θέλουν να διατηρήσουν τις καλές τους σχέσεις με το Ισραήλ και το Ιράν και να συνεργαστούν με την Σαουδική Αραβία.

Οι αντιπαραθέσεις είναι τόσο βαθιές, ώστε πιθανότατα δεν θα μπορέσουν να τις γεφυρώσουν. Θα δούμε πως θα διαμορφωθεί η κατάσταση σε μια περιοχή όπου το μόνο Δυτικό προγεφύρωμα (Ισραήλ) βρίσκεται αντιμέτωπο με τη νεοοθωμανική Τουρκία. Το Ισραήλ προσφέρει ανθρωπιστική και άλλου είδους βοήθεια στους Κούρδους της Συρίας, θεωρώντας τους στοιχεία αντίστασης κατά της ιρανικής επιρροής σ’ αυτή τη χώρα.

Επί αιώνες η οθωμανική Τουρκία διατηρούσε την υπόστασή της, διότι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν ήξεραν τι να κάνουν με το Ισλάμ. Άλλωστε, η καθεμία εποφθαλμιούσε την άλλη για το ποιο κομμάτι της θνήσκουσας αυτοκρατορίας θα κληρονομούσε. Μέχρι σήμερα συμβαίνει το ίδιο. Κανείς δεν είναι έτοιμος για τη μετά εποχή, εάν η σημερινή τουρκική κρατική οντότητα διασπαστεί. Αυτό θα συμβεί ως ένα ιστορικό φαινόμενο όπως η πτώση του Τείχους, ή όπως ο καπιταλισμός έφερε την Κίνα στο προσκήνιο της Ιστορίας.