Όλα όσα θα θέλατε να μάθετε για τη ζάχαρη

Φαντάζομαι πως θα έχεις συναντήσει, επίσης, κάποιον φίλο ή γνωστό σου που με μεγάλη υπερηφάνεια θα σου έχει πει πως κατάφερε να “κόψει” τελείως τη ζάχαρη από τη ζωή του και πως αυτό άλλαξε την καθημερινότητά του. Είναι όμως όλα αυτά μια “μόδα” που κυριαρχεί στο διαδίκτυο ή είναι κάτι παραπάνω; Αυτές είναι λίγες από τις ερωτήσεις που έχω συγκεντρώσει, τις απαντήσεις των οποίων και θα προσπαθήσω να σου εξηγήσω σε αυτόν τον οδηγό.

Η ζάχαρη αποτελεί κατά παράδοση ένα βασικό προϊόν διατροφής. Ήταν ήδη γνωστή στη διάρκεια του Μεσαίωνα, όπου οι Ευρωπαίοι την αποκαλούσαν “λευκό αλάτι”. Την περίοδο αυτή η ζάχαρη ήταν εξαιρετικά ακριβή και τη χρησιμοποιούσαν για πιο εύκολη κατανάλωση των διαφόρων βοτάνων και λοιπών ειδών της φαρμακοποιίας. Η σχεδόν δεκαπλάσια τιμή της, σε σχέση με το μέλι όμως, έκανε τη χρήση της ως κανονικού τροφίμου απαγορευτική.

Σήμερα, αντίθετα, αποτελεί ένα από τα πιο φθηνά και άφθονα συστατικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Αντιστοιχεί σε μία από τις τέσσερις θεμελιώδεις γεύσεις, μαζί με την όξινη, την πικρή και την αλμυρή, ωστόσο η χρήση δεν περιορίζεται μόνο στην γλυκιά της γεύση. Διαθέτει αρκετές ακόμα ιδιότητες που την καθιστούν χρήσιμη στη βιομηχανία τροφίμων, όπως η ικανότητά της να συντηρεί και να συμμετέχει στη διαμόρφωση βασικών “οργανοληπτικών” χαρακτηριστικών των τροφίμων.

Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποτελούν η μαρμελάδα και τα γλυκά του κουταλιού, στα οποία χωρίς την προσθήκη ζάχαρης δεν επιτυγχάνεται το ίδιο αποτέλεσμα στο χρώμα, την υφή και τη διάρκειά τους. Αυτή λοιπόν η εύκολη και άμεση πρόσβασή της αποτέλεσε και έναν από τους λόγους για την ολοένα και αυξανόμενη χρήση της από τις βιομηχανίες τροφίμων. Πριν περάσουμε όμως να δούμε περισσότερα σχετικά με την κατανάλωσή της, ας θυμηθούμε κάποιες βασικές πληροφορίες για τη διαδικασία παραγωγής της.

Παραγωγή και κατανάλωση ζάχαρης

Δύο είναι πρώτες ύλες που μπορούν να δώσουν την επιτραπέζια ζάχαρη, ή διαφορετικά τη λευκή κρυσταλλική, το ζαχαρότευτλο και το ζαχαροκάλαμο. Ανεξάρτητα από το ποια είναι η πρώτη ύλη, η διαδικασία παραγωγής είναι παρόμοια. Αρχικά, η πρώτη ύλη τεμαχίζεται και συμπιέζεται παράγοντας έναν χυμό ο οποίος, στη συνέχεια, θερμαίνεται ώστε να πήξει και αποκτήσει καφέ χρώμα.

Καθώς συνεχίζει να θερμαίνεται το περιεχόμενο σε αυτόν νερό εξατμίζεται με αποτέλεσμα τα υπολείμματα να μετατρέπονται σε υγρούς κρυστάλλους. Ακολουθεί η απομάκρυνση του σιροπιού, που αποτελεί τη μελάσα. Η καφέ νωπή ζάχαρη (ακατέργαστη) που απομένει καθαρίζεται από πιθανά ξένα σώματα και υποβάλλεται στην παραπάνω διαδικασία άλλες δύο φορές, για να αποκτήσει το γνώριμο λευκό χρώμα.

Η ζάχαρη καταλαμβάνει σήμερα την τρίτη κατά σειρά θέση, μετά τα δημητριακά και τα διάφορα έλαια, στην κατάταξη για την ενεργειακή πρόσληψη του πληθυσμού παγκοσμίως. Ως αποτέλεσμα αυτής της συνεχούς αυξανόμενης τάσης, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία για το 2009, στη χώρα μας η ετήσια κατανάλωση ζάχαρης και γλυκαντικών ουσιών εκτιμήθηκε κατά μέσο όρο στα 32,8 κιλά/ άτομο.

Μεταξύ των μεσογειακών χωρών η ημερήσια διαθεσιμότητα ζάχαρης στην Ελλάδα ήταν 34 gr/άτομο. Αντιστοίχως σε Κύπρο ήταν 67 gr/άτομο, Ιταλία 49 gr/άτομο, Ισπανία 26 gr/άτομο και Πορτογαλία 30 gr/άτομο. Σε πιο πρόσφατες έρευνες βρέθηκε πως παγκοσμίως μόνο 10 χώρες καταναλώνουν λιγότερα από 25 gr/άτομο. Πρωταγωνιστής στην κατανάλωση είναι οι ΗΠΑ με 126,4 gr/άτομο και ακολουθούν Γερμανία και Ολλανδία με 102,9 και 102,5 gr/άτομο. Οι χώρες με τη χαμηλότερη κατανάλωση είναι οι Ινδία, Ισραήλ, Ινδονησία, Ουκρανία, Μαρόκο, Αίγυπτος, Ρωσία, Ταϊβάν και Φιλιππίνες.

Φυσικά και πρόσθετα σάκχαρα

Η ζάχαρη στα φρούτα δε λαμβάνεται υπόψη ως προστιθέμενη ζάχαρη. Τα φρούτα περιέχουν φυσικά σάκχαρα με κυριότερο τη φρουκτόζη. Ταυτόχρονα όμως είναι πλούσια και σε άλλα ωφέλιμα θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Καταναλώνοντας πολλά φρούτα προσλαμβάνεις μεγάλες ποσότητες ζάχαρης, μαζί με ποικιλία άλλων θρεπτικών συστατικών, με αποτέλεσμα σπάνια να επηρεάζεται αρνητικά ο οργανισμός σου.

Οι μονοσακχαρίτες είναι οι πιο απλοί υδατάνθρακες, τους οποίους το σώμα δε μπορεί να διασπάσει σε μικρότερους. Αυτοί είναι:

• η γλυκόζη που βρίσκεται φυσικά στα φρούτα και στα λαχανικά αλλά και προστίθεται σε σιρόπια, γλυκά και ενεργειακά ποτά.
• η λακτόζη η οποία εντοπίζεται στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα.
• η φρουκτόζη που συναντάται κυρίως στα φρούτα και το μέλι.

Οι μονοσακχαρίτες συνδέονται μεταξύ τους και δημιουργούν τους δισακχαρίτες:

• • Σουκρόζη = γλυκόζη + φρουκτόζη (γνωστή ως επιτραπέζια ζάχαρη, βρίσκεται στα φρούτα και λαχανικά, ενώ προστίθεται και στα επεξεργασμένα τρόφιμα).
  • Λακτόζη = γλυκόζη + γαλακτόζη (γνωστή ως ζάχαρη γάλακτος, βρίσκεται στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα).
  • Μαλτόζη = γλυκόζη + γλυκόζη (βρίσκεται στα ποτά όπως η μπύρα).

Η γλυκόζη απορροφάται άμεσα στην κυκλοφορία του αίματος, πράγμα που σημαίνει ότι αυξάνει το σάκχαρο του αίματός σου σχετικά γρήγορα. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Ο λόγος που οι αθλητές χρησιμοποιούν τζελ με βάση τη γλυκόζη κατά τη διάρκεια των αθλημάτων αντοχής, όπως ο μαραθώνιος, είναι ότι παρέχουν γρήγορα ενέργεια στους κουρασμένους μύες. Η φρουκτόζη, από την άλλη πλευρά, δεν απορροφάται απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος. Αντιθέτως επεξεργάζεται στο ήπαρ. Αλλά ούτε αυτό δεν είναι αναγκαστικά κακό. Στην πραγματικότητα, η φρουκτόζη συχνά συνιστάται για διαβητικούς ακριβώς επειδή έχει μικρότερη επίδραση στο σάκχαρο του αίματος, εφόσον καταναλώνεται εντός λογικών ορίων. Η φρουκτόζη έχει επίσης γεύση λίγο πιο γλυκιά από τη γλυκόζη, με αποτέλεσμα να παρέχει περισσότερη γλυκύτητα συγκριτικά με την ίδια ποσότητα ζάχαρης και κατ’ επέκταση λιγότερες θερμίδες.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει την ποσότητα ζάχαρης σε διάφορα φρούτα.

Φρούτο (1 κούπα μερίδα)	Συνολικά σάκχαρα (g)	Φρουκτόζη (g)	Γλυκόζη (g)
Πηγή: USDA Εθνική βάση δεδομένων θρεπτικών ουσιών για την τυπική αναφορά
Κράνμπερις, φρέσκα	5	1	4
Σμέουρα	5	3	2
Βατόμουρα	7	3	3
Φράουλες	7	4	3
Καρπούζι	10	5	2
Νεκταρίνια	11	2	2
Παπάγια	11	5	6
Μήλα	11	6	2
Ροδάκινα	13	2	3
Βερίκοκα, φρέσκα	14	1	4
Πεπόνι Cantaloupe	14	3	3
Πορτοκάλια	14	4	3
Πεπόνι Honeydew	14	5	5
Αχλάδια	14	9	4
Μύρτιλα	15	7	7
Ανανάς	16	4	3
Γκρέιπφρουτ	16	4	4
Δαμάσκηνα	16	5	8
Ακτινίδια	16	8	7
Κεράσια	18	7	9
Μανταρίνια	21	5	4
Μάνγκο	23	8	3
Σταφύλια	23	12	11
Μπανάνες	28	11	11
Δαμάσκηνα, αποξηραμένα	66	22	44
Βερίκοκα, αποξηραμένα	69	16	43
Σύκα, αποξηραμένα	71	34	37
Χουρμάδες	86	42	44
Σταφίδες	108	57	50

Η ζάχαρη στα φρούτα μετατρέπεται σε λίπος;

Η απάντηση είναι… εξαρτάται. Η φρουκτόζη δεν μετατρέπεται απευθείας όλη σε λίπος. Όπως είδαμε, μεταβολίζεται σε γλυκόζη στο ήπαρ. Ένα μέρος της παραγόμενης γλυκόζης αποθηκεύεται με τη μορφή γλυκογόνου. Το γλυκογόνο χρησιμοποιείται για την παροχή ενέργειας στα κύτταρα και στους μυς του σώματός σου, ανάμεσα στα γεύματα, όταν το σάκχαρο του αίματός σου είναι χαμηλό. Εάν όμως η διατροφή σου είναι πλούσια σε θερμίδες και με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη τότε, ναι, η περίσσεια της θα μετατραπεί σε λίπος.

Όπως συμβαίνει με όλα τα άλλα θρεπτικά συστατικά, η ποσότητα ενέργειας που αποθηκεύεται ως λίπος εξαρτάται από το πόση συνολικά ενέργεια έλαβες, σε σχέση με το πόση έχεις δαπανήσει. Για παράδειγμα, εάν είσαι σχετικά δραστήριος, πολλή από τη φρουκτόζη που προσέλαβες θα χρησιμοποιηθεί για την αναπλήρωση των αποθεμάτων γλυκογόνου στο ήπαρ. Αν καταναλώνεις πολύ περισσότερες θερμίδες από όσες καις, θα αποθηκευτούν ως λίπος.

Αλλά στη μεγάλη εικόνα, δεν έχει σημασία εάν αυτές οι υπερβολικές θερμίδες έρχονται με τη μορφή γλυκόζης, φρουκτόζης, αμύλων ή λιπών. Η συσσώρευση στο ήπαρ τεράστιας ποσότητας καθαρής φρουκτόζης μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της βλάβης του ήπατος. Μπορεί εν μέρει αυτό να αληθεύει, αλλά είναι απίθανο να προσλάβεις τεράστιες ποσότητες καθαρής φρουκτόζης, από την κατανάλωση 2 ή 3 μερίδων ολόκληρων φρούτων κάθε μέρα.

Χυμοί και αποξηραμένα φρούτα

Τα φυσικά σάκχαρα στα φρούτα είναι συνδεδεμένα και με άλλα πολύτιμα συστατικά για τον οργανισμό. Περιέχουν επίσης βιταμίνες, μέταλλα και φυτοχημικά που είναι απαραίτητα για τη διατροφή. Ενώ επίσης ολόκληρα τα φρούτα περιέχουν και αρκετές διαιτητικές ίνες και νερό, δύο χαρακτηριστικά που βοηθούν πολύ στον κορεσμό αλλά και στην ενυδάτωση. Θα χορτάσεις περισσότερα τρώγοντας τρία μήλα παρά ένα ποτήρι χυμό μήλου.

Είναι γεγονός ότι η προτίμηση της γλυκιάς γεύσης είναι έμφυτο χαρακτηριστικό του ανθρώπου που μάλιστα στηρίζεται στον εξελικτικό μηχανισμό της επιβίωσής του. Ήταν τρόπος να διακρίνουν οι πρόγονοί μας τα δηλητηριώδη φυτά στη φύση. Αντίθετα, η πικρή γεύση αποτελούσε ένδειξη τοξικότητας. Έτσι λοιπόν το να προσπαθείς να αφαιρέσεις τη γλυκιά γεύση από τη ζωή είναι ακατόρθωτο. Το θέμα μας είναι από που θα παίρνεις τη γλυκιά γεύση. Από την κρυμμένη ζάχαρη ή από τα σάκχαρα; Η κατανάλωση φρούτων αποτελεί τον καλύτερο τρόπο ικανοποίησης αυτής της αίσθησης, χωρίς να υπονομεύει την υγεία.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Καρκίνου σε μια τυπική διατροφή

• Σχεδόν το ήμισυ της προστιθέμενης ζάχαρης προέρχεται από γλυκά ποτά. Αυτά περιλαμβάνουν ανθρακούχα ποτά όπως αναψυκτικά, γλυκά τσάγια, χυμούς και αθλητικά ποτά.
• Το ένα τέταρτο της προστιθέμενης ζάχαρης προέρχεται από γλυκίσματα όπως καραμέλες, μπισκότα, κέικ, παγωτά και γλυκά δημητριακά πρωινού.
• Και το υπόλοιπο ένα τέταρτο προέρχεται από τη ζάχαρη που χρησιμοποιούμε στο μαγείρεμα, που προσθέτουμε στο τραπέζι μας ή στον καφέ μας. Σε αυτήν υπολογίζεται και όλη η ζάχαρη που είναι κρυμμένη σε επεξεργασμένα και συσκευασμένα τρόφιμα όπως τα κράκερ, οι σάλτσες στις σαλάτες και στα μακαρόνια και σε οτιδήποτε άλλο.

Πρόσθετη ζάχαρη στα συσκευασμένα τρόφιμα

Μερικές φορές, η ζάχαρη που αναγράφεται στις ετικέτες είναι συνδυασμός από προστιθέμενη και φυσική ζάχαρη (από φρούτα ή γάλα). Ένα παράδειγμα: αγοράζεις ένα κουτί γάλα χαμηλών λιπαρών το οποίο περιέχει 12 gr ζάχαρης. Αυτή η ζάχαρη είναι όλη φυσική ζάχαρη γάλακτος και δεν θα πρέπει να μετρηθεί ως προστιθέμενη ζάχαρη. Μια συσκευασία σοκολατούχου γάλακτος από την άλλη πλευρά, περιέχει 30 gr ζάχαρης. Αν 12 gr από αυτή αντιστοιχούν στη λακτόζη, μπορείς να υπολογίσεις ότι τα υπόλοιπα 18 gr είναι προστιθέμενη ζάχαρη. Αν όμως ένα προϊόν δεν περιέχει μια σημαντική ποσότητα ολόκληρων φρούτων ή γαλακτοκομικών προϊόντων, τότε υπολόγισε όλη την περιεχόμενη ζάχαρη ως πρόσθετη.

Όπως ήδη αναφέραμε σχεδόν το ήμισυ των προστιθέμενων σακχάρων προέρχεται από τα ποτά (ανθρακούχα ποτά, τόνικ και αναψυκτικά, γλυκά τσάγια, χυμοί και αθλητικά ποτά). Παραθέτω σε πίνακα ποτά και τα κουταλάκια ζάχαρης μαζί με τις θερμίδες που αντιστοιχούν σε καθένα από αυτά.

Ποτά με ζάχαρη	Κουταλάκια ζάχαρης (κ.γ.)/ 1 κουτάκι των 330 mL	Θερμίδες (Kcal)/ 1 κουτάκι των 330 mL
Ενεργειακά ποτά	2	75
Λεμονάδα	6	105
Τσάι (με ζάχαρη)	8,5	120
Αναψυκτικό τύπου cola	10	150
Fruit punch	11,5	200
Πορτοκαλάδα	13	210

Οι εταιρείες τροφίμων δημιουργούν ολοένα και περισσότερα τρόφιμα χωρίς προσθήκη ζάχαρης, χρησιμοποιώντας διάφορα γλυκαντικά, αναφέροντας έτσι το προϊόν τους ως πιο υγιεινό. Είναι όμως αυτό αληθές; Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό θα χρειαστεί να αναλύσουμε λίγο περισσότερο τον όρο γλυκαντικά και ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες.

Γλυκαντικές ύλες

Πρόκειται για φυσικά ή τεχνητά υποκατάστατα ζάχαρης που στόχος τους είναι να προσφέρουν γλυκιά γεύση, με μικρό έως ελάχιστο θερμιδικό κόστος. Κοινό χαρακτηριστικό αυτής της ομάδας είναι ότι οι ουσίες αυτές είναι πολύ πιο γλυκιές από τη ζάχαρη: δεκάδες έως και χιλιάδες φορές γλυκύτερες για την ακρίβεια! Συνεπώς θα χρειαστείς πολύ μικρότερη ποσότητα από ένα ολιγοθερμιδικό γλυκαντικό σε σχέση με την ζάχαρη για να δώσεις στο ρόφημα ή το γλύκισμά σου την ίδια γλυκύτητα. Τα γλυκαντικά λοιπόν χωρίζονται σε φυσικά και τεχνητά γλυκαντικά.

Η σακχαρίνη, η ασπαρτάμη, η ακεσουλφάμη Κ, το κυκλαμικό οξύ και η σουκραλόζη αποτελούν τις σημαντικότερες τεχνητές γλυκαντικές ύλες. Τα γλυκαντικά αυτά προσδίδουν στα τρόφιμα γλυκιά γεύση, αλλά έχουν συνδεθεί με διάφορα προβλήματα όπως χρόνια κόπωση και πονοκεφάλους, ενώ είναι πιθανό να οδηγήσουν σε προβλήματα του γαστρεντερικού συστήματος, όπως μετεωρισμό και διάρροιες. Όμως, το σημαντικότερο μειονέκτημα τους είναι ότι μπορεί να οδηγήσουν σε αντίθετα αποτελέσματα από το αναμενόμενα.

Έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να σου αυξήσουν το αίσθημα της πείνας, κάτι που θα σε δυσκολέψει να τηρήσεις τις κατάλληλες ποσότητες των μερίδων στη διατροφή. Αυτό φυσικά έρχεται σε αντίθεση με το κύριο πλεονέκτημα των τεχνητών γλυκαντικών, που είναι ότι σε βοηθούν να γλιτώνεις θερμίδες. Άρα αν, ταυτόχρονα, σε οδηγήσουν να καταναλώσεις περισσότερη ποσότητα φαγητού, τότε μήπως χάνουν τον σκοπό τους;

Υπάρχουν βέβαια και προϊόντα που παρασκευάζονται από φυσικά γλυκαντικά. Τα φυσικά γλυκαντικά δημιουργούνται από χυμούς, λουλούδια, φρούτα, σπόρους ή και φυτά. Το σιρόπι αγαύης, η ζάχαρη καρύδας, το μέλι, το σιρόπι σφενδάμου, το χαρουπόμελο, η στέβια και η καστανή ζάχαρη είναι μερικά παραδείγματα. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει, ακόμη, η σουκρόζη, η φρουκτόζη αλλά και οι γλυκαντικές αλκοόλες (σορβιτόλη, μαννιτόλη, ξυλιτόλη, ισομαλτόλη, μαλτιτόλη, λακτιτόλη κλπ).

Στο σημείο αυτό αξίζει να διευκρινιστεί ότι τα περισσότερα φυσικά γλυκαντικά, όπως το μέλι και η ζάχαρη καρύδας, έχουν θερμίδες και εν τέλει μεταβολίζονται σε γλυκόζη, μπορούν δηλαδή να προκαλέσουν αύξηση των τιμών σακχάρου στο αίμα σου. Μάλιστα, η υπερβολική τους χρήση μακροπρόθεσμα οδηγεί και αυτή σε αύξηση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων και του σωματικού βάρους, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης. Από την άλλη οι γλυκαντικές αλκοόλες, όπως η σορβιτόλη, έχουν μεν χαμηλό θερμιδικό περιεχόμενο, ωστόσο η υπέρμετρη κατανάλωσή τους έχει επίσης συνδεθεί με γαστρεντερικές διαταραχές.

Προϊόντα χωρίς ζάχαρη και light

Τα τρόφιμα αυτά, φέρουν στην ετικέτα τους συνήθως τον χαρακτηρισμό “χωρίς προσθήκη ζάχαρης” ή “ελεύθερο ζάχαρης”. Τι σημαίνει αυτό; Ότι έχουν παρασκευαστεί χωρίς την προσθήκη λευκής ζάχαρης, αλλά εξακολουθούν να περιέχουν σάκχαρα! Αξίζει λοιπόν να συμπεριλάβεις στη διατροφή σου αυτά τα εναλλακτικά σάκχαρα, εάν σου αρέσουν, και φυσικά όχι γιατί είναι μια πιο υγιεινή επιλογή από την τυποποιημένη ζάχαρη, καθώς παραμένουν σάκχαρα και αποδίδουν τον ίδιο αριθμό θερμίδων.

Άλλη μια παγίδα που πρέπει να προσέχεις αφορά τα γνωστά σε όλους light προϊόντα. Αρκετοί έχουν συνδέσει τη λέξη light ή χαμηλό σε λιπαρά με ένα τρόφιμο υγιεινό και πιθανόν χαμηλό και σε θερμίδες. Η αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική, καθώς τη γεύση στα τρόφιμα τη δίνουν κυρίως τα λιπαρά, η ζάχαρη και το αλάτι. Έτσι λοιπόν όταν κάποιο από αυτά τα συστατικά μειώνεται, κάποιο άλλο συνήθως αυξάνει για να ισορροπήσει την απώλεια της γεύσης! Συνεπώς, ένα τρόφιμο χαμηλό σε λιπαρά συνήθως είναι αυξημένο σε ζάχαρη ή ακόμα και σε αλεύρι. Στη συνέχεια θα βρεις ένα πίνακα με παραδείγματα τέτοιων προϊόντων.

Όσο περίεργο και αν σου ακούγεται, η ζάχαρη μπορεί να έχει πολλά ονόματα. Ήδη θα έχεις καταλάβει ότι πρόκειται για ένα συστατικό με πολλά πρόσωπα. Για την ακρίβεια υπολογίζεται ότι υπάρχουν 56 διαφορετικές ονομασίες. Πολλές φορές στην ετικέτα τροφίμων μπορεί να δεις τη ζάχαρη να αναγράφεται και με άλλες ονομασίες (μερικές τις έχουμε ήδη αναφέρει στα γλυκαντικά).

---

O Πάρης Παπαχρήστος είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος MSc, ιδρυτής του medNutrition.

Σε συνεργασία με το medNutrition