Είναι παράδοξη η συμπεριφορά της τιμής του πετρελαίου;

Μαζί του τράβηξε υψηλά τις τιμές των μετοχών γιγάντων όπως η ExxonMobbil, η Chevron , η ConocoPhillips κ.α. Μόνο που η συνέχεια ήταν δραματική για όσους πόνταραν στην άνοδο. Όσο περνούσε η ώρα και φτάναμε στο μεσημέρι της Δευτέρας, η τιμή του πετρελαίου άρχισε να πέφτει. Μόλις άνοιξε η Wall Street στις 16:30 ώρα Ελλάδος, το πετρέλαιο όχι απλά έπεσε, αλλά κυριολεκτικά έκανε βουτιά! Έπεσε στα 76 δολ. που είχε κλείσει την Παρασκευή πριν την επίθεση των ΗΠΑ στο Ιράν, αλλά και συνέχισε να πέφτει, φτάνοντας ακόμη και στα 71,6 δολ.

Πρόκειται για τεραστίων διαστάσεων πτώση μέσα σε μία ημέρα. Η πτώση τη Δευτέρα ξεπερνά το 11%, φέρνοντας σε απόγνωση τους αναλυτές και ειδικά τις Τράπεζες που προεξοφλούσαν όλες αυτές τις ημέρες μια τεράστια άνοδο. Κι όλα αυτά, παρά την κλιμάκωση του πολέμου Ισραήλ-Ιράν και την απειλή του Ιράν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Είναι χαρακτηριστικό, ότι την στιγμή που το Ιράν βομβάρδιζε (προσχηματικά) βάσεις των ΗΠΑ σε Κατάρ και άλλες χώρες, διευρύνοντας το μέτωπο του πολέμου, το πετρέλαιο αντί να ανεβαίνει, συνέχιζε να πέφτει!

Με τη σύγκρουση να μαίνεται κοντά σε κρίσιμες πετρελαιοπηγές, η λογική θα υπαγόρευε μια περαιτέρω άνοδο των τιμών λόγω φόβων για διακοπή της προσφοράς. Ωστόσο, η αγορά είναι γνωστή για την απρόβλεπτη συμπεριφορά της, και ιστορικά έχει αποδείξει ότι μπορεί να αψηφά τις προβλέψεις ακόμα και σε περιόδους κρίσης. Κάτι που δεν ισχύει μόνο για την αγορά πετρελαίου, αλλά για ολόκληρη την χρηματαγορά και κυρίως τις μετοχές.

Απρόσμενη η τιμή του πετρελαίου;

Σήμερα Δευτέρα οι επενδυτές ήταν επηρεασμένοι από τις προβλέψεις αναλυτών, όπως πχ της Citigroup για τιμές στα 90 ή ακόμα και στα 100 δολ. μες την ING να έδινε ακόμα και 140 δολ. σε περίπτωση πλήρους αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ. Η αντίδραση του πετρελαίου μπορεί να φαίνεται “τρελή” εκ πρώτης όψεως αλλά μόνο τρελή δεν είναι. Αντίθετα, κάτι αντίστοιχο έχει ξανασυμβεί πολλές φορές στο παρελθόν όπως θα δούμε παρακάτω.

H ερμηνεία αυτής της συμπεριφοράς, βρίσκεται στις προηγούμενες 10 ημέρες, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος Ισραήλ-Ιράν. Οι 11 θεμελιώδεις (fundamental) μεταβλητές που καθορίζουν την τιμή από το επίπεδο της προσφοράς και της ζήτησης,  έδιναν τότε τιμή στα 65 δολ. ή ακόμη και μικρότερη. Ο φόβος για γενίκευση του πολέμου, μετετράπη σε πανικό με αποτέλεσμα να εκτοξευτούν τα πολεμικά ασφάλιστρα κινδύνου (war premiums) κατά 13 δολάρια. Και από τα 64 δολ. το βαρέλι, ανέβηκε ουσιαστικά χωρίς λόγο, στα 77.

Για να παρέμενε στα επίπεδα αυτά, θα έπρεπε κάποια από τις μεταβλητές να υφίστατο μια “βλάβη”! Τι εννοώ; Για παράδειγμα, να δεχόταν πλήγμα η παραγωγή του Ιράν με βομβαρδισμούς πετρελαιοπηγών ή εγκαταστάσεων. Κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει συμβεί. Και με ευλάβεια οι εμπόλεμες δυνάμεις δεν έχουν πειράξει ούτε τρίχα από την βιομηχανία πετρελαίου ένθεν κακείθεν. Επίσης, η αγορά δεν “αγόρασε” τον φόβο για κλείσιμο του Ορμούζ. Δεν το πίστεψε, διότι το Ιράν εξάγει το 95% του πετρελαίου του μέσω των Στενών. Το κλείσιμό τους, λοιπόν, θα έπληττε την δική του οικονομία και θα δημιουργούσε σοβαρό πρόβλημα στον Νο 1 πελάτη του, την Κίνα.

Οι traders θεωρούν ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί, διότι θα είναι σαν το Ιράν να πυροβολεί τα πόδια του. Θα διακοπούν τα έσοδά του και είναι απορίας άξιο πώς θα χρηματοδοτήσει τον πόλεμο κατά του Ισραήλ, με δεδομένο ότι είναι “oil state”. Από την άλλη, ο ΟΠΕΚ με τη Σαουδική Αραβία να πρωτοστατεί, έχει διατηρήσει υψηλή παραγωγή (10,1 εκατ. βαρέλια ημερησίως από την Aramco), καλύπτοντας πιθανές ελλείψεις. Επιπρόσθετα, τα αποθέματα των ΗΠΑ επί Τραμπ, είναι πολύ ανεβασμένα, γεγονός που μειώνει τον πανικό. Και τέλος, οι ανησυχίες για ύφεση, πιέζουν τη ζήτηση για πετρέλαιο.

Πόλεμος και τιμή του πετρελαίου

Συνεπώς, η εκτόξευση των war premiums (ασφαλίστρων), θα έπρεπε να συνοδευτεί από κάτι ανάλογο στην πραγματική οικονομία που διέπει την αγορά πετρελαίου. Αλλά κάτι τέτοιο δεν συνέβη μέχρι σήμερα. Χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι αποκλείω την περίπτωση να συμβεί το επόμενο διάστημα. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λέμε ότι “είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση”, διότι η ιστορία μας διδάσκει το αντίθετο. Η ιστορία της αγοράς πετρελαίου είναι γεμάτη από περιπτώσεις όπου οι τιμές έπεσαν ή παρέμειναν σταθερές κατά τη διάρκεια πολέμων στη Μέση Ανατολή, αποδεικνύοντας ότι η σημερινή πτώση δεν είναι πρωτοφανής.

• Πόλεμος Ιράν-Ιράκ (1980-1988): Κατά τη διάρκεια αυτής της οκταετούς σύγκρουσης, οι τιμές του πετρελαίου παρουσίασαν διακυμάνσεις, αλλά δεν παρέμειναν σταθερά υψηλές. Το 1986, οι τιμές κατέρρευσαν από τα 30 δολ. στα 10, λόγω υπερπροσφοράς από τη Σαουδική Αραβία, η οποία αύξησε την παραγωγή σε 10 εκατ. βαρέλια ημερησίως, παρά τις μάχες κοντά σε πετρελαιοπηγές.
• Πόλεμος του Κόλπου (1990-1991): Η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ (Αύγουστος 1990) εκτόξευσε το πετρέλαιο από 15 σε 40 δολ. το βαρέλι, λόγω φόβων για διακοπή της προσφοράς. Όταν, όμως, η επιχείρηση “Καταιγίδα της Ερήμου” ξεκίνησε (Ιανουάριος 1991), οι τιμές κατέρρευσαν στα 20 δολ., καθώς η Σαουδική Αραβία αύξησε την παραγωγή σε 8,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως για να καλύψει το κενό. Η ταχεία αποκατάσταση της προσφοράς και η εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του ΟΠΕΚ οδήγησαν σε διόρθωση, παρόμοια με τη σημερινή.

• Πόλεμος του Ιράκ (2003): Πριν την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ, το πετρέλαιο έφτασε τα 37 δολ. το βαρέλι (Φεβρουάριος 2003), λόγω φόβων για διακοπή της παραγωγής. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι τιμές υποχώρησαν στα 25 δολ., καθώς η παραγωγή του Ιράκ παρέμεινε σταθερή (2,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως) και ο ΟΠΕΚ κάλυψε τις ανάγκες με επιπλέον 1,5 εκατ. βαρέλια από τη Σαουδική Αραβία.

• Επιθέσεις στην Aramco (2019): Τον Σεπτέμβριο 2019, οι επιθέσεις των Χούθι στις εγκαταστάσεις της Saudi Aramco μείωσαν την παραγωγή κατά 5,7 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Το Brent εκτοξεύτηκε από 60 σε 69 δολ., αλλά μέσα σε δύο εβδομάδες επέστρεψε και πάλι πίσω στα 60, καθώς η Σαουδική Αραβία αποκατέστησε την παραγωγή και η παγκόσμια ζήτηση παρέμεινε ασθενής, λόγω οικονομικής επιβράδυνσης στην Κίνα. Υπενθυμίζω ότι και τότε, υπήρχαν φωνές που μιλούσαν για αρμαγεδδώνα.

Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα που δείχνουν ότι οι αγορές συχνά υπερτιμούν αρχικά τον κίνδυνο, οδηγώντας σε απότομη αύξηση, αλλά διορθώνονται όταν η προσφορά αποκαθίσταται ή η ζήτηση πιέζεται. Η σημερινή πτώση του πετρελαίου αντανακλά μια παρόμοια δυναμική. Και μας υπενθυμίζει, ότι οι αγορές έχουν τη δική τους λογική, με την οποία αντιμετωπίζουν τις κρίσεις. Το τι θα γίνει από εδώ και στο εξής, δεν εξαρτάται από το τι λένε οι αναλυτές και οι τράπεζες, αλλά από το εάν κάποια από τις εμπόλεμες πλευρές, με τις κινήσεις της, πλήξει την βιομηχανία πετρελαίου είτε στην καμπύλη της Ζήτησης είτε της Προσφοράς.

Συμφωνώ ότι ο αποκλεισμός των Στενών του Ορμούζ, εάν γίνει πραγματικά και όχι με λόγια, προκαλέσει σοβαρή άνοδο της τιμής του πετρελαίου. Και όσο διαρκεί αυτός ο αποκλεισμός και δεν αποκαθίσταται η απώλεια των 20 εκατ. βαρελιών που περνούν από εκεί καθημερινά, τόσο οι τιμές θα παραμένουν υψηλά. Αλλά αυτό μένει να το δούμε στην πράξη και όχι στα λόγια! Τέλος, πρέπει να υπογραμμίσουμε, ότι η αγορά ενέργειας αυτή την περίοδο, έχει ως σύμμαχο την αναγέννηση της πυρηνικής ενέργειας στις ΗΠΑ και στην Ασία. Κάτι που από μόνο του, είναι ικανό να μειώνει ή να περιορίζει τους φόβους και τη διάρκεια του πανικού. Κάτι που με τρία χρόνια καθυστέρηση, το κατάλαβε πρόσφατα μέχρι και ο μεγάλος πολέμιος της πυρηνικής ενέργειας, Κυριάκος Μητσοτάκης…