Ζακ Σιράκ: Ο τελευταίος Γάλλος Πρόεδρος

Επιστρέφοντας από μια ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής, στη δεκαετία του 1990, ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν έκρυψε την απογοήτευση και την ανησυχία του για την κατεύθυνση που έπαιρνε το ευρωπαϊκό εγχείρημα και για τις συνέπειες που θα είχε για μικρές χώρες όπως η Ελλάδα. Όταν ένας δημοσιογράφος τον ρώτησε αν έχουμε κάποιο σύμμαχο μέσα σε αυτόν τον διαγραφόμενο “λάκκο των λεόντων”, απήντησε, έκπληκτος κάπως και ο ίδιος από τη διαπίστωσή του, αναφέροντας τον Ζακ Σιράκ.

O απελθών πρώην Πρόεδρος της Γαλλίας, που κηδεύεται αύριο, κατέκτησε ασφαλώς, με το σπαθί του, μια πολύ ξεχωριστή θέση στη γαλλική, την ευρωπαϊκή και την παγκόσμιο ιστορία. Δεν είχε το μεγαλείο του Ντε Γκωλ, του οποίου υπήρξε υπουργός, ούτε το χάρισμα του Μιτεράν. Διακρινόταν για το πιο λαϊκό σουλούπι του, αλλά τελικά αυτά είναι λεπτομέρειες.

Ο πολιτικός που ξεκίνησε την καριέρα του, πουλώντας τον γαλλικό “Ριζοσπάστη” (την “Ουμανιτέ”) στους δρόμους, που πολέμησε εθελοντικά στην Αλγερία, μπόρεσε, σε μια δεδομένη στιγμή, μαζί με τον Πρωθυπουργό του τον Ντομινίκ ντε Βιλπέν, να συμπυκνώσει και να εκφράσει την συνείδηση όλης της πολιτισμένης ανθρωπότητας. Ήταν η εποχή που αντιτάχθηκε και καταδίκασε την εισβολή των Αμερικανών και των συμμάχων τους (Βρετανία, Πολωνία, Αυστραλία) στο Ιράκ.

Κάνοντάς το, υπερασπίστηκε την παράδοση και τις αξίες της χώρας που ίδρυσε τη νεώτερη Ευρώπη με τη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση. Υπερασπίστηκε την ιδέα της γαλλικής και ευρωπαϊκής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας, αλλά και τον πολιτισμό απέναντι στην επελαύνουσα βαρβαρότητα. Όταν ο Βιλπέν, ο πρωθυπουργός του προέδρου Σιράκ, τελείωσε την ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, τον Φεβρουάριο του 2003, ήταν τέτοια η δύναμη του μηνύματος που εξέπεμψε που, ακόμα και οι διπλωμάτες που τον άκουγαν, δεν μπόρεσαν να κρατηθούν. Ήταν λες και τους είχε διαπεράσει ηλεκτρικό ρεύμα. Ξέσπασαν σε παρατεταμένα χειροκροτήματα, γεγονός μοναδικό στην ιστορία του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Ο Σιράκ δεν είχε αυταπάτες για τις αμερικανικές προθέσεις, για το που πήγαινε η Ουάσιγκτον το πράγμα. Στενός συνεργάτης του πρώην Προέδρου μας λέει ότι ο Σιράκ δεν πίστεψε ποτέ την επίσημη αμερικανική εκδοχή για το τι συνέβη την 11η Σεπτεμβρίου. Πίστευε, αντίθετα, ότι ένας τομέας της αμερικανικής κυβέρνησης και του κράτους, που είχε ήδη “καταληφθεί” από τους Νεοσυντηρητικούς με την αμφιλεγόμενη εκλογή του υιού Μπους, γνώριζε την σχεδιαζόμενη επίθεση στους Δίδυμους Πύργους και την άφησε να γίνει, ώστε να αποκτήσει τα προσχήματα που χρειαζόταν για να εφαρμόσει την πολιτική του.

Το μεγάλο “όχι” του Σιράκ

Ο Σιράκ καταλάβαινε ότι δεν είχε περιθώρια να ενεργήσει διαφορετικά από όπως τελικά ενήργησε το 2003. Ήξερε ότι η εισβολή στο Ιράκ ήταν μόνο η πρώτη πράξη ενός σχεδίου που απέβλεπε όχι μόνο στον πιο απόλυτο έλεγχο, manu militari, όλης της Μέσης Ανατολής από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, αλλά και ότι συνιστούσε ένα κολοσσιαίο βήμα για την υποταγή όλου του πλανήτη.

Ήταν μια έμμεση άσκηση αυτοκρατορικής εξουσίας, που απευθυνόταν όχι μόνο στους Άραβες και στους μουσουλμάνους γενικότερα, αλλά επίσης στη Ρωσία, στην Κίνα και στους υποτιθέμενους συμμάχους της Αμερικής, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία. Και ήταν επίσης η πρώτη πράξη του “πολέμου των Πολιτισμών” που ήθελε, επεδίωκε και προέβλεπε ο πολύς Σάμιουελ Χάντινγκτον.

Η αντίθεση της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ρωσίας δεν μπόρεσε τότε να σταματήσει τον πόλεμο των Νεοσυντηρητικών. Η “Αυτοκρατορία” δεν συγχώρεσε ποτέ τον Γάλλο Πρόεδρο. Ούτε άλλωστε και σήμερα τον συγχωρεί, αν κρίνουμε από την προσπάθεια πολλών αγγλοσαξωνικών αλλά και γαλλικών μέσων ενημέρωσης, είτε να υποβαθμίσουν τη σημασία, είτε να αποδώσουν το “όχι” του σε ταπεινά κίνητρα. Η “Αυτοκρατορία” θα αντεπιτεθεί και θα καταφέρει να ματαιώσει το σχέδιο του Σιράκ να τον διαδεχθεί ο Βιλπέν.

Τελικά, διάδοχος του Σιράκ αναδείχτηκε ο Σαρκοζί, ο οποίος θα εγκαινιάσει μια αλυσίδα fake πολιτικών ηγετών, οι οποίοι γίνονται Πρόεδροι της Γαλλίας, παριστάνοντας ότι είναι το αντίθετο από αυτό που είναι. Στην πραγματικότητα, δεν διαθέτουν την παραμικρή αυτονομία απέναντι στα διεθνή, ούτε καν στα γαλλικά κέντρα εξουσίας που τους στηρίζουν και τα οποία εκπροσωπούν. Η εμφάνισή τους σηματοδοτεί τη σταδιακή ολοκλήρωση του ελέγχου της πολιτικής τάξης και όλης της δημόσιας ζωής από τους ανθρώπους της παγκόσμιας “Αυτοκρατορίας του Χρήματος”.

Ο Σαρκοζί θα εκλεγεί ισχυριζόμενος ότι είναι γκωλικός, αλλά θα επαναφέρει τη Γαλλία στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ και θα ανατρέψει όλους τους άξονες της παραδοσιακής γαλλικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή. Πρωταγωνίστησε στην ισοπέδωση της Λιβύης για λογαριασμό των Νεοσυντηρητικών, οι οποίοι, έχοντας δυσκολίες με τον πρόεδρο Ομπάμα στην Ουάσινγκτον, χρησιμοποίησαν το Παρίσι για να τον βραχυκυκλώσουν.

Τα μέτρα της πολιτικής και τα μέτρα της ιστορίας

Η ιστορία, όμως, έχει τα δικά της μέτρα που δεν είναι τα μέτρα της τρέχουσας πολιτικής. Αντιτασσόμενοι στον Μπους και στον Νετανιάχου, οι Σιράκ, Σρέντερ και Πούτιν, αλλά και τα εκατομμύρια των διαδηλωτών που κατέβηκαν στους δρόμους τότε και, ασφαλώς, οι ίδιοι οι Ιρακινοί που αντιστάθηκαν ηρωϊκά και πέραν κάθε προσδοκίας στην αμερικανική εισβολή, έθεσαν τα ηθικά, ιδεολογικά και πολιτικά θεμέλια για την ήττα του νεοσυντηρητικού σχεδίου.

Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή ακολούθησαν τη λογική και τον σχεδιασμό των νεοσυντηρητικών επεξεργασιών, που έχουν δημοσιευθεί και τις γνωρίζουμε, με κορυφαία μεταξύ τους την έκθεση “A Clean Break: A New Strategy for Securing the Realm”, που συνέταξε το 1996 ομάδα ειδικών υπό τη διεύθυνση του Ρίτσαρντ Περλ για λογαριασμό του Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Αργότερα, ήρθαν οι επεξεργασίες του Heritage και του “Σχεδίου για ένα νέο αμερικανικό αιώνα”, όλες στη βασική γραμμή των ιδεών που ανέπτυσσαν εδώ και δεκαετίας οι Lewis, Yinon και Huntington.

Η αυτοκρατορική ‘Υβρις έφερε τελικά τη Νέμεσι. Παντοδύναμοι μετά το “τέλος” του Ψυχρού Πολέμου, ΗΠΑ και Ισραήλ αντιμετωπίζουν τώρα μια Μέση Ανατολή, στην οποία η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν έχουν το πάνω χέρι. Πρόκειται για μια ήττα σημαντικότερη από αυτή στο Βιετνάμ. Ο μόνος τρόπος που έχουν, προς το παρόν, για να την αντιστρέψουν είναι να διακινδυνεύσουν έναν πόλεμο κατά του Ιράν.

Ένας τέτοιος πόλεμος, όμως, δύσκολα θα αποφύγει να εξελιχθεί σε πυρηνικό και παγκόσμιο, προκαλώντας παγκόσμια οικονομική και οικολογική κρίση και θέτοντας σε ενδεχόμενο κίνδυνο και το ίδιο το Ισραήλ. Γι’ αυτό και μέχρι τώρα ισχυρές δυνάμεις και στο αμερικανικό βαθύ κράτος και στους κόλπους του παγκόσμιου εβραϊσμού, εμπόδισαν τους Τραμπ και Νετανιάχου από κάτι που ο δεύτερος θεωρεί μεν απαραίτητο, αλλά μοιάζει όλο και περισσότερο με απονενοημένο διάβημα.

Αντιλαμβανόμενος από τότε ότι εκεί κινδυνεύει να πάει το πράγμα, ο Σιράκ θα παρέμβει έντονα, ήδη από το 2006, εναντίον των ιδεών πολέμου κατά του Ιράν. Σε όλη του τη θητεία, άλλωστε, θα υποστηρίξει την ιδέα ενός πολυπολικού κόσμου, μια ιδέα που υποστηρίζουν επίσης την ίδια περίοδο διεθνώς και πολιτικοί, όπως ο Τσάβες και ο Πούτιν.

Το δημοψήφισμα του Μαΐου 2005

Η συμβολή, όμως, του Σιράκ στην γαλλική και ευρωπαϊκή ιστορία δεν περιορίζεται στην αντίθεσή του στα αυτοκρατορικά σχέδια στη Μέση Ανατολή και στον μονοπολικό κόσμο. Πολύ σημαντική είναι και η απόφασή του να προκηρύξει δημοψήφισμα για την επικύρωση ή μη του σχεδίου Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης το 2005. Όλες σχεδόν οι πολιτικές δυνάμεις και τα ΜΜΕ της Γαλλίας είχαν υποστηρίξει αυτό το σχέδιο Συνθήκης.

Απέναντί τους είχε βρεθεί μια μικρή ομάδα ριζοσπαστών διανοουμένων, κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης ή υπέρ μιας “άλλης παγκοσμιοποίησης”, μικρών οργανώσεων της άκρας Αριστεράς και κάποιες προσωπικότητες του Σοσιαλιστικού Κόμματος, όπως ο Εμανουελί, ο Φαμπιούς και ο Μελανσόν. Το στρατόπεδο του “όχι” χρησιμοποίησε κυρίως το Ίντερνετ και τις λαϊκές συγκεντρώσεις για να εξαπολύσει μια υψηλοτάτου επιπέδου και συντριπτική πολιτική και επιστημονική κριτική της προτεινόμενης Συνθήκης.

Στις 29 Μαίου του 2005, οι συμπατριώτες του Καρτέσιου απεφάνθησαν ότι οι οπαδοί του “όχι” είχαν δίκιο, ψηφίζοντας εναντίον των ηγετών τους. Απορρίπτοντας το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης, οι Γάλλοι απέρριψαν κατ’ ουσίαν και τις βασικές αρχές του θριαμβεύοντος νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη, του “ευρω-φιλελευθερισμού”.

Μερικοί είπαν ότι ο Σιράκ έκανε φοβερό λάθος πρόβλεψης. Και για τον Ντε Γκωλ είχαν πει ότι “αυτοκτόνησε” συνειδητά, με την απόφασή του να προκηρύξει το δημοψήφισμα που έχασε το 1969. Ας μας επιτραπεί να διαφωνήσουμε. Με την ιστορία του, μας είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι ο Σιράκ δεν ένοιωθε κάπου μέσα του ότι η Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη, όπως και αυτή του Μάαστριχτ που προηγήθηκε, δεν ήταν απλές πολιτικές επιλογές, αλλά σηματοδοτούσαν στην πραγματικότητα μια “αλλαγή καθεστώτος” στην Ευρώπη. Ακριβέστερα, σηματοδοτούσαν την αντικατάσταση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας από την εξουσία της “Αυτοκρατορίας του Χρήματος”.

Ο Σιράκ χρειαζόταν μια καθαρή εντολή του λαού για να συνεχίσει σε έναν τέτοιο δρόμο. Αλλά χρειαζόταν και την εντολή του λαού του για να προβάλλει έστω και περιορισμένη αντίσταση. Το δημοψήφισμα ήταν κατά βάθος ο τρόπος για να μείνει σύμφωνος με μια βασική καταστατική αρχή του έθνους του μετά το 1789, με την ουσία των παραδόσεων του Γκωλισμού. Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο ότι 13 χρόνια αργότερα η δυνατότητα των πολιτών να προκαλούν, με δική τους πρωτοβουλία, δημοψηφίσματα, επανέρχεται στο κέντρο από τα Κίτρινα Γιλέκα.

Το “όχι” Βιλπέν στην Τουρκία

Την ίδια μέθοδο, άλλωστε, χρησιμοποίησε ο Σιράκ όταν αποδέχθηκε, παρά τη θέλησή του, το αγγλοαμερικανικό σχέδιο ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ. Είχε προσθέσει, όμως, τον όρο ότι στο τέλος ο ίδιος ο γαλλικός λαός θα αποφασίσει με δημοψήφισμα τι θα γίνει. Δύο μήνες μετά το δημοψήφισμα του Μαΐου 2005, ο Πρωθυπουργός Βιλπέν θα προσπαθήσει να ανακόψει μία από τις δύο θεμελιώδεις και νεοφιλελεύθερες πολιτικές της ΕΕ, τη διαρκή δηλαδή διεύρυνση. Η άλλη είναι η διαρκής “απελευθέρωση των αγορών” με τη μία να αποτελεί το συμπλήρωμα της άλλης.

Εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία της τουρκική δήλωσης ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, ο Βιλπέν θα χαρακτηρίσει στις 2 Αυγούστου 2005 «αδιανόητη» την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Άγκυρας, τη στιγμή που δεν αναγνωρίζει ένα μέλος της ΕΕ. Διαπίστωσε, όμως, ότι δεν τον υποστήριζαν ούτε οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι, δηλαδή η Κυπριακή και η Ελληνική Δημοκρατία!

Ένα μήνα αργότερα, ο Γάλλος πρέσβης στη Λευκωσία θα ανακοινώσει, με συνέντευξη στην εφημερίδα “Πολίτης” της Κύπρου, το τέλος της προσπάθειας: «Διαπιστώσαμε ότι κανένα άλλο μέλος της Ένωσης δεν υποστήριζε την μη έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας». Δυόμιση χρόνια αργότερα, ο Τάσσος Παπαδόπουλος θα διαπιστώσει ότι όχι μόνο η αντίσταση, αλλά και η μη αντίσταση έχουν μεγάλο κόστος! Το ίδιο και ο Κώστας Καραμανλής στην Αθήνα.

Η γαλλική Δεξιά σημειωτέον δεν θα συγχωρήσει ποτέ στον Έλληνα Πρωθυπουργό ότι υποστήριξε την τουρκική ένταξη, αν και ούτε η ίδια έκανε σπουδαία πράγματα για να την εμποδίσει εγκαίρως. Επιτέθηκε απρεπώς, όμως, δια του Σιράκ, στην Κύπρο για το “όχι” στο σχέδιο Ανάν, στη διάρκεια μιας κλειστής συνάντησης Ευρωπαίων ηγετών, παρουσία και της Μέρκελ.

Η γαλλική και η γερμανική Δεξιά δυσφορούσαν για πολλά που τους επιβάλλονταν από το Λονδίνο και την Ουάσιγκτον. Δεν διέθεταν, όμως, ούτε το κουράγιο και την ανεξαρτησία να τις αντιμετωπίσουν, ούτε μια δουλεμένη στρατηγική. Αξίζει πάντως να σημειώσουμε ότι η φανατική υποστήριξη της τουρκικής ένταξης και εν γένει της αμερικανικής πολιτικής από τον Γιώργο Παπανδρέου, χρησίμευσε και στους Γερμανούς για να αυτο-αποενοχοποιηθούν από τις όποιες τελευταίες ενδεχόμενες επιφυλάξεις τους για την εφαρμογή, μετά το 2010, των μνημονίων, με τα οποία κατέστρεψαν την Ελλάδα.

Δόγμα “δώστα όλα και μην παίρνεις τίποτα”

Έχοντας εγκαταστήσει στο κέντρο της διπλωματικής της στρατηγικής, το δόγμα “Δώστα όλα και μην παίρνεις τίποτα”, η ελληνική πολιτική ελίτ γίνεται μεν πολύ ευχάριστη στο διεθνές περιβάλλον, αλλά η Ελλάδα, την ίδια ώρα, επιτυγχάνει το μάλλον σπάνιο κατόρθωμα να χάνει από όλες τις μπάντες. Να χάνει και από τους “φίλους και προστάτες” και από τους άλλους, δηλαδή και από την Αμερική και από την Ευρώπη, αλλά και από τον αναδυόμενο κόσμο τη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν κλπ.

Σιράκ και Βιλπέν θα διαπιστώσουν σύντομα ότι δεν μπορείς εν τέλει να αντισταθείς στην “Αυτοκρατορία” μόνο με μια “εθνική” ατζέντα, χωρίς πρόγραμμα που να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές ανάγκες του πληθυσμού. Πρωθυπουργός ήδη, ο Βιλπέν θα ανατραπεί με την εξέγερση της άνοιξης του 2006, όχι εξαιτίας της αντίθεσής του στον πόλεμο, αλλά εξαιτίας της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής του.

Η αντικατάσταση Σιράκ από τον Σαρκοζί, το 2007, θα σηματοδοτήσει ένα διεθνούς σημασίας μεγάλο θρίαμβο της “Αυτοκρατορίας του Χρήματος”. Ο Σαρκοζί επανέφερε τις κύριες ρυθμίσεις της απορριφθείσης από τους Γάλλους συνθήκης με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, την οποία επικύρωσε μέσω Κοινοβουλίου, αποφεύγοντας το δημοψήφισμα. Εντούτοις και πάλι, τα μέτρα και σταθμά της Ιστορίας αποδείχθηκαν διαφορετικά από τα κριτήρια της τρέχουσας πολιτικής.

Μπορεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος να αναζητεί ακόμα τον εκτελεστή της βούλησης του γαλλικού λαού, αλλά ήδη αφαίρεσε από τότε το ιδεολογικό, πολιτικό και ηθικό υπόβαθρο του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος στη Γαλλία, χωρίς την οποία δεν υπάρχει και ΕΕ. Χωρίς το δημοψήφισμα του 2005 θα ήταν αδιανόητη η επανάσταση των Κίτρινων Γιλέκων το 2018, αρχή ενός κολοσσιαίας σημασίας μακρού, γαλλικού “κοινωνικού Στάλινγκραντ”, εναντίον του χρηματοπιστωτικού ολοκληρωτισμού.

Το σπίτι μας καίγεται!

Είναι αδύνατο να αναφερθούμε εκτενέστερα στα πλαίσια αυτού του άρθρου, που ήδη παραμάκρυνε, τόσο στον απολογισμό της πολιτικής και συμβολής Σιράκ στην ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική, όσο και στις σχέσεις του με την Ελλάδα και την Κύπρο. Θα ήταν, όμως, σπουδαία παράλειψη να μην αναφερθούμε στην οξυδέρκεια του Σιράκ. Ήταν από τους πρώτους ηγέτες διεθνώς που συνειδητοποίησε ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή απειλεί όχι μόνο τον ανθρώπινο πολιτισμό, αλλά την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου και των ανώτερων μορφών ζωής στον πλανήτη. Γι’ αυτό και τάχθηκε αποφασιστικά υπέρ της λήψης μέτρων για την διακοπή της.

Έχει μείνει ιστορική η φράση του στη “συνάντηση κορυφής για τη Γη”, στη Νότιο Αφρική το 2002: «Καίγεται τo σπίτι μας και εμείς κοιτάμε αλλού!» Ο Σιράκ ήταν από τους πρώτους που κατάλαβαν αυτό που ακόμα, εμείς οι υπόλοιποι, πασχίζουμε να καταλάβουμε. Δηλαδή, ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή για το ανθρώπινο Γένος από τότε που υπάρχει αυτό το Γένος. Είναι υπό μία έννοια πιο σημαντική και από τα πυρηνικά όπλα.

Τα πυρηνικά όπλα υπάρχει πιθανότητα να μην χρησιμοποιηθούν. Το παρόν, όμως, οικονομικό, κοινωνικό και διεθνές σύστημα, ο πολιτισμός που διαθέτουμε και τα μυαλά που κουβαλάμε οδηγούν αναπότρεπτα –εφόσον δεν αλλάξουν ριζικά– σε μη αντιστρέψιμη μεταβολή του κλίματος της Γης και σε υπονόμευση των ίδιων των θεμελίων για την ύπαρξη της ζωής. Μπορεί να πασχίζει κανείς όσο θέλει για να συσσωρεύει πλούτο, πιστεύοντας ότι το κάνει για τους απογόνους του. Οι απόγονοί του, όμως, είναι συζητήσιμο αν θα έχουν καν κόσμο για να ζήσουν, αλλά και αν αυτός ο κόσμος στον οποίο θα βρεθούν, θα αξίζει για να ζει κανείς μέσα σε αυτόν.