Η συμμετοχή της Λήμνου στις ΝΑΤΟϊκές ασκήσεις μέσα από απόρρητο έγγραφο

Ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για το παρασκήνιο της πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών έναντι των ελληνοτουρκικών σχέσεων (και ειδικά ως προς την ένταξη της Λήμνου στις ΝΑΤΟϊκές δραστηριότητες) προκύπτουν από πρόσφατα αποχαρακτηρισμένο υπηρεσιακό τηλεγράφημα του Στέητ Ντηπάρτμεντ.

Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον έγγραφο δόθηκε στη δημοσιότητα στο πλαίσιο της Freedom of Information Act, αφού κατέστη αδιαβάθμητο, ενώ από το Νοέμβριο του 1983 ως σήμερα έφερε τη σφραγίδα «απόρρητο». Εξαιρετικής σημασίας (και σπανιότητας) είναι και το στοιχείο ότι οι υπεύθυνοι του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ έκριναν κατάλληλο προς δημοσιοποίηση το σύνολο του τηλεγραφήματος σε αντίθεση με την πάγια τακτική περικοπών (λευκά κομμάτια σε αρκετά σημεία του κείμενου) που ακολουθείται σε θέματα που, άμεσα ή έμμεσα, παραμένουν εκκρεμή μέχρι και σήμερα.

Τέσσερα είναι τα κύρια συμπεράσματα από την ανάγνωση του κειμένου:

■ Πρώτον, αν και δεν έχει διατυπωθεί ποτέ επισήμως, η αμερικανική πλευρά αναγνωρίζει το κύριο ελληνικό επιχείρημα ότι (σε αντίθεση με τα τουρκικά νομικά τερτίπια) η Λήμνος πρέπει να εντάσσεται στις συμμαχικές ασκήσεις, αφού αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του ΝΑΤΟϊκού εδάφους. Όπως αναγράφεται χαρακτηριστικά στην παράγραφο 4 του τηλεγραφήματος, «σε μια πραγματική σύγκρουση, ο SACEUR (στρατιωτικός διοικητής του ΝΑΤΟ) είναι υποχρεωμένος να υπερασπιστεί όλο το έδαφος του ΝΑΤΟ»!

■ Δεύτερον, λόγω των κακών ελληνοαμερικανικών σχέσεων της εποχής και των ανοιγμάτων του Ανδρέα Παπανδρέου προς τη Μόσχα, αποδίδεται στην Αθήνα πρόθεση γενικότερης διατάραξης των συμμαχικών δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα να υιοθετείται δυσμενής στάση εναντίον της.

■ Τρίτον, καταγράφεται αντίδραση και από άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία, γενικότερα ως προς τις διαφορές Αθήνας-Άγκυρας. Αξίζει να θυμηθεί κανείς ότι μια δεκαετία αργότερα, το Μάρτιο του 1995, είχε πραγματοποιηθεί (πρωτοφανές) διάβημα πέντε μελών του ΝΑΤΟ προς τις κυβερνήσεις Ελλάδας-Τουρκίας με το σκεπτικό ότι «μας κουράσατε» και «οι διαφορές σας δεν γίνεται να καθυστερούν τα πάντα στο ΝΑΤΟ».

■ Τέταρτον, λόγω του «δόγματος Λουνς», περί ίσων αποστάσεων της Συμμαχίας σε περιπτώσεις διαφωνιών μεταξύ των μελών της, η ελληνική πλευρά δεν κατάφερε να επιβάλει το δίκαιο των απόψεών της, ή να αξιοποιήσει την αμερικανική θέση ότι «ο SACEUR θα κληθεί να υπερασπιστεί όλο το έδαφος του ΝΑΤΟ».

Το τηλεγράφημα, με ημερομηνία 11 Νοεμβρίου 1983 και ώρα 11.48, υπογράφεται από τον τότε μόνιμο αντιπρόσωπο των ΗΠΑ Ντέιβιντ Άμπσαϊρ, έναν από τους πιο πεπειραμένους και ισχυρούς παράγοντες διαμόρφωσης της πολιτικής της Ουάσιγκτον. Μετά από θητεία στη διοίκηση Νίξον (ιδίως κοντά στον Χένρι Κίσσιντζερ) και στη συνέχεια με πορεία στον ιδιωτικό τομέα, ο Άμπσαϊρ ανέλαβε στις αρχές του 1983 την ηγεσία της Μόνιμης Αντιπροσωπείας των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ ως ο μόνος ικανός να χειριστεί το θέμα της εγκατάστασης των πυραύλων Κρουζ και Πέρσινγκ στην Ευρώπη. Το 1987 επέστρεψε στην Ουάσιγκτον ως ειδικός σύμβουλος του προέδρου Ρέιγκαν με αρμοδιότητα την αντιμετώπιση του σκανδάλου Iran-Contras.

Το πλήρες κείμενο του τηλεγραφήματος είναι το εξής:

11 1148 ΝΟΕΜ. 83

ΑΠΟ: ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΗΠΑ ΣΤΟ ΝΑΤΟ

ΠΡΟΣ: ΣΤΕΗΤ ΝΤΗΠΑΡΤΜΕΝΤ ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ ΑΜΕΣΟ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ ΑΜΕΣΟ

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΑΓΚΥΡΑΣ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΛΟΝΔΙΝΟΥ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΡΩΜΗΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΟ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΗΠΑ – ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΝΟΤΙΟΥ ΕΥΡΩΠΗΣ, ΝΑΠΟΛΙ, ΙΤΑΛΙA

ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟ-ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΗΠΑ, ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ, ΝΟΡΦΟΛΚ, ΒΙΡΤΙΖΙΝΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟ ΗΠΑ, ΑΝΩΤΑΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΕΥΡΩΠΗΣ, ΒΕΛΓΙΟ -ΑΜΕΣΟ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΗΠΑ – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΒΑΪΧΙΝΓΚΕΝ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΑΡΧΗΓΟ ΜΙΚΤΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ – ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ

 

ΑΠΟΡΡΗΤΟ – USNATO 07259

ΘΕΜΑ: ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΔΙΑΜΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ «ΥΠΟΣΧΟΝΤΑΙ» ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΑΤΟ

ΣΧΕΤΙΚΑ: ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΗΠΑ ΣΤΟ ΝΑΤΟ 6550 13 ΟΚΤ.83

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΓΡΑΦΩΝ,

ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΝΟΤΙΟΥ ΕΥΡΩΠΗΣ 7 ΝΟΕΜ.83

Α(ΠΟΡΡΗΤΟ)

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: όπως η Αποστολή [των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ] ανέμενε, βλ. Σχετικό Α, τα θέματα του Αιγαίου, ιδίως το καθεστώς της Λήμνου, απειλούν και πάλι [την ομαλή εκτέλεση] των στρατιωτικών ασκήσεων του ΝΑΤΟ. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μελλοντική συνεδρίαση της DPC [Επιτροπή Αμυντικού Σχεδιασμού] για να εξεταστεί η πολιτική καθοδήγηση σχετικά με τις ασκήσεις του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο. Περαιτέρω, οι Τούρκοι είναι όλο και πιο επιθετικοί και έχουν διατυπώσει την απειλή, που αργότερα αποσύρθηκε, να μην συμμετάσχουν σε μελλοντικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ. ΤΕΛΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ.

Η Αποστολή πληροφορήθηκε ανεπίσημα ότι το SHAPE [Ανώτατη Συμμαχική Διοίκηση Δυνάμεων Ευρώπης] ζήτησε, την περασμένη εβδομάδα, πολιτική καθοδήγηση όσον αφορά την άσκηση DENSE CROP, μια άσκηση του AFSOUTH [Συμμαχικές Δυνάμεις Νοτίου Ευρώπης] που έχει προγραμματιστεί για το Μάρτιο του 1984. Οι Έλληνες αρνούνται να εγκρίνουν τις προδιαγραφές της άσκησης (EXSPEC), εκτός αν η Λήμνος συμπεριληφθεί στην άσκηση, και αυτή η αποδοκιμασία μπλοκάρει οποιαδήποτε περαιτέρω πρόοδο ως προς την άσκηση.

[ΣΧΟΛΙΟ: αυτή η νέα τακτική αποτελεί κλιμάκωση της προηγούμενης ελληνικής πρακτικής. Στο παρελθόν, οι Έλληνες έχουν καταγράψει δυσαρέσκεια αποσυρόμενοι από συγκεκριμένες ασκήσεις. Η τελευταία μέθοδος επιτρέπει στην υπόλοιπη συμμαχία να προχωρεί στην άσκηση μείον το ελληνικό έδαφος και δυνάμεις. Η νέα τακτική μπλοκάρει πλήρως τη διεξαγωγή της άσκησης.]

Η Αποστολή έμαθε στις 4 Νοεμβρίου πως οι Τούρκοι είχαν αντιρρήσεις ως προς την άσκηση ABLE ARCHER, μία άσκηση για όλο το εύρος της Συμμαχικής Διοίκησης Ευρώπης και τις διοικήσεις ασκήσεων πυρηνικών. Από τη στιγμή που η ABLE ARCHER εμπλέκει ενεργά πολεμικά σχέδια αντί [μόνον] σεναρίων ασκήσεων, αντιλαμβανόμαστε ότι είναι σκόπιμο να συμπεριληφθεί η ΛΗΜΝΟΣ με την αιτιολογία ότι σε μια πραγματική σύγκρουση ο SACEUR [Ανώτατος Διοικητής Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης] είναι υποχρεωμένος να υπερασπιστεί όλο το έδαφος του ΝΑΤΟ – νομικά αμφισβητούμενο ή όχι. Λόγω της κατάστασης αυτής, καταλαβαίνουμε ότι οι Τούρκοι απείλησαν να ανακοινώσουν στη συνεδρίαση της Στρατιωτικής Επιτροπής (MC), την Πέμπτη, πως θα αποσύρονταν από όλες τις ασκήσεις του ΝΑΤΟ. Πάντως, οι Τούρκοι τελικά δεν έκαναν καμία τέτοια ανακοίνωση.

Τέλος, πιστεύουμε ότι οι Έλληνες σκοπεύουν να μπλοκάρουν την άσκηση ARCADIAN ENTERPRISE, μια μελέτη της Συμμαχικής Διοίκησης Ευρώπης για αυτοκινούμενες δυνάμεις και δυνάμεις αναγνώρισης στη Βόρεια Ελλάδα, που έχει προγραμματιστεί για το Φεβρουάριο-Μάρτιο 1984, κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο διαταράσσουν την DENSE CROP.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ: έχουμε αυτό το μικρό μεζέ [πληροφοριών] γιατί το Ελληνικό Γενικό Επιτελείο απέστειλε οδηγίες στην Ελληνική Στρατιωτική Αντιπροσωπεία, κατά λάθος ή όχι, μέσω των καναλιών επικοινωνίας σε όλο το ΝΑΤΟ. ΤΕΛΟΣ ΣΗΜΕΙΩΣΗΣ.

Η έγκαιρη ανάλυση, στο Σχετικό Β, σχετικά με το σχεδιασμό για την DENSE CROP και την DISTANT HAMMER στο AFSOUTH υπογραμμίζει τις ανησυχίες μας. Πάντως, δεν πιστεύουμε ότι [το θέμα της] DISTANT HAMMER θα εγερθεί στο ΝΑΤΟ.

Ανησυχούμε ότι η σημερινή κατάσταση πραγμάτων θα γίνει μη ανεκτή στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ. Η προηγούμενη στάση των ΗΠΑ ήταν να παραμένουν αυστηρώς ουδέτερες σχετικά με το ζήτημα της Λήμνου, αποδοκιμάζοντας [ταυτόχρονα] τη ζημία [που γίνεται] στις ασκήσεις του ΝΑΤΟ και άλλες χώρες έχουν λάβει μια παρόμοια θέση. Αυτή η αντιδραστική ουδετερότητα δεν αποδεικνύεται αποτελεσματική κατά την άποψή μας.

Η αμερικανική αποστολή δεν είναι μόνη της στο ΝΑΤΟ στην οξεία δυσαρέσκεια ως προς τις συνεχιζόμενες διαμάχες στο Αιγαίο και την επίδρασή τους στις ασκήσεις και, τελικά, στη στρατιωτική ετοιμότητα στη Μεσόγειο. Το Ηνωμένο Βασίλειο απευθύνθηκε σε εμάς αρκετές φορές για να εκφράσει την ανησυχία του για τις πιθανές εξελίξεις, τη δυσαρέσκειά τους με τους Έλληνες και τη γνώμη του ότι [συνέχεια στο τμήμα 2 του USNATO 07259] κάτι πρέπει να γίνει. Η ιταλική αντιπροσωπεία μας έχει επίσης προσεγγίσει ανεπίσημα, εκφράζοντας φόβους ως προς την κατάσταση και εκφράζοντας τη γνώμη ότι οι Έλληνες έχουν προφανώς υιοθετήσει μια πολιτική διατάραξης του ΝΑΤΟ σε κάθε ευκαιρία. Πιστεύουμε ότι και τα δύο έθνη θα υποστηρίξουν μια πιο επιθετική στάση της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Η Αποστολή αναφέρει ότι οι ανωτέρω εξελίξεις, σε συνδυασμό με την ελληνική αντίρρηση για τις εκτός περιοχής προληπτικές επιλογές (Σχετικό, USNATO 7239) αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη ελληνοτουρκική πολεμική. Αυτή η ογκώδης εχθρότητα αρχίζει να ξεχειλίζει [από το Αιγαίο] και να απειλεί σοβαρά τα συμφέροντα της Συμμαχίας και των ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να γνωρίζει όλες τις όψεις και διαστάσεις αυτής της διαφοράς στο ΝΑΤΟ, καθώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπαθεί να πλοηγήσει ένα ασφαλές και έγκαιρο πέρασμα για την έγκριση [από την] DPC του σχεδιασμού ανάπτυξης δυνάμεων του ΝΑΤΟ εκτός περιοχής.

[Υπογραφή] ABSHIRE