Η Δυτική Μακεδονία ανεβαίνει το δικό της Γολγοθά – Χαριστική βολή από Μητσοτάκη

Έχουμε ασχοληθεί με αρθρογραφία μας συστηματικά για το ενεργειακό ζήτημα και τη Δυτική Μακεδονία. Από το Σεπτέμβρη του 2019 –όταν ο πρωθυπουργός αυθαίρετα και ασχεδίαστα έθεσε από το βήμα του ΟΗΕ τους στόχους της βίαιης και βεβιασμένης απολιγνιτοποίησης – είχαμε διατυπώσει μαχητική κριτική και αναδείξει τις σοβαρότατες επιπτώσεις για τη Δυτική Μακεδονία (ενεργειακές, εργασιακές, δημογραφικές, οικονομικές, κοινωνικές).

Είχαμε αντιτείνει αναλυτικά μία στρατηγική ήπιας και μεσοπρόθεσμης μετάβασης με στήριξη στους εθνικούς ενεργειακούς πόρους και την σταθερή μέριμνα για την απασχόληση, την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή συνολικότερα και πολύ περισσότερο στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Αντίληψη που στο πνεύμα και τα κύρια στοιχεία της εξακολουθεί να αποτελεί τη σωστή πυξίδα.

Ενδεικτικά, αναφέρω το κείμενό μου στο SLpress και στο ‘’e-Δίαυλος’’ με τον χαρακτηριστικό τίτλο: “Τι θα συμβεί στη Δυτική Μακεδονία σε 10 χρόνια” (δημοσιευμένο 12.2.2021). Υπογράμμιζα σε κείνο κείμενο: «Κανείς δεν εξήγησε συγκεκριμένα και πειστικά γιατί η Ελλάδα βρέθηκε να επιδιώκει στόχους 15 χρόνια νωρίτερα από τη Γερμανία… Σε αντίθεση, πάντως, με τα μεταβατικά στοιχεία του προηγούμενου εγκεκριμένου από την ΕE Εθνικoύ Σχεδίου για την Eνέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), ο στόχος του 2023 σημαίνει ότι όλες οι λιγνιτικές μονάδες, εκτός της μονάδας Πτολεμαΐδα V, που θα ξεκινήσει η λειτουργία τις αρχές του 2022 και θα κλείσει το 2028, θα κλείσουν.

Η αυθαιρεσία του ορισμού ως χρονικό στόχο το 2023 καταδυναστεύει πλέον κάθε σχεδιασμό, στραγγαλίζει κάθε προγραμματισμό και εξουθενώνει ολόκληρη την περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ό,τι ακολούθησε από κει και μετά –και συνεχίζεται– για μεν τον δημόσιο λόγο της κυβέρνησης ήταν μια κακοστημένη δικαιολόγηση εκβιαστικών στόχων, για δε την πολιτική της ένα βατερλώ ασυναρτησιών και αντιφάσεων με προτιμήσεις, πάντως, συμμαχιών προς τα ισχυρά ενεργειακά οικονομικά συμφέροντα.

Αυτό που πρόκειται να συμβεί στη Δυτική Μακεδονία στα επόμενα 10 χρόνια θα είναι μια απερίγραπτη εικόνα εγκατάλειψης, φυγής, αποβιομηχάνισης και ανεργίας. Μια εκτεταμένη φτωχοποίηση κι ένα κύμα πληθυσμιακής φυγής. Αυτά συμβαίνουν σε μια Περιφέρεια όπου το 2001 ο πληθυσμός ήταν 301.522 κάτοικοι, το 2011 285.899 κάτοικοι και το 2018 269.222 (εντός μιας 7ετίας: -10,7% – στοιχεία Eurostat).

Πρόκειται για την πιο αραιοκατοικημένη Περιφέρεια της χώρας και μια από τις πιο αραιοκατοικημένες στην ΕΕ, διατηρώντας, ταυτόχρονα, τα αρνητικά πρωτεία του δημογραφικού και της υψηλότερης ανεργίας (25%). Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας βρίσκεται στη 263η θέση μεταξύ των 268 ευρωπαϊκών περιφερειών και με την πτωτική τάση της, δείχνει την αναγκαιότητα μιας πολύ μεγάλης συστηματικής προσπάθειας αναστροφής της. Πολύ δε περισσότερο τώρα, υπό καθεστώς εκτεταμένης αποβιομηχάνισης (απολιγνιτοποίηση).

Ακόμα κι αν το Σχέδιο Μετάβασης ήταν σωστά σχεδιασμένο και οργανωμένο, και η υλοποίησή του ήταν απόλυτα επιτυχημένη, η αντίστοιχη διεθνής επιτυχημένη εμπειρία βεβαιώνει ότι η μετάβαση διαρκεί τουλάχιστον 20 έτη. Η δημαγωγικά πολλά υποσχόμενη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση και το ομώνυμο Ταμείο μπροστά στην πολυπλοκότητα, το βάθος των προβλημάτων που δημιουργούνται, που θα δημιουργηθούν και θα οξυνθούν, βρίσκεται σε προφανή αδυναμία ανταπόκρισης.

Δεν διαθέτει ούτε τους αναγκαίους πόρους (από 7,5 δισ. βρέθηκε στα 5,05 δισ. ευρώ, με πλήρη αβεβαιότητα υλοποίησης), ενώ η εκτίμηση μόχλευσης των 100 δισ. ευρώ δεν αποτελεί στοιχείο σοβαρής προσέγγισης. Ούτε επίσης διαθέτει κάποια σοβαρή συγκροτημένη στόχευση και πραγματική πολυκλαδική στήριξη, με προτεραιότητα στον πολύ σημαντικό – και σχετικά ανακάμπτοντα – αγροτοδιατροφικό τομέα».

Τί έρχεται μετά το κλείσιμο της “Πτολεμαΐδα 5”;

Τονίζαμε τότε εμφατικά: «Οι μοιραίες επιλογές βιασμένης αντικατάστασης του εθνικού ενεργειακού πόρου (λιγνίτης) με το εισαγόμενο φυσικό αέριο και της παράδοσης των άλλων σημαντικών εθνικών ενεργειακών πόρων (ήλιος, αέρας, νερά, βιομάζα – αργότερα υδρογονάνθρακες κλπ) σε εκμετάλλευση από πανίσχυρα ξένα ιδιωτικά ή/και ολιγοπωλιακά συμφέροντα θα υποσκάψουν με ανεπανόρθωτο τρόπο την ενεργειακή ευστάθεια και την όποια αντοχή της χώρας. Έτσι θα καταστεί η Ελλάδα ευάλωτη και μονίμως εξαρτώμενη, τουτέστιν κυριαρχούμενη και υποταγμένη στο γεωπολιτικό παιχνίδι».

Από το 2019, από τότε που ο πρωθυπουργός ανακοίνωνε την έναρξη του «φιλόδοξου προγράμματος απολιγνιτοποίησης», έχουν περάσει σχεδόν έξι χρόνια (από τα 10 που έγραφα), και τα παραπάνω που τότε γράφονταν – αξιολογώντας και προειδοποιώντας – έχουν επιβεβαιωθεί με τον πιο απόλυτο αλλά και πιο σκληρό τρόπο. Και είναι πλέον περισσότερο από βέβαιο ότι αυτή η πορεία αποσύνθεσης της περιοχής θα συνεχιστεί…

Ας έρθουμε, όμως, να δούμε συγκεκριμένα αυτά τα προκλητικά που πανηγυρικά (και πάλι) ανακοινώθηκαν στη Δυτική Μακεδονία – και όσοι αγωνιστικά διαφώνησαν είχαν την απάντηση των δακρυγόνων!

Εδώ, πρώτα απ’ όλα, έχουμε να κάνουμε με τεράστιες ευθύνες μιας επένδυσης αξίας 1,47 δισ. €, που στην πράξη την αχρηστεύουν. Η μονάδα που ανακοινώθηκε ότι θα κλείσει στο τέλος του 2026 (σε ενάμισι χρόνο) είχε – σύμφωνα με τις δηλώσεις των ίδιων των υπευθύνων της ΔΕΗ – κατασκευασθεί με εργολάβο εταιρεία την ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, με την πιο προηγμένη αντιρρυπαντική τεχνολογία προέλευσης ΗITTACHI, με ορίζοντα κανονικής λειτουργίας (και αποπληρωμής της επένδυσης!) το τέλος το 2028 και με δυνατότητα – μετά το 2028 – στρατηγικής εφεδρείας για την ασφάλεια και την ευστάθεια του Εθνικού Ενεργειακού Συστήματος.

Πριν δύο χρόνια, στις 14.2.2023, κατά τα εγκαίνια μάλιστα της μονάδας αυτής όπου όλοι (κυβέρνηση, ΔΕΗ, κατασκευαστής) δηλώνανε περήφανοι – ο ίδιος ο Μητσοτάκης που τώρα εγκρίνει το κλείσιμο, δήλωνε: «Είναι ένα πολύ σπουδαίο, ένα πολύ σημαντικό έργο για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, για τη ΔΕΗ, ένα έργο με σημαντική εγχώρια προστιθέμενη αξία… Θα λειτουργεί για πολλά χρόνια ακόμα με αυτήν την μορφή και θα εξακολουθεί βέβαια να δίνει και δουλειές για πολλά χρόνια ακόμα, όχι μόνο στους εργαζόμενους στη μονάδα, αλλά και σε όσους εργάζονται στα ορυχεία τα οποία θα τροφοδοτούν τη μονάδα αυτή με λιγνίτη»!

Η μονάδα της ΔΕΗ θεωρούνταν μια από τις πλέον σύγχρονες – αν όχι η πιο σύγχρονη – και πλέον αποδοτική λιγνιτική μονάδα στην Ελλάδα. Η εγκατεστημένη ισχύς της ανέρχεται σε 660 MW για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και 140 MW για θερμική ενέργεια, η οποία χρησιμοποιείται για τηλεθέρμανση της περιοχής. Η μονάδα έχει τη δυνατότητα να παράγει 43% περισσότερη ενέργεια με 7% λιγότερη κατανάλωση καυσίμου σε σύγκριση με παλαιότερες λιγνιτικές μονάδες, ενώ είναι εφοδιασμένη και με την προηγμένη αντιρρυπαντική τεχνολογία για εκπομπές CO2, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Δυτική Μακεδονία: Τί θα αντικαταστήσει την “Πτολεμαΐδα 5” 

Ανακοινώθηκε ότι η “Πτολεμαΐδα 5” θα αντικατασταθεί από μονάδα φυσικού αερίου, αρχικά, μέχρι το τέλος του 2027, σε ανοικτού κύκλου OCGT ισχύος 350 MW και στη συνέχεια, εφόσον ληφθεί η επενδυτική απόφαση για τη δημιουργία του Data Center, θα αναβαθμιστεί σε μονάδα συνδυασμένου κύκλου CCGT συνολικής ισχύος περίπου 500 MW. Τα θέματα και ερωτήματα που αδιαμφησβήτητα εγείρουν ζητήματα τεράστιων ευθυνών είναι:

• Το αναπόσβετο υπόλοιπο.

Το υπόλοιπο μέρος της επένδυσης (από τα 1,47 δις €) που δεν έχει αποσβεσθεί, ποιος θα το επιβαρυνθεί; Η απάντηση είναι για την κυβέρνηση και την ηγεσία της ΔΕΗ προφανής και συνήθης: Oι καταναλωτές!

• Το ισοζύγιο εξάρτησης και αυτονομίας (οικονομικής & ενεργειακής).

Μιλάνε οι ιθύνοντες (κυβέρνηση και ηγεσία της ΔΕΗ) για τις επιβαρύνσεις λόγω αύξησης του κόστους από τα δικαιώματα ρύπων: Μελετήθηκε ποτέ (και αν ‘’ναι’’) ποιο είναι το οικονομικό ισοζύγιο, η σύγκριση – μεταξύ του κόστους από την μη απόσβεση της επένδυσης, της ακύρωσης του εξωτερικού κύκλου εργασιών συντήρησης & της απώλειας 800 θέσεων εργασίας (λόγω κλεισίματος της μονάδας), από τη μια, και του κλεισίματος της μονάδας και κατασκευής μιας άλλης – με την μισή δυναμικότητα ισχύος τροφοδοτούμενη με φυσικό αέριο (λόγω της κατασκευής νέα μονάδας με φυσικό αέριο), από την άλλη.

Και κάτι, ακόμα, σημαντικό, εκτός από τη Γερμανία που μετέθεσε τους στόχους αποτυπώματος άνθρακα στο 2038, η Πολωνία κατασκευάζει ακόμα και σήμερα τρία (!) εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με πρώτη ύλη άνθρακα, τα οποία θα θέσει σταδιακά σε λειτουργία από το τέλος της φετινής χρονιάς μέχρι και το 2027! Τι έχει να πει η ελληνική κυβέρνηση, γιατί δεν ακολουθεί μια πιο ήπια, μεσοπρόθεσμη στρατηγική μετάβασης, χωρίς αυτό το στραγγαλισμό της περιοχής;

Επίσης, εκτός από την οικονομική διάσταση – η οποία ασφαλώς και πρέπει να σταθμίζεται – έχει ποτέ σοβαρά εκτιμηθεί/αξιολογηθεί η σχέση, η στρατηγική σημασία μεταξύ της ενεργειακής εξάρτησης από εισαγόμενες ξένες ενεργειακές ύλες και τα κράτη προέλευσής τους (φυσικό αέριο), από τη μία, και τις εγχώριες-εθνικές ενεργειακές ύλες (λιγνίτης, ήλιος, αέρας, βιομάζα, γεωθερμία, απορρίμματα – και χωρίς προς το παρόν να εισάγουμε στη συζήτηση τους υδρογονάνθρακες των εθνικών υποθαλάσσιων κοιτασμάτων), από την άλλη πλευρά;

Η επιμονή της κυβέρνησης στην πρώτη επιλογή δείχνει ολοκάθαρα μια αντίληψη εξυπηρέτησης ανάλογων συμφερόντων (ξένων και ελληνικών). Όμως, οφείλουμε να τονίσουμε, την καίρια και κρίσιμη σύγκριση – ακόμα και στους οικονομικούς όρους – η ενεργειακή αυτονομία και η σχετική ανεξαρτησία της χώρας είναι η αδιαπραγμάτευτη, πρωταρχική επιλογή.