Ο σκαντζόχοιρος, η διολίσθηση και η διαπραγμάτευση με στρατηγική

Η νέα διάσκεψη για το Κυπριακό στη Γενεύη στο τέλος του Ιουνίου επαναφέρει με ένταση το κρίσιμο ερώτημα: έχουν νόημα οι διαπραγματεύσεις με τους Τουρκοκυπρίους, όταν αυτοί και η Άγκυρα παραμένουν αμετακίνητοι στις θέσεις τους και κάποιες φορές προσθέτουν νέες απαιτήσεις;

Είναι σαφές ότι εδώ και μήνες τα πράγματα έχουν επί της ουσίας περιέλθει σε αδιέξοδο, παρά τις διπλωματικές προσπάθειες να προκαλέσουν τεχνητή κινητικότητα. Οι συζητήσεις έχουν αγγίξει πλέον τον πυρήνα των αντιλήψεων για τον ρόλο της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη σημασία που έχει για αυτήν ο έλεγχος της Κύπρου. Είναι προφανές ότι περιθώριο ευρέσεως κοινού τόπου είναι πρακτικώς αδύνατο.

Παράλληλα, οι επικείμενες έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ από πετρελαϊκές εταιρείες αναμένεται να ανεβάσουν την ένταση. Οι Τούρκοι εδώ και χρόνια προσπαθούν να μεταφέρουν το (επιτυχημένο) προηγούμενο του Αιγαίου στην Ανατολική Μεσόγειο.

Αμφισβητούν το νομικό καθεστώς της περιοχής και τις οριοθετήσεις της Κύπρου με τα γειτονικά της κράτη. Με την αποστολή ερευνητικών πλοίων προσπαθούν είτε να δημιουργήσουν de facto δικαιώματα είτε να επιτύχουν αμοιβαία αποχή από έρευνες.

Όλα αυτά κατατείνουν στη εντύπωση υπάρξεως γκρίζων περιοχών αμφισβητούμενης κυριαρχίας εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Τέλος, δημιουργούν πολεμική ένταση με ναυτικά γυμνάσια και παρενοχλήσεις ερευνητικών πλοίν που εκτελούν εργασίες με άδεια της κυπριακής κυβερνήσεως.

Τους επόμενους μήνες οι ενέργειες αυτές θα επιταθούν. Η τουρκική λογική είναι απλή. Οι σοβαρές πετρελαϊκές εταιρείες θα ξανασκεφθούν να επενδύσουν σε μία ασταθή περιοχή με εκατέρωθεν διεκδικήσεις που μπορεί να διολισθήσει σε πολεμικά επεισόδια.

Τέσσερις στόχοι

Σε αυτό το κλίμα, τί ρόλο μπορεί να έχουν οι όποιες διαπραγματεύσεις; Η απάντηση είναι απλή: οι διαπραγματεύσεις χρειάζονται, εάν ξέρεις τι επιδιώκεις. Αυτό απαιτεί εθνική στρατηγική. Οι διαπραγματεύσεις ανήκουν στο επίπεδο της τακτικής. Η τακτική πρέπει να είναι ευέλικτη, να προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες και να υπηρετεί τους στρατηγικούς στόχους.

Ως εθνική πολιτική μπορεί να ορισθεί η ανατροπή της τουρκικής πολιτικής εις βάρος του Ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι στόχοι μας πρέπει να είναι:

Πρώτον: Πλήρης εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων νοτίως της Κύπρου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να καταστεί δυνατή η έρευνα και εκμετάλλευση στις περιοχές που έχουν εκχωρηθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι επίσης προφανές ότι συμφέρει την ελληνική πλευρά ο έλεγχος των κοιτασμάτων από τη σημερινή Κυπριακή Δημοκρατία παρά από ένα μόρφωμα (παρόμοιο με αυτό που προδιέγραφε το Σχέδιο Ανάν) εν δυνάμει ενεργούμενο της Τουρκίας.

Δεύτερον: Δημιουργία ενεργειακού διαδρόμου Κύπρου-Ελλάδος. Ο αγωγός EastMed είναι μόνον μία από τις προοπτικές αυτού του ενεργειακού διαδρόμου. Απαιτεί, όμως, την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων για να καταστεί βιώσιμο ένα τέτοιο έργο. Η πόντιση ενός καλωδίου Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ που θα μεταφέρει αμφίδρομα ηλεκτρικό ρεύμα είναι κάτι που μπορεί να αποδειχθεί πιο αποτελεσματικό και κυρίως πιο άμεσο (αρκεί να δημιουργηθεί κι ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα λειτουργεί με το φυσικό αέριο).

Τρίτον: Πολυμερή σχήματα συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο: Με άξονα την Ελλάδα και την Κύπρο πρέπει να συνεχισθούν και να ενισχυθούν τα πολυμερή σχήματα συνεργασίας με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και στο μέλλον και με άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Επειδή πολλά ακούγονται για τις στρατηγικές σχέσεις με το Ισραήλ, πρέπει να επισημανθούν δύο σημεία: Αφ’ ενός ότι το Ισραήλ δεν επιθυμεί να έχει κακές σχέσεις με την Τουρκία. Αφ’ ετέρου ότι δεν πρέπει να (αφεθεί να) χρησιμοποιηθεί η ελληνική πλευρά από το Ισραήλ ως μοχλός πιέσεως προς την Τουρκία για αποκατάσταση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων.

Τέταρτον: Εξυπηρέτηση των ευρύτερων γεωπολιτικών συμφερόντων από τον σταθερό άξονα Ελλάδος-Κύπρου: Οι ισορροπίες στη Μέση Ανατολή αλλάζουν ραγδαία. Επιπλέον, η στάση της Τουρκίας δείχνει ότι υπάρχει ένα κενό στην ασφάλεια της Ευρώπης και της Δύσεως. Αυτό το κενό μπορεί να εκμεταλλευθεί ο άξονας Ελλάδος-Κύπρου. Δεν αρκεί να είμαστε σημεία σταθερότητας στην περιοχή. Πρέπει να καταδειχθεί ότι τα συμφέροντα της Δύσεως εξυπηρετούνται από τη στήριξη των δύο χωρών. Τα όσα συμβαίνουν γύρω από τη βάση Ιντσιρλίκ της Τουρκίας και τις αναζητήσεις των Γερμανών είναι ενδεικτικά. Εδώ χρειάζεται, όμως, αίσθηση του μέτρου καθ’ ότι η Τουρκία παραμένει μία χώρα σε στρατηγική θέση και με μεγάλη αγορά. Κανείς στη Δύση, περιλαμβανομένων και της ελληνικής πλευράς, δεν θα ήθελε να την δει να διολισθαίνει σε ένα κράτος τύπου Πακιστάν για την περιοχή.

«Μη μαλώνεις. Συζήτησε».

Σε ένα τέτοιο στρατηγικό πλαίσιο έχει νόημα η συνέχιση των διαπραγματεύσεων. Οι επαφές σε διμερές επίπεδο απονομιμοποιούν την εκδήλωση άμετρης τουρκικής επιθετικότητας. Σε έναν κόσμο που έχει ως πιπίλα τη συμβουλή «μη μαλώνεις, συζήτησε» [don’t fight, talk], οι διαπραγματεύσεις παίζουν το ρόλο τους. Κάτι άλλο, όμως, οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν να μας δώσουν σε αυτή τη φάση. Ως εκεί λοιπόν…