Τι πρέπει να ξέρετε για τη δυσανεξία στη φρουκτόζη

Κανονικά, η φρουκτόζη απορροφάται στο λεπτό έντερο με τη βοήθεια ειδικών πρωτεϊνών μεταφοράς. Ωστόσο, τα άτομα με δυσανεξία στη φρουκτόζη δεν διαθέτουν αυτές τις πρωτεΐνες μεταφοράς ή έχουν μειωμένη λειτουργία, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην απορρόφηση της φρουκτόζης. Ως αποτέλεσμα, η άπεπτη φρουκτόζη περνά στο παχύ έντερο όπου ζυμώνεται από βακτήρια, προκαλώντας συμπτώματα όπως κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, αέρια, διάρροια και μερικές φορές ναυτία ή έμετο.

Κληρονομικότητα

Η δυσανεξία στη φρουκτόζη διαφέρει από την κληρονομική δυσανεξία στη φρουκτόζη (HFI), η οποία είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που προκαλείται από ανεπάρκεια ενός ενζύμου που ονομάζεται αλδολάση Β. Η HFI μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρά συμπτώματα και μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή, εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.

Η δυσανεξία στη φρουκτόζη θεωρείται γενικά λιγότερο σοβαρή πάθηση, αλλά μπορεί και πάλι να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Η διαχείριση συνήθως περιλαμβάνει την αποφυγή τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη και τη συνεργασία με έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης ή διαιτολόγο για την ανάπτυξη ενός κατάλληλου προγράμματος διατροφής.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη φρουκτόζη μπορεί να διαφέρουν σε σοβαρότητα από άτομο σε άτομο. Ορισμένα άτομα μπορεί να εμφανίζουν ήπια συμπτώματα, ενώ άλλα μπορεί να εμφανίζουν πιο έντονες ενοχλήσεις. Τα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Κοιλιακό άλγος

Αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της δυσανεξίας στη φρουκτόζη. Ο πόνος μπορεί να είναι σπασμωδικός και να εντοπίζεται στην κάτω κοιλιακή χώρα.

Πρήξιμο

Η υπερβολική παραγωγή αερίων λόγω της ζύμωσης της άπεπτης φρουκτόζης στο παχύ έντερο μπορεί να προκαλέσει κοιλιακό φούσκωμα και δυσφορία.

Φούσκωμα

Η αυξημένη παραγωγή αερίων στον πεπτικό σωλήνα μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικό μετεωρισμό.

Διάρροια

Η δυσαπορρόφηση φρουκτόζης μπορεί να τραβήξει νερό στο παχύ έντερο, με αποτέλεσμα μαλακά κόπρανα και διάρροια.

Ναυτία

Ορισμένα άτομα μπορεί να αισθανθούν ναυτία μετά την κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη.

Εμετός

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστεί εμετός, ιδίως εάν καταναλωθούν μεγάλες ποσότητες φρουκτόζης.

Ποιες είναι οι αιτίες της Δυσανεξίας στην Φρουκτόζη;

Ανεπάρκεια των πρωτεϊνών μεταφοράς φρουκτόζης

Η φρουκτόζη απορροφάται στο λεπτό έντερο με τη βοήθεια ειδικών πρωτεϊνών μεταφοράς. Τα άτομα με δυσανεξία στη φρουκτόζη μπορεί να έχουν ανεπάρκεια ή δυσλειτουργία αυτών των πρωτεϊνών μεταφοράς, επηρεάζοντας την απορρόφηση της φρουκτόζης. Χωρίς σωστή απορρόφηση, η φρουκτόζη παραμένει στο έντερο, οδηγώντας σε συμπτώματα δυσανεξίας.

Διαταραγμένος μεταβολισμός της φρουκτόζης

Ορισμένα άτομα μπορεί να έχουν ελλείψεις σε ένζυμα που εμπλέκονται στο μεταβολισμό της φρουκτόζης, όπως η αλδολάση Β ή η φρουκτοκινάση. Αυτά τα ένζυμα είναι απαραίτητα για τη διάσπαση της φρουκτόζης σε μορφές που μπορούν να απορροφηθούν και να χρησιμοποιηθούν από τον οργανισμό. Ελλείψεις σε αυτά τα ένζυμα μπορεί να οδηγήσουν σε ατελή μεταβολισμό της φρουκτόζης και επακόλουθη δυσανεξία.

Υπερανάπτυξη βακτηρίων του λεπτού εντέρου (SIBO)

Η SIBO εμφανίζεται όταν υπάρχει υπερανάπτυξη βακτηρίων στο λεπτό έντερο, διαταράσσοντας τις φυσιολογικές διαδικασίες πέψης και απορρόφησης. Η βακτηριακή ζύμωση της άπεπτης φρουκτόζης στο λεπτό έντερο μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη φρουκτόζη.

Ανεπάρκεια φορέων φρουκτόζης

Το λεπτό έντερο μπορεί να μην διαθέτει τους απαραίτητους φορείς για την αποτελεσματική μεταφορά της φρουκτόζης στην κυκλοφορία του αίματος.

Υπερβολική κατανάλωση φρουκτόζης

Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φρουκτόζης, ιδίως με τη μορφή σιροπιού καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη (HFCS) που συνήθως συναντάται σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ζαχαρούχα ποτά, μπορεί να υπερβεί την ικανότητα του οργανισμού να απορροφήσει και να μεταβολίσει αποτελεσματικά τη φρουκτόζη. Η χρόνια υψηλή πρόσληψη φρουκτόζης μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη ή την επιδείνωση της δυσανεξίας στη φρουκτόζη με την πάροδο του χρόνου.

Δευτερογενείς σε άλλες γαστρεντερικές διαταραχές

Καταστάσεις όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) ή η υπερανάπτυξη βακτηρίων του λεπτού εντέρου (SIBO) μπορεί να επιδεινώσουν τη δυσανεξία στη φρουκτόζη.

Φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΦΝΕ)

Μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή και βλάβη στην επένδυση του λεπτού εντέρου, επηρεάζοντας την ικανότητά του να απορροφά θρεπτικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένης της φρουκτόζης. Η φλεγμονή και οι δομικές αλλαγές στο έντερο μπορούν να συμβάλουν στη δυσαπορρόφηση φρουκτόζης.

Γενετικοί παράγοντες

Αν και λιγότερο συχνές, ορισμένες περιπτώσεις δυσανεξίας στη φρουκτόζη μπορεί να έχουν γενετική βάση. Ορισμένες γενετικές μεταλλάξεις που επηρεάζουν τις πρωτεΐνες μεταφοράς φρουκτόζης ή τα ένζυμα που εμπλέκονται στο μεταβολισμό της φρουκτόζης μπορεί να προδιαθέτουν τα άτομα σε δυσανεξία στη φρουκτόζη.

Πώς διαγιγνώσκεται;

Η δυσανεξία στη φρουκτόζη μπορεί να διαγνωστεί με διάφορες μεθόδους, οι οποίες συνήθως περιλαμβάνουν έναν συνδυασμό κλινικής αξιολόγησης, διαιτητικής αξιολόγησης και εξειδικευμένων εξετάσεων.

Κλινική αξιολόγηση

Ο γιατρός συνήθως γαστρεντερολόγος, θα ξεκινήσει με τη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού και τη διενέργεια σωματικής εξέτασης. Θα ρωτήσει για συμπτώματα καθώς και για τις διατροφικές συνήθειες και τυχόν οικογενειακό ιστορικό γαστρεντερικών διαταραχών.

Διατροφική αξιολόγηση

Η τήρηση ημερολογίου τροφίμων μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό προτύπων μεταξύ των συμπτωμάτων και της διαιτητικής πρόσληψης, ιδίως της κατανάλωσης τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη. Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει από το άτομο να παρακολουθεί τη διατροφική του πρόσληψη και τα συμπτώματά του κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου για να αξιολογήσει τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης φρουκτόζης και της εμφάνισης των συμπτωμάτων.

Δίαιτα απομάκρυνσης

Μια συνήθης διαγνωστική προσέγγιση για τη δυσανεξία στη φρουκτόζη περιλαμβάνει την εξάλειψη τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη από τη διατροφή και την παρακολούθηση των συμπτωμάτων.

Αυτό συνήθως περιλαμβάνει την αποφυγή τροφίμων όπως:

• Μήλα
• Αχλάδια
• Μάνγκο
• Μέλι
• Ορισμένα λαχανικά
• Γλυκαντικά
• Επεξεργασμένα τροφίμα που περιέχουν σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη (HFCS)

Εάν τα συμπτώματα βελτιωθούν κατά τη φάση της απομάκρυνσης και επιδεινωθούν κατά την επαναφορά των τροφίμων αυτών, αυτό υποδηλώνει δυσανεξία στη φρουκτόζη.

Τεστ αναπνοής υδρογόνου

Αυτό το μη επεμβατικό τεστ μετρά την ποσότητα αερίου υδρογόνου που παράγεται στην αναπνοή μετά την κατανάλωση διαλύματος που περιέχει φρουκτόζη. Τα αυξημένα επίπεδα υδρογόνου στην αναπνοή υποδεικνύουν ατελή απορρόφηση και ζύμωση της φρουκτόζης στο έντερο, γεγονός που υποδηλώνει δυσανεξία στη φρουκτόζη.

Εξετάσεις κοπράνων

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να διενεργηθούν εξετάσεις κοπράνων για την ανίχνευση αχώνευτων σακχάρων στα κόπρανα, που υποδεικνύουν δυσαπορρόφηση. Οι εξετάσεις κοπράνων μπορούν να παρέχουν πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με την παρουσία ζυμώσιμων υδατανθράκων, συμπεριλαμβανομένης της φρουκτόζης, στο πεπτικό σύστημα.

Γενετικές εξετάσεις

Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να συνιστάται γενετικός έλεγχος για τον εντοπισμό συγκεκριμένων γενετικών μεταλλάξεων που σχετίζονται με τη δυσανεξία στη φρουκτόζη.

Με βάση τα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων και της κλινικής αξιολόγησης, ο γιατρός μπορεί να βγάλει τη διάγνωση της δυσανεξίας στη φρουκτόζη και να  κάνει ένα εξατομικευμένο σχέδιο θεραπείας, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει διαιτητικές τροποποιήσεις και  στρατηγικές διαχείρισης των συμπτωμάτων.

Τρόφιμα που περιέχουν φρουκτόζη

Φρούτα

Πολλά φρούτα περιέχουν φρουκτόζη σε διαφορετικές ποσότητες. Ορισμένα φρούτα που είναι ιδιαίτερα πλούσια σε φρουκτόζη είναι :

• Μήλα
• Αχλάδια
• Μάνγκο
• Κεράσια
• Καρπούζι
• Σταφύλια
• Μπανάνες (οι ώριμες μπανάνες περιέχουν υψηλότερα επίπεδα φρουκτόζης)

Αποξηραμένα φρούτα

Τα αποξηραμένα φρούτα είναι συμπυκνωμένες πηγές φρουκτόζης λόγω της αφαίρεσης του νερού. Μερικά παραδείγματα είναι :

• Σταφίδες
• Χουρμάδες
• Βερίκοκα
• Δαμάσκηνα

Χυμοί φρούτων

Οι χυμοί φρούτων, ειδικά αυτοί που παρασκευάζονται από φρούτα με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη, μπορεί να περιέχουν σημαντικές ποσότητες φρουκτόζης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι συμπυκνωμένοι χυμοί φρούτων συχνά έχουν πρόσθετα σάκχαρα, αυξάνοντας περαιτέρω την περιεκτικότητα σε φρουκτόζη.

Μέλι

Το μέλι είναι ένα φυσικό γλυκαντικό που αποτελείται κυρίως από φρουκτόζη και γλυκόζη. Ενώ έχει κάποια διατροφικά οφέλη, έχει υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη και πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο, ιδίως για άτομα με δυσανεξία στη φρουκτόζη.

Λαχανικά

Ορισμένα λαχανικά περιέχουν επίσης φρουκτόζη, αν και γενικά σε μικρότερες ποσότητες σε σύγκριση με τα φρούτα. Μερικά παραδείγματα είναι :

• Κρεμμύδια
• Σπαράγγια
• Αγκινάρες
• Μπιζέλια
• Καλαμπόκι

Επεξεργασμένα τρόφιμα και ζαχαρούχα ποτά

Πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και ποτά περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα, συμπεριλαμβανομένου του HFCS, το οποίο είναι μια κοινή πηγή φρουκτόζης. Μερικά παραδείγματα είναι :

• Αναψυκτικά και σόδα
• Ζαχαρούχα τσάι και καφέδες
• Ποτά με γεύση φρούτων
• Επιδόρπια γιαουρτιού και γαλακτοκομικά προϊόντα
• Δημητριακά πρωινού
• Καρυκεύματα (π.χ. κέτσαπ, σάλτσα μπάρμπεκιου)
• Προϊόντα αρτοποιίας (π.χ. κέικ, μπισκότα, αρτοσκευάσματα)

Τι να αναζητήσετε στην ετικέτα των τροφίμων;             

Όταν διαβάζετε τις ετικέτες των τροφίμων, είναι σημαντικό να αναζητάτε συστατικά που υποδεικνύουν την παρουσία φρουκτόζης, όπως σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη, συμπυκνωμένους χυμούς φρούτων, μέλι και άλλα τεχνικά γλυκαντικά. Να είστε προσεκτικοί με τα τρόφιμα που χαρακτηρίζονται ως “φυσικά” ή “υγιεινά”, καθώς μπορεί να εξακολουθούν να περιέχουν υψηλά επίπεδα φρουκτόζης.

Ποια τρόφιμα να προτιμήσετε;

Φρούτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη

• Μούρα
• Εσπεριδοειδή (όπως πορτοκάλια και γκρέιπφρουτ)
• Μπανάνες (με μέτρο)

Μη αμυλούχα λαχανικά

• Φυλλώδη λαχανικά
• Πιπεριές
• Αγγούρια
• Κουνουπίδι
• Μπρόκολο
• Καρότα
• Κολοκυθάκια

Δημητριακά ολικής αλέσεως

• Ρύζι
• Κινόα
• Βρώμη
• Φαγόπυρο
• Κριθάρι

Άπαχες πρωτεΐνες

• Πουλερικά
• Ψάρια
• Τόφου
• Αυγά
• Όσπρια

Υγιεινά λιπαρά

• Αβοκάντο
• Ελαιόλαδο
• Ξηροί καρποί (π.χ. αμύγδαλα, καρύδια, φιστίκια)
• Σπόροι (π.χ. σπόροι chia, λιναρόσποροι, κολοκυθόσποροι)

Βότανα και μπαχαρικά

• Βασιλικός
• Ρίγανη
• Κόλιανδρος
• Μαϊντανός
• Σκόρδο
• Τζίντζερ
• Κουρκουμάς

Η διαβούλευση με έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης ή έναν εγγεγραμμένο διαιτολόγο μπορεί να παράσχει εξατομικευμένη καθοδήγηση για τη διαχείριση της δυσανεξίας στη φρουκτόζη και την ανάπτυξη ενός κατάλληλου προγράμματος διατροφής.

 

---

 

Η Φωτεινή Καρμανιώλου είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος

Σε συνεργασία με το medNutrition