Foodwatch: Εχθρός της υγείας τα κατάλοιπα ορυκτελαίων

«Η ευρεία εμφάνιση επιβλαβών ορυκτελαίων στα τρόφιμα είναι γνωστή εδώ και χρόνια. Ωστόσο, πολυεθνικοί γίγαντες τροφίμων υποβάθμισαν το ζήτημα της μόλυνσης των τροφίμων με ορυκτέλαιο κατά της δημόσιας υγείας εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών», μας γνωστοποιεί η Foodwatch: Ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που δραστηριοποιείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με στόχο να αυξήσει την ευαισθητοποίηση του κόσμου, να αλλάξει τις πρακτικές της βιομηχανίας τροφίμων και των εθνικών κυβερνήσεων σε ζητήματα προστασίας των καταναλωτών.

Η ΕΕ έχει «συμφωνήσει να περιορίσει τα ορυκτέλαια σε όλα τα τρόφιμα. Είναι ένα κρίσιμο βήμα για την ασφάλεια των τροφίμων, αλλά όχι αρκετά επαρκές: Ένας δεσμευτικός κανονισμός πρέπει να διασφαλίζει ότι δεν ανιχνεύονται MOAH (αρωματικά ορυκτέλαια) σε κανένα τρόφιμο στην ΕΕ».

Ο φορέας Foodwatch εφιστά την προσοχή της ΕΕ και ζητά από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) «η αξιολόγηση κινδύνου να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα από το: δεν πρέπει να υπάρχει ανιχνεύσιμο MOAH σε κανένα τρόφιμο στην Ευρωπαϊκή Ένωση» Και υπενθυμίζει ότι «ζυμαρικά, κύβοι ζωμού, δημητριακά, σοκολάτα και πολλά άλλα καθημερινά τρόφιμα είναι μολυσμένα με επιβλαβείς υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων MOSH (κορεσμένοι υδρογονάνθρακες) και MOAH. Μερικές από αυτές τις ουσίες συσσωρεύονται στο ανθρώπινο σώμα και άλλες είναι δυνητικά μεταλλαξιογόνες και καρκινογόνες».

Τα ακατέργαστα και τεχνικά ορυκτέλαια «περιέχουν σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε MOAH, ενώ τα εξευγενισμένα ορυκτέλαια περιέχουν συνήθως μόνο ίχνη ή καθόλου ανιχνεύσιμα περιεχόμενα αρωματικών συστατικών».

Όρια μόλυνσης

Η μόλυνση με ορυκτέλαια «μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε στάδιο της επεξεργασίας των τροφίμων: μπορεί να έρθει κατά τη συγκομιδή, στα στάδια επεξεργασίας ή ακόμα και μέσω της συσκευασίας. Μια κοινή πηγή μόλυνσης είναι οι συσκευασίες που κατασκευάζονται από ανακυκλωμένο χαρτί. Αυτά χρησιμοποιούν συχνά μελάνια εκτύπωσης που περιέχουν ορυκτέλαιο και έως και 200 άλλες χημικές ουσίες γνωστού και άγνωστου τοξικολογικού ενδιαφέροντος. Το ζήτημα που προκύπτει λόγω της μετάβαση των ορυκτελαίων από συσκευασίες ανακυκλωμένου χαρτονιού σε τρόφιμα είναι γνωστό από τη δεκαετία του 1990».

Τα υπάρχοντα επίπεδα-όρια μόλυνσης δεν είναι δεσμευτικά και δεν επαρκούν για την πλήρη προστασία των ευρωπαίων καταναλωτών. Οι οριακές τιμές από την Μόνιμη Επιτροπή Φυτών, Ζώων, Τροφίμων και Ζωοτροφών της ΕΕ είναι:

• Για ξηρά τρόφιμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά/έλαια ίση ή μικρότερη από 4%, επιτρέπεται 0,5 mg/kg MOAH.
• Για τρόφιμα με υψηλότερη περιεκτικότητα σε λιπαρά/έλαια μεγαλύτερη από 4%, επιτρέπεται 1 mg/kg MOAH.
• Για 2 mg/kg MOAH επιτρέπεται για λίπη και έλαια. Αυτές οι οριακές τιμές πρέπει να είναι αρκετά χαμηλές και να χρησιμοποιούνται πιο προηγμένες μέθοδοι εργαστηριακής ανάλυσης».

Η Επιτροπή και η ΕΕ έκαναν πέρυσι ορισμένες τροποποιήσεις ωστόσο, όπως αναφέρει η Foodwatch «μέχρι σήμερα δεν υπάρχει επίπεδο μηδενικής ανοχής που να προστατεύει τους καταναλωτές από το ορυκτέλαιο στα τρόφιμα. Απαιτείται κανονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη θέσπιση ορίων μηδενικής ανοχής για MOSH και MOAH στα τρόφιμα».

Η Foodwatch πραγματοποίησε εργαστηριακές δοκιμές το 2015, το 2019 και ξανά το 2021 για να αποδείξει την ευρεία εμφάνιση των επιβλαβών ουσιών σε διάφορα προϊόντα: Πάνω από 100 προϊόντα βρέθηκαν να είναι μολυσμένα με MOAH, το οποίο είναι δυνητικά καρκινογόνο.

Μεγάλη διείσδυση

Τα ορυκτέλαια είναι «χημικές ενώσεις που προέρχονται κυρίως από αργό πετρέλαιο, αλλά παράγονται και συνθετικά από άνθρακα, φυσικό αέριο και βιομάζα. Και μπορεί να υπάρχουν στα τρόφιμα μέσω περιβαλλοντικής μόλυνσης», όπως έχουν επισημάνει στελέχη της EAS Strategies – εξειδικευμένη εταιρεία συμβούλων σε ρυθμίσεις και πολιτικές στους τομείς των τροφίμων.

Επίσης «μπορεί να περάσουν στον ανθρώπινο οργανισμό από λιπαντικά για μηχανήματα που χρησιμοποιούνται κατά τη συγκομιδή και παραγωγή τροφίμων, από βοηθήματα επεξεργασίας, πρόσθετα τροφίμων στο ζωικό λίπος, στο ψωμί σε άλλα είδη για σάντουιτς, μπισκότα δημητριακά πρωινού, κέικ, σοκολάτες και κακάο, κρέας ψαριού και προϊόντα ψαριών (κονσέρβες ψαριών), δημητριακά για ανθρώπινη κατανάλωση, παγωτά και επιδόρπια, ελαιούχους σπόρους, ζυμαρικά, προϊόντα που προέρχονται από δημητριακά, όσπρια, λουκάνικα, ξηρούς καρπούς και φυτικά έλαια κλπ.

Ορισμένες παράμετροι μπορεί να αυξήσουν την μετανάστευση τους από τη συσκευασία στα τρόφιμα, όπως είναι ο χρόνος αποθήκευσης και οι συνθήκες αποθήκευσης». Παρόλα αυτά «μόνο το γάλα για βρέφη έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα αντικείμενο ευρωπαϊκής απόφασης, με όριο μόλυνσης 1 mg MOAH ανά κιλό προϊόντος που έχει καθοριστεί το 2020».

Δεσμευτικές ρυθμίσεις

Με «καρκινογόνες προσμίξεις ακόμη και μια μικρή ποσότητα είναι υπερβολική. Υπάρχει τεχνολογία για την ανίχνευση χαμηλών επιπέδων MOAH – εάν εντοπιστού, το τρόφιμο πρέπει να αφαιρεθεί από τα ράφια. Τα όρια που ισχύουν, δυστυχώς αλλά δεν είναι ακόμη νομικά δεσμευτικά».

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβεβαιώσει ότι θα περιορίσει τα ορυκτέλαια σε όλα τα προϊόντα διατροφής. Η απόφαση ελήφθη από τη Μόνιμη Επιτροπή Φυτών, Ζώων, Τροφίμων και Ζωοτροφών (Επιτροπή PAFF), η οποία συμφώνησε να θέσει όρια για τα αρωματικά ορυκτέλαια (MOAH) στα τρόφιμα (η Επιτροπή PAFF αποτελείται από εκπροσώπους από όλες τις χώρες της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

Η Foodwatch θεωρεί σημαντική την απόφαση της ΕΕ να περιορίσει τα αρωματικά ορυκτέλαια (MOAH) «ως σημαντικό βήμα για την ασφάλεια των τροφίμων και την προστασία των καταναλωτών, αλλά ζητά δεσμευτικές ρυθμίσεις για να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα».