Λίβανος-Ισραήλ-Ιράν: Ο πόλεμος και η Αγορά πετρελαίου

Υπάρχουν 11 μεταβλητές που επηρεάζουν τις τιμές, εκ των οποίων οι τέσσερις είναι μεγάλου ειδικού βάρους και επηρεάζουν σοβαρά την τιμή του διεθνούς δείκτη αναφοράς Brent και του αμερικανικού δείκτη αναφοράς West Texas Intermediate (WTI). Ο πόλεμος δεν αποτελεί την μεταβλητή με το μεγαλύτερο ειδικό βάρος. Είναι μεν σοβαρή παράμετρος, η οποία υπό συνθήκες μπορεί να εκτροχιάσει τις τιμές, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που η Αγορά αγνοεί έναν πόλεμο, διότι μία σοβαρότερη μεταβλητή επηρεάζει την τιμή αντίστροφα, δηλαδή η διαφορά Ζήτησης και Προσφοράς.

Διάφοροι θεωρητικοί του χώρου ετοιμάζονται ήδη να ξιφουλκήσουν. Ας δούμε πώς κινήθηκε η τιμή του πετρελαίου σε δύο μεγάλες πολεμικές συγκρούσεις που διαδέχτηκαν η μία την άλλη, μέσα από το παρακάτω σχεδιάγραμμα. Την Δευτέρα 30/9 το μεσημέρι, η εταιρία που διευθύνω, εξέδωσε ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία επίκειται άμεσα, πτώση της τιμής του αργού πετρελαίου εξαιτίας κυρίως της αύξησης της παραγωγής σε τρεις χώρες, με αποτέλεσμα να προκύψει πλεόνασμα στην Αγορά.

Την επόμενη Τρίτη 1/10 άρχισε η εισβολή στον Λίβανο. Μια όντως άγρια κατάσταση! Δεν ανακαλέσαμε την πρόβλεψή μας για πτώση της τιμής, διότι, όπως βλέπετε στο σχεδιάγραμμα, όσο το Ισραήλ έστελνε στρατεύματα στον Λίβανο, η τιμή του πετρελαίου άρχισε να κατρακυλά. Μάλιστα, η συνολική ημερήσια πτώση του δείκτη WTI ήταν τεράστια την ημέρα εισβολής στον Λίβανο (-3,98%), από τα 69,5 έπεσε στα 66,3 $. Η συμπεριφορά αυτή εξηγείται από την υπερπαραγωγή κρατών όπως το Καζακστάν και το Ιράκ, που δημιουργεί τεράστιο πλεόνασμα πετρελαίου.

Κάπου γίνεται πόλεμος!

Το κάπου γίνεται πόλεμος δεν σημαίνει αυτομάτως ότι η Αγορά πετρελαίου θα καθοριστεί από αυτόν. Δεν καίγεται καρφάκι στην Αγορά εάν το Ισραήλ πολεμήσει με τον Λίβανο, επειδή οι δύο αυτές χώρες δεν παράγουν πετρέλαιο! Τα ασφάλιστρα κινδύνου δεν ενεργοποιήθηκαν και οι δείκτες κατέγραψαν πολύ μεγάλη πτώση, επειδή υπερίσχυσε η αρχή της Προσφοράς και της Ζήτησης. Όλα αυτά μέχρι το μεσημέρι της 1ης Οκτωβρίου, όταν ΜΜΕ άρχισαν να μεταδίδουν ότι «επίκειται πυραυλικό χτύπημα του Ιράν στο Ισραήλ», με αποτέλεσμα στις 16:00 ώρα Ελλάδος, οι τιμές του αργού να ανεβαίνουν.

Μπορεί η Αγορά να αγνοεί τον πόλεμο Ισραήλ-Λιβάνου ενώ στην προοπτική ενός πολέμου Ισραήλ-Ιράν να επικρατεί πανικός; Ναι, διότι στη δεύτερη περίπτωση εμπλέκεται το Ιράν που είναι πετρελαϊκός κολοσσός. Διαθέτει τα τέταρτα σε μέγεθος αποδεδειγμένα κοιτάσματα πετρέλαιο διεθνώς, με 157 δισ. βαρέλια πετρελαίου κάτω από το έδαφός του. Καθημερινά –παρά τις κυρώσεις– παράγει το 2024, πάνω από 4 εκατ. βαρέλια (bpd) πετρελαίου, εκ των οποίων, τα 2,4 εκατ. τα εξάγει κυρίως σε χώρες της Ασίας. Η δε παραγωγική ικανότητά του μπορεί υπό συνθήκες να ανέλθει ακόμα και στα έξι εκατ. βαρέλια την ημέρα.

Η Αγορά πετρελαίου θυμήθηκε ότι αξιωματούχοι του Ισραήλ είχαν τον Σεπτέμβριο δηλώσει: «Το πετρέλαιο και τα καύσιμα, είναι το πορτοφόλι του Ιράν. Με αυτό χρηματοδοτεί τις ένοπλες δυνάμεις του και τις τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Χεζμπολάχ, η Χαμάς και οι Χούθις και επιτίθεται στο Ισραήλ και σε άλλες χώρες. Συνεπώς, οι πετρελαιοπηγές του, καθώς και τα διυλιστήριά του, αποτελούν για το Ισραήλ νόμιμους στόχους»! Έως τότε, η συζήτηση αφορούσε ισραηλινή επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, οι οποίες είχαν πληγεί από ισραηλινή κυβερνοεπίθεση με τον ιό stuxnet virus στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας.

H στοχοποίηση λοιπόν της πετρελαϊκής βιομηχανίας του Ιράν έσπειρε πανικό στην Αγορά, διότι οι traders υπολόγισαν ότι ένα τέτοιο χτύπημα θα αποσύρει από τις παγκόσμιες αγορές 3-4 εκατ. βαρέλια ημερησίως, δηλαδή 3-4% της παγκόσμιας Αγοράς. Επειδή δεν υπάρχει κανείς να το αντικαταστήσει εύκολα, αυτό θα οδηγούσε σε έκρηξη των τιμών. Όταν τα πρώτα βίντεο έδειξαν τη μαζική πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ, το πετρέλαιο κορύφωσε το ανοδικό ράλι, έως και +9.5% όπως βλέπετε στο σχεδιάγραμμα κάτω (στο μπλε βέλος Β). Με απλά λόγια και αφαιρώντας πάρα πολλούς παράγοντες, η μεταβλητή με το κορυφαίο ειδικό βάρος στο πετρέλαιο είναι η ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Ο πόλεμος υπολογίζεται εάν μπορεί να διαταράξει αυτή την ισορροπία.

Πως θα κινηθούν οι τιμές

Το κρίσιμο ερώτημα είναι τι πρέπει να περιμένουμε από εδώ και στο εξής στην αγορά πετρελαίου; Θα υπάρξει άνοδος και πόση; Θα ξαναδούμε τριψήφιες τιμές; Αποκλείεται να πέσουν οι τιμές, όπως θέλει η κυβέρνηση Μπάϊντεν και η ΕΕ; Όπως προαναφέραμε, η αγορά πετρελαίου είχε ήδη μπει σε πλάνη και οι χρηματιστηριακές τιμές ήταν σε αντιδιαστολή με την φυσική αγορά πετρελαίου. Είναι δεδομένο ότι οι τιμές χειραγωγήθηκαν το διάστημα Αυγούστου-Σεπτεμβρίου με σειρά  περίεργων δημοσιευμάτων, τα οποία δεν είχαν και μεγάλη σχέση με την πραγματική κατάσταση στην φυσική αγορά.

Ήταν ξεκάθαρο ότι προσπαθούσαν να επιφέρουν πτώση, παρά να περιγράψουν την πραγματικότητα. Σήμερα, όσοι επένδυσαν στο Oil Net Short, κλαίνε μετά τις τελευταίες εξελίξεις γιατί δεν συνεχίστηκε η πολυπόθητη πτώση. Τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, αντί το Brent να πηγαίνει προς τα 60 $, πλησιάζει και πάλι τα 80 $. Το αν θα ξεπεράσει αυτό το όριο εξαρτάται από την εξέλιξη της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν. Εάν το Ισραήλ χτυπήσει την ιρανική πετρελαϊκή βιομηχανία, ναι θα έχουμε νέα άνοδο.

Εάν το Ισραήλ χτυπήσει το νησάκι στον Κόλπο ονόματι Kharg Island (φωτό), απ’ όπου εκτελείται το 80% των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν, τότε οι τιμές θα εκτιναχθούν κατά 6-9% με το Brent και το WTI στα 90 $. Το πιο σοβαρό όμως ζήτημα είναι πόσο οι τιμές θα μείνουν σ’ αυτό το επίπεδο. Εάν οι ζημιές άμεσα και εύκολα επισκευάσιμες τότε θα διατηρηθούν για 2-6 εβδομάδες. Και θα χρειαστεί οι υπόλοιπες πετρελαιοπαραγωγοί να αυξήσουν την παραγωγή τους για να καλύψουν το κενό. Η χώρα που θα πληγεί άμεσα είναι η Κίνα που προμηθεύεται πετρέλαιο από το Ιράν σε μεγάλες ποσότητες, αν και θα στραφεί στη Ρωσία.

Αν το Ιράν ανταπαντήσει

Η επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ δεν επηρεάζει την τιμή του πετρελαίου. Θα την επηρέαζε εάν επιτίθετο π.χ. στη Σαουδική Αραβία, όπως το έκαναν οι Χούθι πριν έξι χρόνια με drones εναντίον των εγκαταστάσεων της Aramco. Κάτι τέτοιο όμως, σήμερα είναι απίθανο για λόγους που δεν είναι του παρόντος. Εάν το Ιράν δεχτεί τέτοιο πλήγμα πιθανότατα θα ναρκοθετήσει και αποκλείσει τα Στενά του Ορμούζ, μέσω των οποίων εξάγεται το πετρέλαιο του Κόλπου. Σ’ αυτή την περίπτωση οι τιμές θα ανέλθουν αμέσως κατά ένα πρόσθετο 6-8% στα επίπεδα των 100 $, διότι η τροφοδοσία της αγοράς θα είναι ελλειμματική κατά το ένα τέταρτο των αναγκών της. Πρόκειται για το πιο αρνητικό σενάριο και συμπίπτει με τις αμερικανικές εκλογές. Οι ΗΠΑ δεν θα είναι σε θέση στο διάστημα αυτό να δράσει αποφασιστικά. Στην εξίσωση εκτός από το πετρέλαιο μπαίνει και το φυσικό αέριο.

Υπάρχει τρόπος να αποτραπεί αυτό το σενάριο; Υπάρχει, διότι η χώρα με την μεγαλύτερη παρέμβαση στην Αγορά πετρελαίου είναι ο άτυπος ηγέτης του ΟΠΕΚ, η Σαουδική Αραβία. Η στρατηγική της έχει καθορίσει από το 2014 και μετά την πορεία των τιμών. Ο πόλεμος των τιμών πετρελαίου ξεκίνησε το 2014 και κορυφώθηκε το Β’ εξάμηνο του 2019. Φέτος, έχουν αλλάξει πολλά πράγματα, τα οποία θα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο. Κρατήστε μόνο ότι η Aramco ξαναπήρε το σκήπτρο της μεγαλύτερης εταιρίας στον κόσμο, ενώ ο CEO της Αμίν Νάσσερ, από παρίας βρέθηκε να διοικεί την πρωθιέρεια της πράσινης μετάβασης, την τεράστια επενδυτική τράπεζα BlackRock.

Εδώ και τρία χρόνια, απέκλεια το ενδεχόμενο η Σαουδική Αραβία να εγκαταλείψει την πολιτική μείωσης της παραγωγής της, η οποία δεν επιτρέπει το brent να πέσει κάτω από τα 70 $. Όπως έγραφα στο στο SLpress.gr στην αρένα των δύο μονομάχων ΟΠΕΚ και FED, το σπαθί των Σαουδαράβων είναι πιο μακρύ. Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα, ενώ οι ΗΠΑ έκαναν τα πάντα, ποτέ στην τριετία αυτή δεν κατάφεραν να ρίξουν τις τιμές κάτω από τα 70 $. Πριν τρεις εβδομάδες το brent έσπασε το όριο υποστήριξης και βρέθηκε στα 68,5 $,

Η πολιτική των Σαουδαράβων τους στοίχησε ένα μεγάλο κομμάτι των Αγορών, το οποίο πήραν άλλοι παραγωγοί. Το Καζακστάν και το Ιράκ όχι απλά δεν ακολούθησαν αυτό που ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας αποκάλεσε «εθελοντικές περικοπές» αλλά επιδόθηκαν σε πάρτι αύξησης της παραγωγής τους, εξοργίζοντάς τον. Είχαμε και αποχωρήσεις από τον ΟΠΕΚ, όπως η Αλγερία ενώ τα Εμιράτα έχουν  για τους δικούς τους λόγους διαφοροποιηθεί και αντί να μειώνουν αυξάνουν την παραγωγή τους εδώ και ένα χρόνο.

Το σενάριο-έκπληξη

Στο πολύπλοκο πλαίσιο της Αγοράς πετρελαίου υπάρχει και άλλο σενάριο. Το Ριάντ «να αποφασίσει να τιμωρήσει τους στασιαστές του ΟΠΕΚ αλλά και άλλες χώρες που κέρδισαν από την υπερπαραγωγή πετρελαίου μερίδιο των Αγορών», επαναλαμβάνοντας αυτό που είχε κάνει το Α’ τρίμηνο του 2020. Τότε, η Aramco είχε πλημμυρίσει την Αγορά με τόσο πετρέλαιο, που ο πλανήτης δεν είχε που να το αποθηκεύσει, με αποτέλεσμα οι τιμές να συντριβούν, φτάνοντας σε μονοψήφιο νούμερο! Για πρώτη φορά στην ιστορία, μάλιστα, το WTI υποχώρησε σε αρνητικές τιμές, φτάνοντας ακόμα και στα -40 $! Οι έμποροι δηλαδή πλήρωναν για να ξεφορτωθούν το πετρέλαιό τους, μιας και δεν είχαν που να το βάλουν.

Η Σαουδική Αραβία για να ισοσκελίσει τον ισολογισμό της, έχει προϋπολογίσει τιμή στα 80,9 $. Οτιδήποτε κάτω από αυτό της δημιουργεί πρόβλημα. Με τις περικοπές όμως σε έργα φαραωνικού τύπου που είχε εξαγγείλει, καθώς και η επιθυμία της να ανακτήσει αγορές που έχασε, τους έχουν κάνει να σκέφτονται ότι ίσως είναι σκόπιμο να διακόψουν τις περικοπές στην παραγωγή, έστω κι αν έτσι πέσουν οι τιμές. Εάν, λοιπόν, το Ισραήλ πλήξει την πετρελαϊκή βιομηχανία του Ιράν, η Σαουδική Αραβία εκ των πραγμάτων θα αρχίσει να αυξάνει την παραγωγή της.

Σήμερα, με τις περικοπές της έχει πέσει στην 2η θέση μετά τις ΗΠΑ και παράγει 8,9 εκατ. βαρέλια την ημέρα, χωρίς τα συμπυκνώματα αερίου. Η δυνατότητά της, όμως, είναι 12,5 εκατ. ημερησίως, όπως συνέβη τον Απρίλιο 2020. Αυτό, σε συνδυασμό με την επανέναρξη της παραγωγής στη Λιβύη, μπορεί να δούμε να επιστρέφουν σταδιακά στην παγκόσμια Αγορά άλλα 3-4 εκατ. βαρέλια. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η τιμή θα αρχίσει να υποχωρεί σταδιακά σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Φυσικά, θα τιμωρηθούν οι “αντάρτες” πετρελαιοπαραγωγοί, που θα δουν να μειώνονται δραματικά τα έσοδά τους. Υπενθυμίζω ότι το 2020, πάνω από 100 εταιρίες στις ΗΠΑ κι άλλες τόσες εκτός, μπήκαν σε καθεστώς πτωχεύσεως ή συγχωνεύσεως, μετά την πλημμυρίδα πετρελαίου που έκανε η Σαουδική Αραβία, με αποτέλεσμα να χαθούν πάνω από 200.000 θέσεις εργασίας.

Με την αγορά “σπασμένο καράβι”, ήταν εύκολο ενάμιση χρόνο μετά να ξεσπάσει η ενεργειακή κρίση που εκτόξευσε τις τιμές. Η Αγορά πετρελαίου είναι δύσκολη και πολύπλοκη και μετά την πανδημία και το σπάσιμο των εφοδιαστικών αλυσίδων έχει γίνει δυσκολότερη. Στη Μέση Ανατολή, ο παίκτης-κλειδί είναι η Σαουδική Αραβία, όπως γνωρίζουν όσοι έζησαν τη μεγάλη ενεργειακή κρίση του 1973-74. Το Ριάντ υπό τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν δεν άγεται από τις εξελίξεις αλλά σε μεγάλο βαθμό τις δρομολογεί.