Χαμένη η ΕΕ και κερδισμένες οι ΗΠΑ από την αναβολή της “πράσινης ναυτιλίας”

Έτσι, την περασμένη Παρασκευή 17/10, μετά από έντονη- λόγω διαφωνιών- έκτακτη συνεδρίαση της Επιτροπής Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος του ΙΜΟ και αφού αρκετά κράτη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, άλλαξαν τη μέχρι τώρα στάση τους, υπερψηφίστηκε, με πλειοψηφία οκτώ ψήφων, πρόταση της Σαουδικής Αραβίας, για ν’ αναβληθεί, για ένα χρόνο, η οποιαδήποτε συζήτηση για το πρώτο παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης άνθρακα για τη διεθνή ναυτιλία.

Σύμφωνα με ναυτιλιακούς αναλυτές αυτή η εξέλιξη έχει δύο συνέπειες: α) παρατείνει την αβεβαιότητα στη ναυτιλιακή βιομηχανία σχετικά με τον τρόπο ρύθμισης της απαλλαγής της από τον άνθρακα, ιδιαίτερα των πλοιοκτητών με στόλους που χρειάζονται ανανέωση και β) ανοίγει τον «δρόμο» στη λήψη περιφερειακών μέτρων, ξεκινώντας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που θα οδηγήσουν σε αυξημένα κόστη, χωρίς περιβαλλοντικό όφελος. Μάλιστα, κάποιοι ήδη γράφουν ότι ουσιαστικά επέρχεται «ενταφιασμός» της διαδικασίας καθώς ακόμα και τον επόμενο χρόνο να επέλθει συμφωνία, που θεωρείται απίθανο, δεν είναι σαφές ούτε ποια μορφή θα έχουν τα μέτρα ούτε και πότε θα τεθούν σε ισχύ, καθώς ο ΙΜΟ προέβλεπε έναρξη εφαρμογής το 2028.

Η απόφαση για την αναβολή, όπως επεσήμανε σε τηλεγράφημά του το πρακτορείο Reuters, αποτελεί πλήγμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βραζιλίας, οι οποίες πιέζουν για μια πιο «πράσινη» ναυτιλία και για τη θέσπιση ενός μηχανισμού τιμολόγησης για την απαλλαγή από τον άνθρακα.

Όμως, για την ΕΕ το πλήγμα είναι βαθύτερο, καθώς για πρώτη φορά μετά τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, δύο κράτη- μέλη, η Ελλάδα και η Κύπρος, διαφοροποίησαν τη στάση τους από την κοινή θέση κατά της καθυστέρησης λήψης της απόφασης και επέλεξαν την αποχή, υιοθετώντας τις αντιρρήσεις των ναυτιλιακών βιομηχανιών τους. Να σημειωθεί ότι τον περασμένο Απρίλιο η ΕΕ εμφανίστηκε με ενιαία θέση και με τις θετικές ψήφους των «27» και μιας σειράς άλλων κρατών εγκρίθηκε κατ’ αρχήν το Πλαίσιο Μηδενικών Εκπομπών (Net-Zero Framework).

Αυτό περιλαμβάνει απαιτήσεις για σταδιακή μείωση της έντασης των αερίων του θερμοκηπίου στα ναυτιλιακά καύσιμα, με τα πλοία που εκπέμπουν περισσότερο από το επιτρεπόμενο να υποχρεούνται να πληρώνουν ένα τέλος, ενώ τα ενεργειακά αποδοτικά πλοία μπορούν να κερδίζουν και να εμπορεύονται πλεονάζουσες μονάδες. Επίσης, με τα έσοδα προβλέπεται η δημιουργία ενός Ταμείου για «πράσινη» έρευνα και ανάπτυξη και για την κλιματική αλλαγή. Τότε οι ΗΠΑ απείχαν από την ψηφοφορία, κατά την οποία είχε εγκριθεί η πρόταση με 63 θετικές ψήφους, 16 αρνητικές και 20 αποχές.

Η έκτακτη Σύνοδος για τη ναυτιλία

Όμως, στην έκτακτη σύνοδο της Επιτροπής Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος, που έγινε, την περασμένη εβδομάδα, στο Λονδίνο, για την εφαρμογή των μέτρων, αρκετές χώρες που είχαν δώσει, τον περασμένο Απρίλιο, θετική ψήφο διαφοροποίησαν τη στάση τους. Μια από αυτές ήταν η Κίνα, που ενώ είχε υπερψηφίσει τα μέτρα, τώρα τάχθηκε υπέρ της αναβολής της συζήτησης. Επίσης, η Ιαπωνία και η Κορέα ακολούθησαν, όπως η Ελλάδα, τον δρόμο της αποχής. Οι ΗΠΑ σε αντίθεση με την προηγούμενη «παθητική» στάση τους ενεργοποιήθηκαν, απειλώντας με λήψη μέτρων σε κρατικό, εταιρικό και ατομικό επίπεδο για όποια χώρα υπερψήφιζε τα μέτρα.

Μαζί με τις ΗΠΑ σθεναρά αντίθετη με τα μέτρα είναι και η Σαουδική Αραβία, που μαζί με τη Ρωσία και άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες είχαν καταψηφίσει το Πλαίσιο Μηδενικών Εκπομπών (Net-Zero Framework). Μάλιστα, στην έκτακτη σύνοδο της περασμένης εβδομάδας οι εκπρόσωποι του Ριάντ υπερκέρασαν τους «αντιπάλους» τους εξαντλώντας κάθε διαδικαστική δυνατότητα για να υπονομευθεί η πλειοψηφία υπέρ της επιβολής του φόρου άνθρακα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του ξένου Τύπου αρχικά η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ ζήτησαν οι νέοι κανόνες να υιοθετηθούν με διαδικασία «ρητής έγκρισης», η οποία απαιτεί την έγκριση των δύο τρίτων των 135 μελών του IMO, που είχαν δικαίωμα ψήφου, με στόχο την καθυστέρηση της εφαρμογής τους.

Μετά από έντονες διαφωνίες, λίγο πριν το τέλος της συνόδου, η Σαουδική Αραβία αιφνιδίασε προτείνοντας, όπως έγραψε στην ηλεκτρονική σελίδα της η βρετανική εφημερίδα Lloyd’s List, ν’ αναβληθεί για ένα χρόνο οποιαδήποτε συζήτηση. Στόχος της πρότασης ήταν να καθυστερήσει η αναμενόμενη κρίσιμη ψηφοφορία για την υιοθέτηση του Πλαισίου Μηδενικών Εκπομπών. Η Βραζιλία, η οποία είχε πιέσει για τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας για το Πλαίσιο Μηδενικών Εκπομπών (NZF) χωρίς καθυστέρηση, υποστήριξε ότι η αναβολή ισοδυναμούσε με «όχι στα μέτρα», καθώς όλες οι ημερομηνίες στο NZF θα έπρεπε να αναθεωρηθούν.

Τελικά, με τις θετικές ψήφους 57 κρατών και 49 κατά έγινε αποδεκτή η πρόταση της Σαουδικής Αραβίας. Άλλες 21 χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας και της Κύπρου, απείχαν, ενώ οκτώ χώρες δεν παρευρέθηκαν. Κλείνοντας τη συνεδρίαση ο γενικός γραμματέας του ΙΜΟ Αρσένιο Ντομίνγκεζ, ζήτησε από τους σύνεδρους να μην γιορτάσουν το αποτέλεσμα, το οποίο, όπως είπε, δεν άφησε νικητές ή ηττημένους και παρότρυνε όλους να διδαχτούν από το αποτέλεσμα, να εργαστούν για να επιτευχθεί συναίνεση και «να επιστρέψουν φρέσκοι σε ένα χρόνο έτοιμοι για διαπραγματεύσεις». Ωστόσο, πριν ακόμα κλείσουν τα μικρόφωνα, ο πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Mike Waltz και ο Υπουργός Εξωτερικών Marc Rubio χαρακτήρισαν και οι δύο το αποτέλεσμα ως νίκη, δηλώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «απέτρεψαν μια τεράστια αύξηση φόρων του ΟΗΕ στους Αμερικανούς καταναλωτές».

Στην Ελλάδα, ο υπουργός Ναυτιλίας Βασίλης Κικίλιας μίλησε, ευθέως, για αντιρρήσεις στο προτεινόμενο «πακέτο» μέτρων, χωρίς, όμως, να εξηγήσει γιατί είχε δοθεί κατ’ αρχήν θετική ψήφος τον περασμένο Απρίλιο. Ωστόσο, φάνηκε αισιόδοξος ότι στον χρόνο που θα μεσολαβήσει για την επόμενη συζήτηση μπορεί «να γίνουν σημαντικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των μελών του IMO, ενσωματώνοντας τις απόψεις της αγοράς με ρεαλισμό και δικαιοσύνη». Πάντως, το εάν ο επιπλέον χρόνος θα αλλάξει σημαντικά τις διαπραγματευτικές θέσεις των χωρών είναι ασαφές, δεδομένων των εδραιωμένων διαιρέσεων μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν την ανάληψη δράσης για την κλιματική αλλαγή.

Κάποιοι αντιπρόσωποι κρατών πιστεύουν ότι η αναβολή των συνομιλιών θα δώσει στις χώρες περισσότερο χρόνο για να βρουν συναίνεση σχετικά με αυτόν τον εμβληματικό νόμο για το κλίμα. Άλλοι φοβούνται ότι οι ΗΠΑ θα εντείνουν περαιτέρω την πίεση στις αναπτυσσόμενες χώρες να αντιταχθούν στην υιοθέτηση σε μεταγενέστερο στάδιο.

Πάντως, όπως επισημάνει σε ανάλυσή του o ο αρχισυντάκτης της Lloyd’s List Declan Bush η εργασία θα συνεχιστεί στον ΙΜΟ, αλλά η δυναμική των αποτελεσμάτων της συνόδου του περασμένου Απριλίου έχει πληγεί. Ακόμα κι αν υιοθετηθεί το NZF, δεν θα έχει μια ευτυχισμένη «ζωή» όσο οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου παραμένουν σε διαφωνία σχετικά με τους στόχους του. Πάντως, αυτή την εβδομάδα έχει προγραμματιστεί να συνεχιστούν οι τεχνικές συζητήσεις βασικών λεπτομερειών πολιτικής σχετικά με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του NZF, συμπεριλαμβανομένων των κινήτρων για την πράσινη ενέργεια και την εκταμίευση εσόδων.

Οι αντιδράσεις

Η πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών Μελίνα Τραυλού εξέπεμψε, με τη σειρά της, ένα «σήμα» αισιοδοξίας λέγοντας ότι «η σημερινή απόφαση αναβολής στον ΙΜΟ αποτελεί νέα ευκαιρία για τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου και αποτελεσματικού διεθνούς πλαισίου, που θα οδηγήσει τη ναυτιλία με ασφάλεια και ρεαλισμό στην πράσινη μετάβαση. Η μη επίτευξη συμφωνίας ανέδειξε τον διχασμό που προκάλεσε ο υπό ψήφιση κανονισμός του Net-Zero Framework, στον οποίο οι θέσεις και οι προτάσεις της ναυτιλίας δεν ελήφθησαν επαρκώς υπόψη», ανέφερε η ίδια. Ωστόσο, αυτή την άποψη δεν τη συμμερίζονται διεθνείς παράγοντες της ναυτιλιακής βιομηχανίας.

Ο Θωμάς Α. Καζάκος, Γενικός Γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου εξέφρασε την απογοήτευση του κλάδου. «Είμαστε απογοητευμένοι, έγραψε, που τα κράτη μέλη δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε μια πορεία προς τα εμπρός σε αυτή τη συνάντηση. Η βιομηχανία χρειάζεται σαφήνεια για να μπορέσει να πραγματοποιήσει τις επενδύσεις που απαιτούνται για την απαλλαγή του ναυτιλιακού τομέα από τον άνθρακα, σύμφωνα με τους στόχους που ορίζονται στη στρατηγική του IMO για τα αέρια θερμοκηπίου».

Επίσης, ο Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαίων Πλοιοκτητών (ECSA), Σωτήρης Ράπτης εξέφρασε τη λύπη του για την αναβολή.
«Λυπούμαστε για τη σημερινή αναβολή της υιοθέτησης της διεθνούς κλιματικής συμφωνίας για τη ναυτιλία. Το IMO Net-Zero Framework είναι απαραίτητο για να προσφέρει στη βιομηχανία τη βεβαιότητα που χρειάζεται και να στείλει ένα σαφές μήνυμα στην αγορά για την παραγωγή καθαρών καυσίμων, που θα επιτρέψουν τη μετάβαση στο μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα», ανέφερε σε δήλωσή του ο κ. Ράπτης.

Ο Patrick Verhoeven, διευθύνων σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Λιμένων και Λιμένων, το χαρακτήρισε ως «μεγάλο πισωγύρισμα για τη ναυτιλιακή βιομηχανία», προειδοποιώντας ότι η καθυστέρηση «απλώς θα ανοίξει την πόρτα για περισσότερα εθνικά και περιφερειακά μέτρα, τα οποία θα προστεθούν σε ένα ήδη περίπλοκο κανονιστικό μωσαϊκό με αποτέλεσμα ακούσιες συνέπειες».

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ναυτιλίας, ενώ αναγνώρισε τις δύσκολες διαπραγματεύσεις, υπογράμμισε τη σημασία της αξιοποίησης του επόμενου έτους για την αποσαφήνιση και την ανάπτυξη του πλαισίου. Η βιομηχανία τακτικών γραμμών έχει επενδύσει 150 δισεκατομμύρια δολάρια σε πλοία σχεδιασμένα να λειτουργούν με πράσινα καύσιμα και παραμένει προσηλωμένη στο μηδενικό καθαρό αποτύπωμα έως το 2050.

Τέλος, το Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Φόρουμ χαρακτήρισε την αναβολή ως σοβαρή οπισθοδρόμηση. «Η σημερινή αναβολή είναι απογοητευτική, αλλά όχι το τέλος του ταξιδιού», δήλωσε ο Jesse Fahnestock, διευθυντής του Φόρουμ για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές.