Πώς να αποφεύγεις την αλλαντίαση

Η αλλαντίαση είναι μία από τις πιο γνωστές τροφογενείς μολύνσεις στο σύγχρονο κόσμο. Προκαλείται από την τοξίνη του βακτηριδίου Clostridium Botulinum όταν βρεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον.

Τα έξι είδη της αλλαντίασης

Η αλλαντίαση στους ανθρώπους έχει έξι είδη:

1. Τροφιμογενής (από το τρόφιμο)
2. Βρεφική
3. Εντερική
4. Τραυματική (εισχώρηση από τραύμα)
5. Ιατρογενής
6. Εισπνευστική

Στις επόμενες γραμμές, θα αναφερθούμε μόνο στην τροφιμογενή και στη βρεφική, οι οποίες και ενδιαφέρουν την επιστήμη της διατροφής. Όταν, λοιπόν, αυτό το βακτηρίδιο βρεθεί στο ιδανικό του περιβάλλον, παράγει σπόρια για να αναπαραχθεί. Τα σπόρια είναι ο τρόπος του να επιβιώνει σε δυσμενείς συνθήκες και ουσιαστικά να παραμένει “ανενεργό” μέχρι να βρει τις κατάλληλες συνθήκες.

Τα σπόρια αυτά εκκρίνουν τις αναφερόμενες τοξίνες, όπου προκαλούν τα συμπτώματα και τη μόλυνση. Η συχνότητα της αλλαντίασης έχει παγκόσμια κατανομή σε αρκετές χώρες όπως στην Αργεντινή, τον Καναδά, την Ιταλία και εμφανίζει επιδημίες ανά καιρούς. Παρ’ όλα αυτά, τα περιστατικά αλλαντίασης δεν είναι πολύ συχνά πια γιατί η βιομηχανία τροφίμων έχει αναπτύξει τρόπους προστασίας και αποστείρωσης.

Ποιοι κινδυνεύουν από αλλαντίαση;

Οι πληθυσμοί που βρίσκονται σε κίνδυνο είναι οι χρήστες ναρκωτικών, οι καταναλωτές σπιτικών ποτών/τροφίμων και οι χρήστες ενέσεων botox. Το βακτηρίδιο που δημιουργεί αυτό το υλικό είναι ένα από τα είδη του Clostridium Botulinum (botox = botulinum).

Η τροφιμογενής αλλαντίαση προκαλείται όταν υπάρξει κατάποση μολυσμένου τροφίμου από το άτομο. Οι τοξίνες από τα σπόρια απλώνονται στο τρόφιμο ή σε μέρος αυτού και αρχίζουν να εξαπλώνονται στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου. Η τροφιμογενής αλλαντίαση απασχολεί το 25% των συνολικών περιστατικών αλλαντίασης, κυρίως σε περιπτώσεις σπιτικών συσκευασμένων τροφίμων. Το βακτήριο της αλλαντίασης ζει και μεγαλώνει σε αναερόβιο περιβάλλον (χωρίς οξυγόνο). Για αυτό το λόγο τα τρόφιμα που ευδοκιμεί είναι εκείνα με χαμηλή υγρασία και ποσότητα οξέων αλλά και χαμηλά σε σάκχαρα και αλάτι.

Αντίθετα, η βρεφική αλλαντίαση συμβαίνει σε μωρά κάτω των 12 μηνών όταν γίνει κατάποση μολυσμένου μελιού. Κάποια μωρά εμφανίζουν και αναπτύσσουν την αλλαντίαση για άγνωστους μέχρι τώρα λόγους. Εξαιτίας αυτού υπάρχει η οδηγία να μη χορηγείται μέλι σε βρέφη, όσο το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν είναι πλήρως αναπτυγμένο. Άλλες αιτίες βρεφικής αλλαντίαση είναι η σκόνη στα χαλιά και στο πάτωμα, αν εκεί υπάρχουν σπόρια του βακτηριδίου.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αλλαντίασης;

Από τη στιγμή που θα καταναλώσετε ένα μολυσμένο τρόφιμο, τα συμπτώματα χρειάζονται 18–36 ώρες για να εμφανιστούν. Τις περισσότερες φορές ξεκινούν με μυική αδυναμία, θολή όραση και σταδιακά προχωρούν σε όλο το σώμα. Σύμφωνα με το CDC (Centers for Disease Control and Prevention), τα πιο συχνά συμπτώματα της αλλαντίασης είναι:

• Δυσκολία στην κατάποση
• Μυική αδυναμία
• Διπλή και θολή όραση
• Μπερδεμένος/συγχυσμένος λόγος
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Εμετός
• Ναυτία
• Στομαχόπονος

Στα βρέφη, όπου τα συμπτώματα δεν είναι το ίδιο αντιληπτά, υπάρχει μειωμένη όρεξη, αδυναμία στα εξωτερικά ερεθίσματα, λιγότερες εκφράσεις και αδύναμο κλάμα. Σε αυτό το σημείο, είναι καλό να διευκρινιστεί ότι ο πυρετός δεν ανήκει στα συμπτώματα. Η εμφάνιση των συμπτωμάτων είναι προοδευτική όσο δεν χορηγείται θεραπεία. Στο 5–10% των περιπτώσεων η αλλαντίαση μπορεί να αποβεί μοιραία, ειδικά αν δεν γίνει έγκαιρη διάγνωση. Τέλος, η αλλαντίαση δεν μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, εκτός από τις περιπτώσεις που έχουν καταναλώσει το μολυσμένο τρόφιμο αρκετά άτομα.

Ποια τρόφιμα μπορούν να αποτελέσουν πηγή μόλυνσης;

Το βακτηρίδιο αναπτύσσεται και παράγει την τοξίνη όταν δεν έχει προηγηθεί κατάλληλο μαγείρεμα ή επαρκής αποστείρωση. Τα τρόφιμα υψηλού κινδύνου είναι όσα έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, αλάτι ή όσα έχουν χαμηλή οξύτητα. Επίσης, όσα συσκευάζονται ή κονσερβοποιούνται χωρίς να έχουν μαγειρευτεί καλά και δεν βρίσκονται σε αεροστεγή συσκευασία, μπορεί να αναπτύξουν αυτό το βακτήριο.

Μερικά “ύποπτα” τρόφιμα είναι:

• Καπνιστά ψάρια ή προϊόντα κρέατος
• Σπιτικές κονσέρβες ή συσκευασίες, πχ σπιτικός ντοματοχυμός ή τουρσί
• Σπαράγγια
• Πράσινα φασολάκια
• Πατάτες
• Ντομάτες
• Καλαμπόκι
• Σπανάκι
• Σκόρδο σε λάδι
• Μανιτάρια (φρέσκα σε πλαστικές σακούλες)
• Ζαμπόν, λουκάνικα και άλλα αλλαντικά

Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι το μολυσμένο τρόφιμο δεν έχει αλλαγμένη γεύση ή οσμή, οπότε είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή άμεσα η αλλοίωση.

Πρόληψη αλλαντίασης

Η αλλαντίαση προλαμβάνεται με σωστές πρακτικές υγιεινής και χειρισμού των τροφίμων. Η τοξίνη του βακτηριδίου καταστρέφεται με τον βρασμό της τροφής ή της συσκευασίας (στους 85°C για >5 λεπτά), ενώ τα σπόρια της χρειάζονται 120°C για >10 λεπτά. Για να προλάβεις λοιπόν την μόλυνση από το βακτηρίδιο θα πρέπει:

• Να έχεις πλύνει πολύ καλά τα χέρια σου πριν το μαγείρεμα
• Να διαβάζεις τις οδηγίες συσκευασίας, όταν χειρίζεσαι τρόφιμα όπως αυτά που προαναφέρθηκαν
• Να αποστειρώνεις πάρα πολύ καλά τις σπιτικές συσκευασίες
• Να έχεις σε ξεχωριστές επιφάνειες το ωμό και το μαγειρεμένο φαγητό

Παράλληλα, αν υποπτεύεσαι ότι το τρόφιμο είναι μολυσμένο, θυμήσου τα παρακάτω tips:

• Mη δοκιμάσεις καθόλου, γιατί όπως αναφέραμε παραπάνω, δεν αλλάζει η γεύση ή η οσμή του τροφίμου
• Απομάκρυνε το τρόφιμο με γάντια και πλαστικές σακούλες καλά δεμένες
• Πρόσεξε μην “πιτσιλίσεις” τις γύρω επιφάνειες με το τρόφιμο
• Απολύμανε τις επιφάνειες με καθαριστικό χλωρίου ή σαπούνι και νερό

Αντιμετώπιση αλλαντίασης

Αν παρόλα αυτά εμφανίσεις κάποια ύποπτα συμπτώματα, θα πρέπει να απευθυνθείς άμεσα στο κοντινότερο νοσοκομείο σου. Εκεί θα εκτιμήσουν το κλινικό ιστορικό σου και θα ανιχνεύσουν την τοξίνη στα κόπρανα, στον όρο ή και στο τρόφιμο. Η θεραπεία συνήθως γίνεται με τη χορήγηση αντιτοξίνης ή και την απομάκρυνση της μολυσμένης τροφής με εμετό ή υποκλυσμό.

Θα χρειαστούν κάποιες ημέρες για τη θεραπεία αυτή, ίσως και μήνες, ανάλογα την βαρύτητα των συμπτωμάτων. Η αλλαντίαση ή η μόλυνση από το βακτήριο Clostridium Botulinum είναι διάσημη αλλά όχι τόσο συχνή πια στην χώρα μας, όμως τα συμπτώματα της είναι αρκετά σοβαρά, για αυτό και απαιτείται προσοχή αν χειρίζεσαι τα παραπάνω τρόφιμα. Ο σωστός χειρισμός των τροφίμων και οι κατάλληλες πρακτικές υγιεινής μπορούν να προλάβουν όλα τα είδη τροφιμογενών μολύνσεων.

---

 

Η Μαριλένα Πετράκου είναι κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος

Σε συνεργασία με το medNutrition