Και όμως ορυκτές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πάνε μαζί

Πρόσφατα οι κάτοικοι της Τήνου ξεσηκώθηκαν ενάντια στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο νησί τους. Η περίπτωση της Τήνου δεν είναι μοναδική. Παρόμοια γεγονότα είχαν συμβεί στο Ρέθυμνο. Τα ίδια συμβαίνουν στη Γαλλία και στη Γερμανία. Στη Γερμανία μάλιστα οι εγκαταστάσεις των ανεμογεννητριών αναφέρονται περιπαικτικά σαν “σιδερένια δάση”, καθώς η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών συνδέεται με την αποψίλωση δασών.

Οι κάτοικοι των περιοχών οι οποίες έχουν επιλεγεί για εγκατάσταση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν δικαίωμα να διαδηλώσουν και να αντιδράσουν εάν διαφωνούν με τις προσπάθειες επιβολής αποφάσεων οι οποίες αφορούν τις ζωές τους. Υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που καταδεικνύουν την οπτική όχληση και πιθανούς κινδύνους της ανθρώπινης υγείας από την ύπαρξη ανεμογεννητριών σε μία περιοχή όπως και κινδύνους για τα πουλιά. Ταυτόχρονα, οι κάτοικοι εκφράζουν φόβους για πιθανή μείωση της οικονομικής αξίας των περιουσιών τους.

Η πρόταση που εξεφράσθη πρόσφατα ότι αν οι κάτοικοι της Τήνου «δεν θέλουν τις ανεμογεννήτριες ας αναλάβουν οι ίδιοι το πραγματικό κόστος της ηλεκτροδότησής τους» κρίνεται μη σοβαρή, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά αντί να συμβάλλει στην επίτευξη της απαραίτητης Κοινωνικής Επιχειρησιακής Άδειας. Για τους κατοίκους της Τήνου, και άλλων περιοχών, αυτά δεν είναι καθόλου αστεία πράγματα, ειδικά αυτή την περίοδο όπου διακυβεύονται τεράστια εθνικά συμφέροντα σχετιζόμενα με την ενέργεια.

Οι εταιρείες των ανεμογεννητριών, και η κυβέρνηση, φαίνεται πως χάνουν το παιγνίδι της Κοινωνικής Επιχειρησιακής Άδειας όσον αφορά την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών. Άραγε, γι’αυτό ίσως το λόγο αναγκάζονται να καταφύγουν στη χρησιμοποίηση εταιρειών συμβούλων επικοινωνίας και στρατηγικής για “μασάζ” της κοινής γνώμης εν όψει μελλοντικών έργων εγκατάστασης ανεμογεννητριών στην Κρήτη; Η κυβέρνηση πρέπει να εντρυφήσει σοβαρά στην Κοινωνική Επιχειρησιακή Άδεια. Τί είναι η Κοινωνική Επιχειρησιακή Άδεια:

• είναι είδος “κοινωνικού πιστοποιητικού” αποδοχής (Go) ή μη-αποδοχής (No-Go) μίας επένδυσης.
• αποτελεί ένα είδος κοινωνικού συμβολαίου ανάμεσα σε μία επιχείρηση και την τοπική κοινωνία.
• αποτελεί εχέγγυο για τη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ της κοινωνίας και μίας επιχείρησης. Η λέξη κλειδί είναι η “εμπιστοσύνη”.
• είναι ένα επιπλέον εργαλείο πρόληψης επιχειρηματικού κινδύνου (Operational Risk). Κάθε επιχείρηση οφείλει να γνωρίζει εκ των προτέρων τις πιθανές αντιδράσεις που μπορεί να προκληθούν τοπικά σε μία κοινωνία εξαιτίας μίας επένδυσης.
• η Κοινωνική Επιχειρησιακή Άδεια είναι δυναμική, δηλαδή μπορεί να ανακληθεί ή να μεταμορφωθεί αναλόγως των συνθηκών. Η κοινωνία την αποδίδει, η κοινωνία την ανακαλεί.

Η περίπτωση της Τήνου – Όχι στην αυλή μου

Στην περίπτωση της Τήνου φαίνεται πως η Κυβέρνηση και οι εταιρείες ΑΠΕ έχουν απωλέσει την εμπιστοσύνη των τοπικών κοινωνιών. Έχουν απωλέσει την απαραίτητη Κοινωνική Επιχειρησιακή Άδεια. Ίσως τα συγκεκριμένα έργα υπό τις παρούσες συνθήκες και με τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλονται, να θεωρούνται, τουλάχιστον από την πλευρά της κοινωνίας, ως «No-Go» έργα. Άραγε, η Τήνος δεν θα μπορούσε να ηλεκτροδοτηθεί από το γεωθερμικό πεδίο της Μήλου; Βέβαια, στη Μήλο οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν εναντίον της αξιοποίησης τους γεωθερμικού πεδίου. Ίσως και εκεί υφίσταται θέμα Κοινωνικής Επιχειρησιακής Άδειας.

Τα έργα των ΑΠΕ και των υδρογονανθράκων παρουσιάζουν ορισμένες ποιοτικές ομοιότητες:

• Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται η σύγκρουση μεταξύ των τριών βασικών πυλώνων της Βιώσιμης Ανάπτυξης: οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον.
• Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται το σύνδρομο NIMBY (Not In My Back Yard). Το σύνδρομο αυτό είχε παρατηρηθεί αρχικά στην περίπτωση των ορυχείων αλλά γρήγορα πέρασε και σε άλλους τομείς, όπως στην πράσινη ενέργεια.
• Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει απώλεια/έλλειψη της Κοινωνικής Επιχειρησιακής Άδειας (Social Lisence to Operate). Γι’αυτό ορισμένες φορές αντιδρούν οι κάτοικοι των τοπικών κοινωνιών. Δεν έχει σημασία εάν η επένδυση αφορά καλό σκοπό ή όχι. Σημασία έχει το γεγονός ότι οι τοπικές κοινωνίες δεν έχουν «εγκρίνει» την Κοινωνική Επιχειρησιακή Άδεια.

Για όσους αντιλαμβάνονται τα θέματα Βιώσιμης Ανάπτυξης και Κοινωνικής Επιχειρησιακής Άδειας τα γεγονότα της Τήνου δεν είναι καθόλου τυχαία. Ήταν αναμενόμενα. Στο παρελθόν υπήρξε σχετική προειδοποίηση για τα επερχόμενα φαινόμενα των κοινωνικών αντιδράσεων.

Εμπόδια στην αξιοποίηση υδρογονανθράκων

Η χώρα μας αρκετά έχει τραβήξει, και τραβά ακόμη, από τις αποτυχημένες πολιτικές δεκαετιών. Την τελευταία δεκαετία υψώθηκαν αρκετά τεχνητά εμπόδια από διάφορες πλευρές εντός της Ελλάδας εναντίον της αξιοποίησης των ελληνικών υδρογονανθράκων. Ας γίνει μία ενδεικτική αναφορά ορισμένων εμποδίων τα οποία χρησιμοποίησαν ανυπόστατα επιχειρήματα:

• Στην αρχή υπήρξε το γνωστό κλισέ “Το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του”.
• Στη συνέχεια περάσαμε στο “Πετρέλαιο δεν υπάρχει”.
• Έπειτα τέθηκε επερώτηση στην ευρωβουλή από Ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ (σήμερα του ΜΕΡΑ25) εναντίον των ερευνών για υδρογονάνθρακες με τη δικαιολογία ότι θα υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις στα δελφίνια.
• Μετά περάσαμε στη σεισμολαγνεία και την προσπάθεια σύνδεσης των σεισμών με τους υδρογονάνθρακες.
• Έπειτα ακολούθησε η τσουναμολαγνεία και οι φόβοι για δημιουργία τσουνάμι από τους υδρογονάνθρακες.
• Έπειτα κάποιοι μίλησαν για κίνδυνο στον τουρισμό (τελικά ο τουρισμός υπέστη σοκ από άλλο λόγο).
• Μετά επανήλθαν ο κίνδυνοι για τα ψάρια.
• Τέλος, προέκυψε και η κλιματολαγνεία.

Σε όλες τις περιπτώσεις υπήρξαν εμπεριστατωμένες απαντήσεις. Τα εμπόδια για την αξιοποίηση των ελληνικών υδρογονανθράκων προερχόταν μέσα από την Ελλάδα. Αυτό όμως δεν είναι το μοναδικό αξιοπρόσεκτο γεγονός. Έχει σημασία τι πράττει η απέναντι πλευρά: η Τουρκία.

Για την Τουρκία το Αιγαίο δεν ανήκει στα ψάρια του, αλλά η Τουρκία το διεκδικεί για τους υδρογονάνθρακες δίχως να ενδιαφέρεται για το περιβάλλον. Κοντολογίς, κανένα από τα παραπάνω ανυπόστατα επιχειρήματα δεν ισχύουν για την Τουρκία, αλλά αναπαράγονται συχνά στην Ελλάδα.

Μόλις στο 0,19% η ελληνική ευθύνη

Σήμερα, στην Ελλάδα κλείνουν άρον-άρον τα λιγνιτωρυχεία ενώ η Γερμανία μόλις πρόσφατα (30 Μαΐου 2020) ξεκίνησε τη λειτουργία νέας μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με λιθάνθρακα. Η Πολωνία έχει επιβάλλει ως εθνική της πολιτική την παράταση χρήσης λιγνιτών μέχρι το 2050.

Η Ελλάδα ευθύνεται για το 0.19% των εκπομπών CO2 παγκοσμίως. Αυτό είναι το αποτύπωμά μας. Η Κίνα ευθύνεται για το 29.34% (154 φορές πιο υψηλό), η Γερμανία 2.15% (11 φορές πιο υψηλό), η Τουρκία 1.16% (6 φορές πιο υψηλό), η Πολωνία 0.86%, (4.5 φορές πιο υψηλό). Πόσο θα κατέβει το ποσοστό συμμετοχής της Ελλάδας στο CO2 σε παγκόσμιο επίπεδο έπειτα από το κλείσιμο των λιγνιτωρυχείων; Θα κατέβει στο 0.18985%; Στο 0.18983%; Στο 0.17%;

Αξίζει τον κόπο να “σκοτώσουμε” την οικονομία μας για τέτοια “επιτεύγματα” όταν άλλες χώρες πράττουν το αντίθετο; Παρεμπιπτόντως, η Κίνα χτίζει νέες μονάδες παραγωγής λιθάνθρακα αυξάνοντας τη χρήση λιθάνθρακα διαρκώς. Η Κίνα χρησιμοποιεί το λιθάνθρακα για να κατασκευάζει φωτοβολταϊκά τα οποία έπειτα πουλά στις χώρες της Δύσης για παραγωγή πράσινης ενέργειας. Από τις δέκα μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο κατασκευής φωτοβολταϊκών, οι επτά είναι κινεζικές.

Ας ελπίσουμε, στο εγγύς μέλλον να μη δούμε ξαφνική πώληση των ελληνικών λιγνιτωρυχείων σε ξένους επενδυτές. Οι οποίοι σε άλλες περιπτώσεις, αφού πρώτα χρηματοδότησαν διάφορες οικολογικές ΜΚΟ για να απαξιώσουν τους “αντιπεριβαλλοντικούς” λιγνίτες – έπειτα τους εξαγόρασαν. Ίσως, έπειτα οι ελληνικοί λιγνίτες ως δια μαγείας βαπτισθούν “πράσινοι”.

Σε όλα τα παραπάνω ας σημειωθεί ότι αίφνης η Τουρκία θέλει να μετατρέψει τη Μεσόγειο σε κλειστή νεο-οθωμανική λίμνη για την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων ενώ η Ελλάδα διαφημίζει δεξιά κι αριστερά ότι θα στραφεί αποκλειστικά προς την πράσινη ενέργεια μετατρέποντας την Κρήτη σε “πράσινο” νησί. Πώς να μας πάρουν στα σοβαρά ως χώρα οι διάφοροι εταίροι στα γεωπολιτικά τεκταινόμενα της Μεσογείου;

Όπως έχουμε πει στο παρελθόν, είναι καιρός να υπάρξει, όσο γίνεται πιο γρήγορα, moratorium μεταξύ των Ελλήνων επιχειρηματιών που επιχειρούν στις ΑΠΕ και εκείνων οι οποίοι αναμένουν θετικά μελλοντικά αποτελέσματα από την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων. Κανείς δεν θέλει να σταματήσουν οι “πράσινες»” επενδύσεις γιατί σε αυτές εργάζονται Έλληνες εργαζόμενοι.

Αλλά από την άλλη πλευρά, κανείς δεν είναι διατεθειμένος να ανεχθεί άλλα εμπόδια στην αξιοποίηση των ελληνικών υδρογονανθράκων και το κλείσιμο των λιγνιτωρυχείων. Η κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για να αναζητήσει μοντέλο συνύπαρξης λιγνιτών, ΑΠΕ και υδρογονανθράκων. Να κάτσουν όλοι σε ένα τραπέζι και να βρεθεί μία κοινή συνιστώσα. Να ακουστούν και οι απόψεις των τοπικών κοινωνιών καθώς όλες οι αποφάσεις τις αφορούν. Η Ελλάδα δεν αντέχει άλλα χαμένα παίγνια. Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι δεν περιμένουν.