Άλμα στο κενό χωρίς εγγυήσεις και από τα Σκόπια

του Αλέξανδρου Τάρκα  – 

Η επάνοδος του ζητήματος της ΠΓΔΜ στο πολιτικό και διπλωματικό προσκήνιο αποτελεί απόδειξη ότι τα θέματα εθνικής ασφάλειας δεν είναι δυνατόν «να τα έχουμε ξεχάσει σε 10 χρόνια». Γιατί το θέμα των Σκοπίων εξαρτάται, όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επεσήμαινε στους εταίρους της τότε ΕΟΚ και προειδοποιούσε τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη το 1992, «από τους συνδυασμούς δυνάμεων που θα προκύψουν στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον στα Βαλκάνια και στην ευρύτερη περιοχή» και δεν νοούνται κοντόφθαλμες πολιτικές.

Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε πάλι, το 2018! Είναι χρήσιμες οι ιστορικές αναδρομές, αλλά δεν είναι η κατάλληλη ώρα γι’ αυτές. Αναφέρουμε, ωστόσο, π.χ. τη διγλωσσία του 1992 που μετατόπισε το θέμα από την Ευρώπη στον ΟΗΕ όπου δεν ήταν δυνατόν να ελεγχθεί, την Ενδιάμεση Συμφωνία που εξελίχθηκε σε ετεροβαρή και την επιτυχημένη οικονομική μας διείσδυση στην ΠΓΔΜ από το 1999 ως σήμερα, η οποία, βεβαίως, δεν έλυσε το πρόβλημα. 

Προέχει η εθνική προετοιμασία για τις διαβουλεύσεις αφενός με την ΠΓΔΜ και αφετέρου με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, επειδή πρόκειται όντως για την πιο κρίσιμη, ίσως τελική, φάση: ενώ μέχρι τώρα όλες οι διεθνείς ρυθμίσεις για την ΠΓΔΜ είχαν έννοια προσωρινότητας, η ένταξή της στους ευρωατλαντικούς θεσμούς θα τη φέρει, λίγο-πολύ, σε θέση ισοδύναμη προς την Ελλάδα. Το γεγονός θα ήταν, θεωρητικά, ευχάριστο, αν τα Σκόπια ακολουθούσαν πραγματική πολιτική φιλίας και συνεργασίας με την Αθήνα, όπως στα οικονομικά θέματα.

Πρακτικά, ήδη οι αοριστολογίες και «εξυπνακίστικες» δηλώσεις του πρωθυπουργού Ζάεφ (ονομασία του αερολιμένα “Μέγας Αλέξανδρος” κ.λπ.) δεν επιτρέπουν αισιοδοξία. Ίσως θέλει να φανεί σκληρός στην αρχή της διαπραγμάτευσης, αλλά η στάση του δείχνει περισσότερο σιγουριά για τις πιέσεις τρίτων προς την Ελλάδα και λιγότερο βούληση καλής γειτονίας.

Ο τετραγωνισμός του κύκλου

Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση, και ειδικά το υπουργείο Εξωτερικών υπό το Νίκο Κοτζιά, καλείται περίπου να τετραγωνίσει τον κύκλο. Έχει λογική βάση το επιχείρημά τους ότι πρέπει πλέον να λυθεί το πρόβλημα και ότι τα δεδομένα που παρέλαβαν και χειρίζονται είναι πολύ διαφορετικά συγκριτικά με το 1992 ή το 1995. Όχι όμως και συγκριτικά με το 2008, οπότε η επιτυχία της προσπάθειας θα κριθεί -πολιτικά σήμερα και ιστορικά αύριο- από τρία ζητήματα:

• Πρώτον, το όνομα καθαυτό, καθώς ακόμα και οι παλαιόθεν υποστηρικτές σύνθετου όρου είναι διχασμένοι. Για παράδειγμα, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης προτιμά το “Νέα Μακεδονία” έναντι του “Άνω” και του “Βόρεια” των υποστηρικτών γεωγραφικού προσδιορισμού. Επί 26 χρόνια, πολλές παραλλαγές σύνθετων ονομάτων έχουν εξεταστεί από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών και είναι όλες προβληματικές. Ορθώς, ο κ. Κοτζιάς δεν έκανε διάκριση, μιλώντας στον Antenna γενικά για «σύνθετο όνομα, ενιαίο για όλες τις χρήσεις».
• Δεύτερον, στόχος είναι οι επιμέρους χρήσεις από όλα τα κράτη (διαφορετικά τα πράγματα αλλάζουν!) να μην επιτρέπουν αλυτρωτισμό, ή σύγχυση έναντι του ελληνικού τμήματος της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας. Μακάρι η ελληνική κυβέρνηση να λάβει εγγυήσεις, αλλά δεν μπορεί να είναι βέβαιη για τη συμμόρφωση της ΠΓΔΜ μεσομακροπρόθεσμα (διαφορετική στάση από μελλοντικούς πρωθυπουργούς, αλλαγές βιβλίων κ.α.), ενώ η ίδια θα έχει άρει το βέτο και δεν θα μπορεί να κάνει τίποτα.
• Τρίτον, στο επίπεδο του ΝΑΤΟ άμεσα και της ΕΕ αργότερα, λόγω της ανάγκης εκπλήρωσης πρόσθετων κριτηρίων, η ΠΓΔΜ, με το νέο όνομά της πλέον, θα έχει τα ίδια δικαιώματα με την Ελλάδα, όπως είναι φυσικό στη λειτουργία των διεθνών οργανισμών.

Το θετικό σενάριο

Το θετικό σενάριο θέλει τα Σκόπια να συνειδητοποιούν ότι πρέπει να πορευτούν μαζί με την Ελλάδα με σκοπό τη σταθερότητα και ανάπτυξη της περιοχής, αλλά δεν είναι βέβαιο. Κάθε άλλο! Εύλογα αναρωτιέται κανείς ποια θα είναι η ελληνική αντίδραση, αν στις 13 Ιουλίου (την επομένη της Συνόδου του ΝΑΤΟ) ή λίγους μήνες ή χρόνια αργότερα, η κυβέρνηση των Σκοπίων μεταβάλει στάση.

Αντέχει η χώρα δεύτερο μέτωπο εντός του ΝΑΤΟ, όπως με την Τουρκία, επί σειρά ετών; Ακόμα κι αν το αντέχει, γιατί να έχει συμπράξει; Τελικά, πρέπει να ρισκάρουμε ένα νέο και μεγαλύτερο πρόβλημα με την ΠΓΔΜ στο ορατό μέλλον στο βωμό βραχυπρόθεσμων πιέσεων και σκοπιμοτήτων;