Τι πρέπει να κάνει η ΕΕ για να μην χάσει το τρένο σε ενέργεια και κρίσιμα ορυκτά

Έτσι, η ΕΕ έχει θέσει για το 2030 τους ακόλουθους τρεις στόχους:

1. Ευρωπαϊκή εξόρυξη τουλάχιστον 10% της ετήσιας κατανάλωσης της ΕΕ.
2. Ευρωπαϊκή επεξεργασία τουλάχιστον 40% της ετήσιας κατανάλωσης ΕΕ.
3. Ευρωπαϊκή παραγωγή τουλάχιστον του 25% της ετήσιας κατανάλωσης ΕΕ, μέσω ανακύκλωσης.

Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, η Ευρώπη πρέπει να παρέχει στους παίκτες της αγοράς το απαραίτητο οικονομικό και διοικητικό περιβάλλον, σε τέσσερεις τομείς:

Α) Ενέργεια

Πρώτα και πάνω απ’ όλα, η ΕΕ να διασφαλίσει φθηνή, πράσινη κι εύκολα προσβάσιμη ενέργεια στις βιομηχανίες. Κανένας από τους παραπάνω στόχους δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς αντιμετώπιση των ενεργειακών προκλήσεων. Συνοπτικά, εκτιμώ ότι πρέπει να γίνουν τα ακόλουθα:

1. Πρώτα απ’ όλα, να αντιμετωπιστούν οι αιτίες που προκαλούν πολύ πιο ακριβές τιμές σε ηλεκτρισμό και αέριο, σε σύγκριση με ΗΠΑ και Κίνα. Απαιτείται να υλοποιηθούν άμεσα τα διαθέσιμα εργαλεία της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όπως τα PPAs(Power Purchase Agreements), ενώ πρέπει, επίσης, να αντιμετωπιστούν οι διαφοροποιήσεις τιμών ανάμεσα στις ευρωπαϊκές περιοχές, όπως οι ακριβότερες τιμές στη ΝA Ευρώπη, σε σχέση με αυτές της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης. Επιπλέον, να αξιοποιηθούν νέες ιδέες, όπως το “Green Pooling”, ένας μηχανισμός “σύζευξης” και μείωσης κινδύνων, που θα επιτρέπει στις ενεργοβόρες βιομηχανίες να χρησιμοποιήσουν πράσινο ηλεκτρισμό.
2. Δεύτερο, να προωθηθεί η πρόσβαση των βιομηχανιών σε νέες πράσινες ενεργειακές πηγές. Η μεγάλη συζήτηση των τελευταίων πέντε ετών είναι πως θα προωθήσουμε περαιτέρω  την αιολική και ηλιακή παραγωγή, καθώς και το υδρογόνο και τα βιώσιμα αέρια. Επιπλέον, αναβάθμιση των ηλεκτρικών δικτύων και δημιουργία δικτύων υδρογόνου, ένας μακροπρόθεσμος, αλλά αναγκαίος στόχος.
3. Τρίτο, πολλή δουλειά σε πολιτικές διαφοροποίησης πηγών. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο εκβιασμός της Ρωσίας αρκετούς μήνες πριν, με τις μισοάδειες αποθήκες αερίου στην Ευρώπη, θα πρέπει να μας έχουν κάνει πιο συνειδητοποιημένους σχετικά με τους κινδύνους που προκαλεί ένας μοναδικός τροφοδότης.

B) Στρατηγικές συνεργασίες

Το CRMA θέτει επίσης, έναν επιπλέον στόχο για το 2030: «Καμία τρίτη χώρα να μην συνεισφέρει πάνω από 65% της ετήσιας κατανάλωσης της ΕΕ σε στρατηγικές πρώτες ύλες».  Οι Στρατηγικές Συνεργασίες για βιώσιμες αλυσίδες παραγωγής πρώτων υλών που υπογράφει η ΕΕ με τρίτες χώρες, στοχεύουν στη διασφάλιση διαφοροποιημένης τροφοδοσίας και ταυτόχρονα προσθηκών στις τοπικές αξίες της χώρας – εταίρου. Στα μέσα του 2024, η ΕΕ είχε υπογράψει 14 τέτοιες Στρατηγικές Συνεργασίες.

Όμως, η πρόκληση της αποτελεσματικότητας βρίσκεται στο ότι η Ευρώπη στις συνεργασίες απαιτεί συγκεκριμένες περιβαλλοντικές και άλλες προϋποθέσεις από τους εταίρους, ενώ την ίδια στιγμή οι ανταγωνιστές μας, όπως η Κίνα, χωρίς καμία άλλη προϋπόθεση ή περιορισμό, προσφέρουν μόνο χρήματα και οικονομικούς όρους. Προφανώς, η Ευρώπη δεν πρέπει να περιορίσει τις περιβαλλοντικές και ανθρωπιστικές της απαιτήσεις, όμως πρέπει να γίνει εξίσου ελκυστική για συνεργασία.

Γ) Κοινωνική αποδοχή

Πολύ συχνά η βιομηχανία εξορύξεων προκαλεί σημαντικές αρνητικές αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες. Η αρνητική τοποθέτηση των τοπικών κοινωνιών δημιουργεί σοβαρές καθυστερήσεις, που προκύπτουν είτε από την μη αξιοποίηση των πιο αυστηρών διαθέσιμων επιστημονικών μεθόδων για προστασία περιβάλλοντος, είτε από αγνόηση των τοπικών κοινωνιών στην ενημέρωση και στην ευαισθησία απέναντι στις ανησυχίες τους, είτε τέλος από την πλήρη απουσία οικονομικών και άλλων αντισταθμιστικών ωφελημάτων. Όλα αυτά, πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και ολιστικά.

Δ) Χρηματοδότηση

Η παραγωγή Στρατηγικών και Κρίσιμων Πρώτων Υλών στην Ευρώπη, τη στιγμή που η Κίνα σχεδόν μονοπωλεί τις αγορές, απαιτεί μείωση των κινδύνων μέσα από έξυπνους μηχανισμούς. Τα Contracts for Difference (CFDs) χρειάζονται για να μειώσουν τους κινδύνους από την πλημμυρίδα των κινεζικών προϊόντων, που οδηγούν σε εξοβελισμό της ευρωπαϊκής παραγωγής.

Σε κάθε περίπτωση, απαιτούνται επιπλέον χρηματοδοτήσεις. Η Ευρώπη έχει ουσιαστικά γίνει μια μη ελκυστική περιοχή για βιομηχανικές και εξορυκτικές δραστηριότητες. Αυτό πρέπει να αντιστραφεί το συντομότερο, εάν θέλουμε ευρωπαϊκή Στρατηγική Αυτονομία. Μείωση των διοικητικών βαρών, ταχύτερες δανειοδοτήσεις, αλλά και χρήση χρηματοδοτικών εργαλείων, είναι βασικές προϋποθέσεις που απαιτούνται. Oι αντίστοιχες αμερικανικές πρωτοβουλίες (IRA) είναι πετυχημένες λόγω της ύπαρξης θετικών χρηματοοικονομικών κινήτρων αντί για (τις ευρωπαϊκές) τιμωρητικές κλιματικές προσεγγίσεις (σε συχνά ανέφικτους στόχους) και ασφαλώς, απλότητα και ταχύτητα στις αξιολογήσεις.

Προς το παρόν, στις ευρωπαϊκές πολιτικές, απουσιάζουν όλα τα παραπάνω.