Κώστας Ράπτης

“Ο Ντέιβιντ Κάμερον τζογάρισε και έχασε, η Τερέζα Μέι επίσης τζογάρισε και έχασε. Το Κόμμα των Συντηρητικών μοιάζει όλο και πιο πολύ με καζίνο”. Με αυτό τον τρόπο σχολίασε η Ολλανδή ευρωβουλευτής Σοφία ιντ’ Φελντ το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών που αποτέλεσαν ένα από τα πιο εντυπωσιακά πολιτικά “αυτεπίστροφα” στην ιστορία της χώρας.

Όταν επέλεξε την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, την οποία έως τότε απέκλειε, η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι προέβαλε ως λόγο την ανάγκη να διαπραγματευτεί με τους “27” για το Brexit από τη θέση ισχύος που θα έδινε μια νωπή λαϊκή εντολή. Σε όλη, δε, τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, η “ισχυρή και σταθερή ηγεσία” της ήταν το διαρκώς επαναλαμβανόμενο σύνθημα, με το οποίο καλυπτόταν η απροθυμία για σαφή πολιτική τοποθέτηση σε οποιοδήποτε ζήτημα.

Και όμως: αντί για τον εκλογικό περίπατο που ανέμενε όταν προκήρυξε τις εκλογές σε χρόνο της επιλογής της, η Μέι είδε τους Συντηρητικούς να χάνουν την αυτοδυναμία και τις φωνές για απομάκρυνση της ιδίας από την ηγεσία να πολλαπλασιάζονται. Η σοφία των αναλυτών που προεξοφλούσαν σαρωτική νίκη και η ολόψυχη στήριξη των περισσότερων ΜΜΕ πήγαν περίπατο.

Από καλοκαίρι σε καλοκαίρι

Αλλά αυτά έχει το… έθιμο του κατ’ έτος εκλογικού αιφνιδιασμού. Τον Ιούνιο 2014 οι ευρωεκλογές ανέδειξαν το ευρωσκεπτικιστικό UKIP τρίτη δύναμη, υποχρεώνοντας τον Κάμερον να υποσχεθεί τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τις σχέσεις με την ΕΕ. Η υπόσχεση αυτή έντεκα μήνες μετά απέδωσε τόσο που ο Βρετανός πρωθυπουργός κατέκτησε απρόσμενη αυτοδυναμία και η υπαναχώρηση ήταν πια αδύνατη.

Τον Ιούνιο 2016 επήλθε ο σεισμός της επικράτησης του Brexit. Φέτος το απρόβλεπτο τσαλάκωμα της πρωθυπουργού, η οποία αναδείχθηκε από τις περσινές ανατροπές. Δέκα μέρες πριν από την προγραμματισμένη έναρξη των διαπραγματεύσεων των “27” για το Brexit, η διαδικασία μπαίνει σε αχαρτογράφητα νερά. Βερολίνο και Βρυξέλλες στέλνουν στο Λονδίνο το μήνυμα ότι είναι προς το δικό του συμφέρον να μην καθυστερήσει, ενώ στις αγορές, όπου η στερλίνα υποχώρησε κατά 1,5%, επικρατεί προς το παρόν νευρικότητα.

Προβληματικοί εταίροι

Η Τερέζα Μέι έσπευσε να καθορίσει με ταχύ ρυθμό τις εξελίξεις, αποκλείοντας το ενδεχόμενο παραίτησής της ή διεξαγωγής νέων εκλογών. Πήρε από τα Ανάκτορα την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης (μειοψηφίας), εξασφαλίζοντας τη στήριξη των δεξιών Bορειοϊρλανδών Ενωτικών του DUP, που θα υπερψηφίζουν τα νομοθετήματα κατά περίπτωση.

Πράγματι, με τις 10 έδρες του το DUP υπερκαλύπτει όσες λείπουν από τους Συντηρητικούς για την απόλυτη πλειοψηφία. Ως εξωτερικός κυβερνητικός εταίρος, ο φορέας της προτεσταντικής Δεξιάς με τις παραστρατιωτικές ρίζες, θα αποτελεί πρόβλημα. Ομνύει στο γενναιόδωρο κοινωνικό κράτος αλλά και στο “μαλακό Brexit”, ώστε να μην υψωθούν και πάλι συνοριακοί φραγμοί στη Ιρλανδία.

Συνολικά, με ολοκληρωμένη την καταμέτρηση στις 649 από τις 650 μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες, οι Συντηρητικοί αποσπούν 318 έδρες (έναντι 330 στην προηγούμενη Βουλή των Κοινοτήτων) και οι Εργατικοί 262 έδρες (από 229). Την τρίτη θέση καταλαμβάνει το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα (SNP) με 35 έδρες (από 54) και ακολουθούν οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες (Lib-Dem) με 12 έδρες (από 8), οι Ουαλοί αυτονομιστές (Plaid Cymru) με 4 έδρες και οι Πράσινοι με 1 έδρα. Χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση έμενε το ευρωσκεπτικιστικό Κόμμα Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP). Στη Βόρειο Ιρλανδία, εκτός των 10 εδρών του DUP, καταμετρώνται 7 έδρες στους αριστερούς ρεπουμπλικανούς του Σιν Φέιν, το οποίο όμως δεν ορκίζεται και δεν συμμετέχει στη Βουλή των Κοινοτήτων.

Η ώρα των “μεγάλων”

Στο επίπεδο της λαϊκής ψήφου έλαβαν οι Συντηρητικοί 42,4% (από 37% το 2015), οι Εργατικοί 40% (από 30,4%), οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες 7,4% (από 7,9%) και το SNP 3% (από 4,7%). Εντυπωσιάζει η ανάκαμψη του δικομματισμού, το άθροισμα του οποίου ξεπερνά το 82% (έναντι 67,3% προ διετίας). Ενισχύθηκαν τόσο οι Συντηρητικοί (που όμως έχασαν την αυτοδυναμία) όσο και οι Εργατικοί (που όμως κατέλαβαν τη δεύτερη θέση).

Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες μοιάζουν να μην ανακάμπτουν από το πλήγμα που τους επέφερε το 2015 η ως τότε συγκυβέρνηση με τους Συντηρητικούς, ενώ το UKIP συρρικνώνεται από το 12% στο 2% (με Συντηρητικούς και Εργατικούς να μοιράζονται τα ιμάτιά του σχεδόν ισότιμα). Έτερο σημαντικό στοιχείο είναι η ενίσχυση της ενότητας του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς το SNP καταγράφει μεγάλες απώλειες (κυρίως προς Συντηρητικούς), από ψηφοφόρους που δεν ενθουσιάζονται με την ιδέα νέου δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας.

Παρακάμφθηκε το Brexit

Το θέμα του Brexit, το σημαντικότερο που θα έχει να χειριστεί η επόμενη κυβέρνηση, δεν απασχόλησε πραγματικά τη δημόσια συζήτηση και δεν καθόρισε τις επιλογές των ψηφοφόρων. Οι Εργατικοί επικέντρωσαν την καμπάνια τους στην καταγγελία της λιτότητας (υπεράσπιση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, κατάργηση πανεπιστημιακών διδάκτρων, ανακούφιση της στεγαστικής αγοράς). Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες και το SNP δεν ανταμείφθηκαν για τον ευρωπαϊσμό τους. Από την άλλη, το UKIP οδεύει προς εξαφάνιση και ο αρχηγός του μόλις παραιτήθηκε.

Στην κοινωνιολογία της ψήφου, αξιοπαρατήρητη είναι η αύξηση της συμμετοχής, οφειλόμενη κυρίως στην αφύπνιση των νεότερων ηλικιών, που στήριξαν με μεγάλη πλειοψηφία τους Εργατικούς. Επιπλέον, συνέπεσαν στην στήριξη των Εργατικών τόσο τα λαϊκά στρώματα της αποβιομηχανοποιημένης βόρειας Αγγλίας που επέλεξαν το Brexit, όσο και τα πιο κοσμοπολίτικα στρώματα του Λονδίνου που ψήφισαν Bremain.

Παρά τους φόβους (π.χ. του Economist) ότι και τα δύο μεγάλα κόμματα κινούνταν σε αντιφιλελεύθερη κατεύθυνση, το αποτέλεσμα είναι τρόπον τινά “σολομώντειο”. Αποτρέπει τόσο το “σκληρό Brexit” ή άλλες ακρότητες των Συντηρητικών όσο και τις σοσιαλιστικής εμπνεύσεως πολιτικές των Εργατικών του Κόρμπιν.

Η συνέχεια εδώ