Αφανείς εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά

Βάσει των συζητήσεων με τη Γερμανία τον Δεκέμβριο (συνάντηση διπλωματικών συμβούλων Μπούρα-Καλίν-Πλέτνερ) και με τις ΗΠΑ τον Φεβρουάριο (περιοδεία Μπλίνκεν), η κυβέρνηση επεδίωξε –και θεώρησε ότι είχε εξασφαλίσει– προεκλογική ηρεμία στα ελληνοτουρκικά. Η κυβερνητική πρωτοβουλία ήταν ορθή ως προς τις προθέσεις και τον αρχικό σχεδιασμό της και τα πρώτα δείγματα γραφής της Τουρκίας ήταν σχετικά ικανοποιητικά.

Γι’ αυτό και ο πρωθυπουργός βιάστηκε να θριαμβολογήσει ότι «η πολιτική μας είχε αποτελέσματα» και ότι «η Τουρκία απομονώθηκε», αν και επιφυλάχθηκε (πάλι καλά!) ως προς την ανάγκη συνέχισης της ηπιότερης τακτικής του προέδρου Ερντογάν. Ο δε υπουργός Εξωτερικών Δένδιας, αν και κατά κανόνα πολύ προσεκτικός, έβαλε ένα ανεξήγητο πολιτικό “αυτογκόλ”, σαν να αντιγράφει το πολιτικό εγχειρίδιο λαθών της Ντόρας Μπακογιάννη της περιόδου 2009-2012.

Ανήγγειλε μετεκλογική πρωτοβουλία του στα ελληνοτουρκικά, την οποία όμως κρατά μυστική από τα στελέχη και τους ψηφοφόρους της ΝΔ και όλους τους πολίτες. Πρόσθεσε ότι δεν τίθεται όρος προκαταβολικής άρσης του casus belli. Ζητείται μόνον αλλαγή «συμπεριφοράς που (να) δείχνει ότι ίσως το casus belli είναι μια παρελθούσα πρακτική» και αυτό έχει τεθεί «σαν απαραίτητη προϋπόθεση και σήμερα νομίζω εκπληρώνεται».

Ωστόσο, πριν αλέκτορα φωνήσαι, ο Ερντογάν και ο υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου αναίρεσαν δημόσια κάθε συνεννόηση περί προεκλογικής ηπιότητας και παραμερισμού του casus belli. Αναφέρθηκαν αντίστοιχα σε δυνατότητες μεταφοράς ολόκληρου τάγματος «στις περιοχές κρίσης στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο» και σε συνολική ρύθμιση για την κυριαρχία επί των νησιών και το εύρος του εναερίου χώρου και των χωρικών υδάτων. Επί της ουσίας, δεν εξαιρούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις από την αρένα της προεκλογικής εκστρατείας τους και τις μετεκλογικές διεργασίες στην Άγκυρα.

Σε αυτό το πλαίσιο, εκτός από το πασιφανές πρόβλημα αναξιοπιστίας και διαρκούς αλλαγής τακτικής της Τουρκίας, η Αθήνα ίσως ερμήνευσε λανθασμένα ορισμένες αφανείς εξελίξεις των περασμένων εβδομάδων:

Πρώτον, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μπλίνκεν φέρεται να τόνισε στον Μητσοτάκη πως οι Ερντογάν και Τσαβούσογλου επιμένουν στις προτάσεις τους για διάλογο ως συνέχεια της “άτυπης συμφωνίας” Μπούρα-Καλίν για “βήμα προς βήμα” προσέγγιση. Ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν αντέτεινε στον Αμερικανό συνομιλητή του κάτι ουσιαστικό και εκδήλωσε την ετοιμότητά του για διάλογο επί των έξι σημείων Μπούρα-Καλίν, χωρίς να εξαιρέσει ρητά την προεκλογική περίοδο.

Δεύτερον, αν και η Ουάσιγκτον πραγματικά ζήτησε από την Άγκυρα να απέχει από προκλητικές ενέργειες και δηλώσεις, δεν προκύπτει από κανένα πραγματικό στοιχείο ότι η τουρκική πλευρά ανέλαβε (έστω και υποκριτικά) κάποια συγκεκριμένη δέσμευση. Μπορεί μεν η αεροπορική δραστηριότητα της Τουρκίας να είναι σχεδόν μηδενική μετά τους σεισμούς, αλλά η ναυτική της παρουσία –μέσα στα ελληνικά χωρικά ύδατα– είναι καθημερινή στα Ίμια, εμμένοντας στην πολιτική των “γκρίζων ζωνών” στη συγκεκριμένη και άλλες περιοχές του Αιγαίου. Συνεχίζεται εξάλλου η πρακτική των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης σε περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας.
Τρίτον, αναφορικά με το μορατόριουμ, είναι ασαφές αν η Τουρκία αποδέχεται πλήρως το Μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ που κατοχυρώνει το σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας. Επίσης, η τουρκική πλευρά επιδιώκει τη διεύρυνση και επισημοποίηση της άτυπης πρακτικής του περσινού καλοκαιριού για μη χρήση πεδίων βολής στο Αιγαίο.

Επομένως, η κυβέρνηση βιάστηκε να παρουσιάσει μια λανθασμένη εικόνα για ψηφοθηρικές σκοπιμότητες. Ο πρωθυπουργός, δυστυχώς, δεν συνειδητοποιεί ότι είναι λάθος να δρομολογεί εξελίξεις μέσα στο διπλό (σε Ελλάδα και Τουρκία) προεκλογικό κενό, διακινδυνεύοντας παρεξηγήσεις ή και υποχωρήσεις που δεν θα μπορούν να αναιρεθούν μετεκλογικά.