Ζωτική ανάγκη η κοινή ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική

Γράφει ο Νίκος Αγγελής * – 

Ερευνώντας μια βιώσιμη λύση για το μεταναστευτικό ζήτημα, θα πρέπει να εγκύψουμε στα υπάρχοντα δεδομένα και στις υφιστάμενες μεταβλητές, όσον αφορά το θέμα των απελάσεων στην Ευρώπη, αλλά και τις προσδοκίες για την εξεύρεση εναλλακτικών επιλογών. Αξιοσημείωτο είναι το θέμα των απελάσεων παράνομων μεταναστών στις χώρες προέλευσής τους από τη Γερμανία, που ανέκυψε με αφορμή την περίπτωση του Τυνήσιου τζιχαντιστή τρομοκράτη Anis Amri, που έσπειρε τον θάνατο στο Βερολίνο τις παραμονές των Χριστουγέννων του 2016.

Σύμφωνα με τους Γερμανούς, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις των τυνησιακών αρχών στάθηκαν εμπόδιο στην απέλαση του υπόπτου -τότε- για ληστεία και τρομοκρατία, νεαρού μακελάρη. Υπό το πνεύμα της μετάθεσης ευθυνών, ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών, Thomas de Maizière προειδοποίησε, τον περασμένο Ιανουάριο, για διακοπή αναπτυξιακών κεφαλαίων προς τις χώρες που με την μη συνεργασία τους παρεμποδίζουν τις διαδικασίες των απελάσεων.

Πάντως, είναι γεγονός πως σε χώρες, όπως η Τυνησία, η επιστροφή ακραίων ισλαμιστών από τα πεδία πολέμου της Συρίας και από τις ευρωπαϊκές χώρες, μόνο επιθυμητή δεν είναι. Στο προαναφερθέν blame game ενεπλάκη και ο Τυνήσιος πρωθυπουργός. Αναφερόμενος στην υπόθεση Amri, τόνισε πως ο 24χρονος τζιχαντιστής ήταν γνωστός στις κρατικές υπηρεσίες για πλημμελήματα και πως ριζοσπαστικοποιήθηκε κατά την παραμονή του στην Ευρώπη.

Ο ρόλος της ΕΕ χρειάζεται να γίνει ακόμα πιο ισχυρός. Η απορρόφηση των κονδυλίων του ΟΗΕ και της ΕΕ από τις χώρες που είναι αντιμέτωπες με τις ροές, είναι σημαντικό να γίνεται απευθείας με την ευθύνη της ΕΕ. Φαινόμενα κατασπατάλησης και διασπάθισης των κοινοτικών χρημάτων δεν μπορούν να γίνονται ανεκτά σε μια περίοδο που η δημιουργία κέντρων υποδοχής, κράτησης και φιλοξενίας είναι απαραίτητη για την αξιοπρεπή διαβίωση των προσφύγων και των παράνομων μεταναστών.

Η αναθεώρηση του “Δουβλίνο ΙΙ”

Η αναθεώρηση του “Δουβλίνο ΙΙ” είναι, επίσης, αναγκαία για την εξισορρόπηση των βαρών και των υποχρεώσεων μεταξύ των κρατών της ΕΕ. Η τήρηση των συμφωνηθέντων με την Τουρκία, θα σημάνει την ομαλότερη προσφυγική ροή, την αποτελεσματικότερη διάκριση μεταξύ προσφύγων και παράνομων μεταναστών, αλλά και την αποδυνάμωση των κυκλωμάτων των λαθροδιακινητών. Η ευρωτουρκική συμφωνία πρέπει να επεκταθεί και σε ζητήματα, όπως είναι η δημιουργία ειδικής υπηρεσίας στην Τουρκία, όπου θα μπορούν οι πρόσφυγες να αιτούνται ασύλου.

Προσέτι, το καναδικό και γερμανικό μοντέλο διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο οδηγό. Σύμφωνα με αυτά τα μοντέλα, οι αλλοδαποί με εξειδικευμένη επαγγελματική κατάρτιση, με υψηλό δείκτη μόρφωσης και με δυνατότητα ανεξάρτητης οικονομικής δραστηριότητας έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν την επ’ αόριστον άδεια παραμονής. Ή την κατά διαστήματα επανεξέταση της αίτησης για μόνιμη πλέον εγκατάσταση.

Όσοι ανήκουν στην ευάλωτη κατηγορία των προσφύγων που δικαιούνται πολιτικό άσυλο θα πρέπει, βεβαίως, να φιλοξενηθούν στις χώρες της αρεσκείας τους. Όμως, κάτι τέτοιο δεν είναι απόλυτα εφικτό, καθώς προσκρούει σε κυβερνήσεις, οι οποίες λαμβάνουν σοβαρά υπόψη το πολιτικό κόστος από τις αντιδράσεις των πολιτών που ανήκουν στις πληγείσες τάξεις από την οικονομική κρίση.

Ο πρόεδρος Τραμπ προχώρησε στην τετράμηνη αναστολή του προγράμματος μετεγκατάστασης των προσφύγων, καθώς και στο πάγωμα για τουλάχιστον τρεις μήνες εισδοχής πολιτών στις ΗΠΑ από επτά μουσουλμανικές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Συρία, υπό τον φόβο ότι αυτοί μπορούν να αποτελέσουν δούρειο ίππο για την είσοδο τρομοκρατών.

Τα αντίμετρα

Αντίμετρο σε αυτή την πραγματικότητα μπορεί να αποτελέσει η ρήτρα επανεισδοχής των προσφύγων στις χώρες προέλευσής τους, εάν και εφόσον επιτευχθεί η οριστική λήξη των εχθροπραξιών. Αυτός ο όρος θα λειτουργήσει κατευναστικά για όσους αντιτίθενται στη φιλοξενία προσφύγων, αλλά και ενθαρρυντικά στις διστακτικές κυβερνήσεις.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί το σχέδιο που υπεβλήθη από την Κομισιόν, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής στη Βαλέτα. Το σχέδιο αυτό προβλέπει: Πρώτον, την εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής. Δεύτερον, την ενίσχυση της εποπτείας των συνόρων της Λιβύης με τις γειτνιάζουσες υποσαχάριες αφρικανικές χώρες. Τρίτον, την υποστήριξη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης. Τέταρτον, τη συγκέντρωση ενός ποσού της τάξης των 214 εκατ. δολ. για την κάλυψη των ανωτέρω, καθώς και τη χρηματική ενίσχυση του ευρωπαϊκού καταπιστευματικού ταμείου έκτακτης ανάγκης για την Αφρική.

Τα συγκεκριμένα μέτρα της ΕΕ για τη μείωση των μεταναστευτικών ροών στην κεντρική Μεσόγειο εγείρουν εύλογα ερωτήματα για το κατά πόσο κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Η Λιβύη είναι μια χώρα χωρισμένη στα τέσσερα, σε έκρυθμη κατάσταση και επομένως με πολλαπλάσιο βαθμό αναξιοπιστίας σε σχέση με την Τουρκία.

Μεταξύ των άλλων είναι αναγκαία από πλευράς του ΟΗΕ μια βολιδοσκόπηση των κρατών του Κόλπου για την εθελούσια ανάληψη περίθαλψης των ομόδοξων προσφύγων σε συγχρηματοδοτούμενες δομές. Ήδη, 5 χλμ ανατολικά της ιεράς πόλης της Μέκκας, στην κοιλάδα της Μίνα, υπάρχει έτοιμος οικισμός αποτελούμενος από 100.000 κλιματιζόμενες σκηνές για τις ανάγκες του ετήσιου προσκυνήματος (Hajj), που λαμβάνει χώρα στην περιοχή τις πρώτες μέρες του φθινοπώρου.

Τα συμφωνηθέντα

Από την άλλη πλευρά, οι χώρες του Τρίτου Κόσμου, οι οποίες αποτελούν πηγές των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών χρειάζονται μια ριζική αναδιάρθρωση του αναπτυξιακού μοντέλου τους. Έχουν ανάγκη από μια αναδιαμόρφωση που να περιλαμβάνει τη χειραφέτηση των γυναικών και τον αναπροσανατολισμό της μονοδιάστατης παραγωγής και εξαγωγής πρώτων υλών από την εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων. Εν προκειμένω, ευθύνες βρίσκονται και στις ενέργειες της Δύσης για την ανάπτυξη αυτών των χωρών.

Η Δύση συνέβαλε στη δημιουργία κακέκτυπων κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης στην Ασία και την Αφρική. Το δυτικό καπιταλιστικό μοντέλο θεωρήθηκε ως το πιο προωθημένο και επιβλήθηκε στις υποανάπτυκτες προκαπιταλιστικές κοινωνίες, χωρίς να ληφθούν υπόψη τα δεδομένα και οι ανάγκες της κάθε επιμέρους νεότευκτης χώρας. Η κατάσταση αυτή βασίζεται στην εξάρτηση της περιφέρειας από το μητροπολιτικό και αναπτυγμένο κέντρο.

Γλαφυρό, άλλωστε, παράδειγμα αποτελούν τα “πολιτικά συμφωνηθέντα” των πρώην μητροπολιτικών δυνάμεων. Σύμφωνα με αυτά, τα σύνορα των κρατών της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής χωρίστηκαν με ευθείες γραμμές που αψήφησαν τις υφιστάμενες εθνο-θρησκευτικές, φυλετικές και κοινωνικοοικονομικές τομές. Έτσι, ευνοήθηκαν οι επιδιώξεις μεγάλων οικονομικών δυνάμεων να δημιουργήσουν ένα νέο αποικιοκρατικό φαινόμενο, βασισμένο στη διαφθορά των γηγενών πολιτικών δυνάμεων ή και την καλλιέργεια, πολλές φορές, εμφυλιοπολεμικών καταστάσεων. Οι οικονομικές αυτές δυνάμεις έχουν σαν στόχο τον απόλυτο έλεγχο του πολιτικού συστήματος με την παράλληλη εξασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών διαρκούς οικονομικής εκμετάλλευσης, κυρίως των πλούσιων φυσικών πόρων.

Καταλήγοντας, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα είναι υπόλογες στην Ιστορία για μια τυχόν λανθασμένη και επιπόλαιη διαχείριση του υπαρκτού μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος. Θα πρέπει να εξηγήσουν στους πολίτες τους ότι οι πρόσφυγες δεν είναι εισβολείς, αλλά άνθρωποι που χρειάζονται και δικαιούνται περίθαλψη. Παράλληλα, χρειάζεται να καταστεί σαφές πως είναι αναγκαία η λήψη δραστικών αποφάσεων για τον έλεγχο και την αναχαίτιση των γιγαντιαίων και εθνοπολιτισμικά κατακερματισμένων μεταναστευτικών ροών.

---

*Ο Νίκος Αγγελής είναι τεταρτοετής φοιτητής του τμήματος Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.