Το πνεύμα του οίνου – Κάτι ήξεραν οι αρχαίοι…

Είναι πια σε αποδρομή το θέρος με τους καύσωνες, που ο οργανισμός αποζητά τη δροσιά παντί τρόπω. Και ο ευκολότερος βέβαια είναι τα παγωμένα ποτά! Εθνικό δε ποτό του θέρους τείνουμε να καθιερώσουμε τον «εκ κριθής οίνον», κοινότερον γνωστόν ως ζύθον, τη μπυρίτσα του Θεού, για να γινόμαστε καταληπτοί, τέλος πάντων! Η μπυρίτσα, λοιπόν, έχει τα καλά της έχει και τα κακά της. Καλό κάνει, μετά συγχωρήσεως, με την άφθονη διούρηση που προκαλεί, κακό κάνει με τις κοιλάρες που μας φτιάχνει, κοιλάρες που έχουν ταυτιστεί με την εικόνα του επιτυχημένου νεοέλληνα μικροεπιχειρηματία ή εμπόρου!

Όμως, πώς να το κάνεις, καλή η μπυρίτσα, δροσίζει, ανακουφίζει, τονίζει, ίσως την κοινωνική άνοδο και επιτυχία, όμως, κάτι ήξεραν οι αρχαίοι για το πνεύμα του οίνου… Και όπως λέει κι ο μακαρίτης ο Ιουλιανός, συγκρίνοντάς την μπυρίτσα με το κρασάκι: «…Αν τραγίλα εσύ βρωμάς, νέκταρ μυρίζει εκείνος (ο οίνος)».

Κρασάκι, ο φίλος μας

Το κρασάκια: Ο φίλος μας σε κάθε εποχή και όχι μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις. Φτάνει βέβαια να είναι οίνος αγνός χωρίς πρόσθετα λίτρα νερού ή δόσεις συντηρητικών χημικών στο βαρέλι του. Και το βαρέλι, να είναι από καλό ξύλο και όχι απ’ αυτά του ουίσκι, που κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια ή, χειρότερα, πλαστικό. Κι ακόμα, να είναι από μουστιά ζυμωμένη, ζωντανή δηλαδή, μέσα στο βαρέλι εξ αρχής. Γιατί το κρασάκι είναι ζωντανό πράγμα. Συμμετέχει στη ζωή μας και μάλιστα πολλές φορές την κατευθύνει από δω ή από κει, ελέγχοντας τις ανώτερες συναισθηματικές λειτουργίες μας και ειδικότερα τις έχουσες σχέση με τον έρωτα. Εκεί, ανάλογα με τις περιστάσεις, άλλοτε ανοίγει την όρεξη και ενισχύει την προσπάθεια και άλλοτε σε κάνει να ξεχνάς:

«Για την αγάπη βότανο,
υπάρχει ένα μόνο
το ρετσινάτο το κρασί
γιατρεύει κάθε πόνο».

Η ίδια του η εμφάνιση στον ελληνικό χώρο είναι συνυφασμένη με ερωτοδουλειά: Ο μουρντάρης ο Διόνυσος παρέσχε κάποιες “ερωτικές εξυπηρετήσεις” στη βασίλισσα Αλθαία, σύζυγο του βασιλιά Οινέα. Για να επιβραβεύσει δε την βασιλική “ανοχή” εις την καταφανή εκτροπή του από τα ειωθότα της φιλοξενίας και για να βοηθήσει τον απατημένο να ξεχάσει, του έμαθε την τέχνη της καλλιέργειας της αμπέλου και έδωσε το όνομά του στο χυμό των καρπών της. Ο Οινέας, λοιπόν ονομάτισε τον οίνον, που εμείς στην πορεία νοθεύοντάς τον με νεράκι τον είπαμε… κρασί. Καθότι, οι αρχαίοι, για να μην “ξεφεύγουν” στα συμπόσια, έπιναν οίνον κεκραμένον και ουχί άκρατον, που οδηγούσε σε παρεκτροπές…

Οίνος και ερωτική επιθυμία

Έτσι ή αλλιώς έκτοτε, άκρατος ή κεκραμένος, ο οίνος είναι συνυφασμένος, εν πολλοίς, με την ερωτική επιθυμία:

«Ο Βελή – Γκέγκας έπινε
σ’ ενού παπά το σπίτι
Παπά ψωμί, παπά κρασί,
παπά καλό προσφάι,
παπά τη δυχατέρα σου
κρασί να μας κεράσει».

Κέρασμα ζήταγε ο Βελή – Γκέγκας και εννοούσε να τον τρατάρουνε απ’ τ’ άλλα τα κεράσματα, τα… ξινά!

Ανάλογα είναι και τα υπονοούμενα του νιού στο παρακάτω τραγούδι, μόνο που αυτός είναι πιο ευγενής, καθότι ευπρόσδεκτος:

«Χαίρετ’ ο πεύκος στο νερό
κι ο έλατος στο χιόνι,
χαίρεται κι ένας νιος καλός
σ’ έν’ όμορφο τραπέζι.
Τρία κορίτσια τον κερνάν
Κι οι τρεις μαυροματούσες.
Η μια του δίνει με γυαλί
κι η άλλη με το τάσι
και η τρίτη η καλύτερη
με μαστραπ’ ασημένιο.

Κέρνα με κόρη κέρνα με,
ώστε να ξημερώσει,
ώστε να σκάσει Αυγερινός,
ώστε να βγει και η Πούλια.
Εγώ να πίνω το κρασί
και συ να πλέγεις μέσα».

Κάτι ήξεραν οι αρχαίοι

Κάτι ήξεραν λοιπόν οι αρχαίοι Έλληνες, που είχαν τον Βάκχο σε τόσο ψηλή θέση και ουσιαστικά τον εξομοίωσαν με τους Ολύμπιους συναδέλφους του. Γιατί το πνεύμα του οίνου, το οποίο εκπροσωπούσε, ήταν και είναι από τις υψηλότερες αξίες της ζωής, γιατί ομορφαίνει την ίδια τη ζωή.

Το επιβεβαιώνει και η αναφορά της Βίβλου:

«Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου». (103ος ψαλμός του προφήτη και βασιλέα Δαυίδ, εδάφιο 15ο)

Το λέει κι η Πλακιώτικη, καντάδα:

«Γι’ αυτό γεννήθηκ’ η ρετσίνα
για να την πίνει όποιος πονά,
για να ξεφεύγει απ’ τη ρουτίνα
και τον καημό του να ξεχνά».

Το λέει και το Κωνσταντινουπολίτικο τραγούδι:

«Εμένα με το είπανε
ανθρώποι μερακλήδες,
πως την καλύτερη ζωή
την κάνουν οι μπεκρήδες».

Απ’ τον παππού στον εγγονό

Διακηρύσσοντας δε ανά τους αιώνες τη συνέχεια και τη ζωτικότητα του Ελληνισμού, απαράλλαχτη παραμένει η μυσταγωγία της λατρείας του Διονύσου, παραδιδόμενη ως ιερή παρακαταθήκη απ’ τον παππού στον εγγονό:

«Οι Αθηναίοι είχαν ιδρύσει εις την συνοικίαν των Λιμνών, ιδιαίτερον ιερόν (Ληναίον), εις τον Διόνυσον, τον θεόν του Ληνού (Ληναίος), πέριξ δε του ιερού τούτου ετελείτο η εορτή (τα Λήναια*).

Όταν προσέφεραν εις τον Θεόν, εντός του ναού του τα πρώτα δείγματα του οίνου, παρεκάθηντο εις συμπόσιον, τα έξοδα του οποίου επλήρωνεν το κράτος και έπινον συνεχώς και χωρίς αναπνοήν τα δώρα του Θεού. Ακολούθως, όλη η εύθυμος συντροφιά, η πομπή του Ληναίου όπως την έλεγον, επροχωρούσε με θορυβώδη άσματα εις τας οδούς της πόλεως, ψάλλουσα τα εγκώμια του Διονύσου, τονίζουσα ιδιαιτέρως τον ενθουσιώδη και περιπαθή διθύραμβον και εν συνεχεία ξεσπούσε εις αστειότητας – και εις τρελήν ευθυμίαν» (Πολ Ντεσάρμ – “Ελληνική μυθολογία”).

Με την αναμονή και των εφετινών Ληναίων εύχομαι σ’ όλους:

«Καλές μουστιές και καλό χειμώνα!» (Από Αύγουστο χειμώνα, που λένε…)

---

* Τα Λήναια γιορτάζονταν κατά το μήνα Γαμηλιώνα, 12 έως και 15η μεσούντος του μηνός. Ο Γαμηλιών είναι ο έβδομος μήνας στο αττικό ημερολόγιο, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στους θεούς Δία και Ήρα και αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα 23 Δεκεμβρίου-22 Ιανουαρίου.