Αν θέλετε Χάγη μόνο έτσι…

Τους τελευταίους μήνες έχει πολλαπλασιαστεί ο αριθμός των συζητήσεων σχετικά με την υποτιθέμενη προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο. Από ένα ισχυρό ρεύμα διανοητών, που είχαν και έχουν επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής προκρίνεται ως η πλέον ενδεδειγμένη οδός επίλυσης των ελληνοτουρκικών είναι η Χάγη.

Πριν αποφασίσει η Ελλάδα να βρεθεί η Τουρκία ενώπιον των διεθνών δικαστών, πρέπει να λάβει υπόψιν συγκεκριμένα ζητήματα. Με αυτόν τον τρόπο, θα μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες να προβλέψει την απόφαση και θα διασφαλίσει συνεπώς –κατά το δυνατόν– τα συμφέροντα και τα κυριαρχικά δικαιώματά της.

Πρώτον, αναμφίβολα, η Ελλάδα έχει ισχυρά επιχειρήματα σε νομικό επίπεδο. Τόσο το δίκαιο όσο και η γεωγραφία, ιδίως στο Αιγαίο, συνηγορούν για επικράτηση της Ελλάδας στην κατανομή των θαλάσσιων δικαιωμάτων. Τα τελευταία προκύπτουν από έναν πολύ ισχυρό για την Ελλάδα συνδυασμό: Αφενός είναι το Αιγαίο με τη δεσπόζουσα θέση των νησιών στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο, αφετέρου το άρθρο 121 παρ. 2 της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας (1982) που προβλέπει ισοτιμία των θαλάσσιων ζωνών των νησιών με τις αντίστοιχες των ηπειρωτικών ακτών. Έτσι, η ελληνική περιοχή, από το 43% που βρίσκεται σήμερα με αιγιαλίτιδα ζώνη 6 μιλίων, θα ανέλθει σε 64% με 10 ναυτικά μίλια και 71% με 12 ναυτικά μίλια.

Τα δε διεθνή ύδατα, αντιστοίχως, θα μειωθούν από 49% σήμερα σε 27% και 20% αντίστοιχα. Η τουρκική περιοχή θα φτάσει αιγιαλίτιδα ζώνη μέχρι 9%. Καθώς τα νησιά δικαιούνται και υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ με τις δύο αυτές ζώνες μεγάλο μέρος των διεθνών υδάτων του Αιγαίου θα περιέλθει σε ελληνική οικονομική (μόνο) κυριαρχία. Σημειώνουμε βέβαια ότι υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ δεν δικαιούνται οι βράχοι, καθώς δεν μπορούν να υποστηρίξουν αυτοδύναμη ανθρώπινη εγκατάσταση.

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η Τουρκία δεν θα μπορεί να ασκεί ακώλυτη ναυσιπλοΐα και υπέρπτηση, καθώς και να τοποθετεί υποθαλάσσιους αγωγούς ή καλώδια (ελευθερίες των διεθνών υδάτων που παραμένουν και στην υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ). Ακόμα και τα τουρκικά πολεμικά –υπό κάποιους περιορισμούς– θα μπορούν να πλέουν στην ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη, χωρίς προηγούμενη άδεια ή ενημέρωση μέσω της αβλαβούς διέλευσης. Αυτό συμβαίνει διότι η αβλαβής διέλευση είναι κατοχυρωμένη στο εθιμικό και το συμβατικό δίκαιο. Και φυσικά –πέραν των πολεμικών– περιλαμβάνει τα εμπορικά και επιβατηγά. Αυτό συμβαίνει επί αιώνες.

Έχει και η Τουρκία δικαιώματα, αλλά…

Το πρόσθετο δικαίωμα transit passage (πλους διελεύσεως) θα διευκολύνει την έξοδο από το Αιγαίο προς την Ανατολική ή Δυτική Μεσόγειο όλων των πλοίων, χωρίς περιορισμούς. Κανένα άλλο κράτος βέβαια, πλην της Ελλάδας, δεν θα μπορεί να αλιεύει στις ελληνικές περιοχές του Αιγαίου (παρά μόνο στο πλεόνασμα εφόσον παραμένει), ούτε να κατασκευάζει τεχνητά νησιά (πλατφόρμες) κ.τ.λ., ούτε εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Τα δικαιώματα-ελευθερίες των άλλων κρατών δεν θα πρέπει να συγκρούονται με τα οικονομικά κυριαρχικά δικαιώματα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ που είναι αποκλειστικά. Η Τουρκία πρέπει να αντιληφθεί ότι στο Αιγαίο υπάρχουν και δικά της δικαιώματα, όπως ελευθερίες των τρίτων χωρών, αλλά κυρίαρχα είναι τα δικαιώματα της Ελλάδας (νομικά, ιστορικά, πολιτικά, στρατιωτικά) και πρέπει να διασφαλιστεί η συνοχή και ενότητα των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα.

Άλλωστε, αυτό ήταν και το πνεύμα της συνθήκης της Λωζάνης που επέβαλε στην Τουρκία να εγκαταλείψει κάθε εδαφικό δικαίωμα (δηλαδή στα νησιά) πέραν των τριών μιλίων από τις ακτές της (πλην Ίμβρου, Τενέδου και Λαγουσών). Η δεσπόζουσα θέση της Ελλάδας στην κατεξοχήν ελληνική θάλασσα του Αρχιπελάγους, όπου επί 3.500 τουλάχιστον χρόνια υπάρχει κυρίαρχη ελληνική παρουσία, δεν εμποδίζει σε τίποτα την Τουρκία.

Η Ελλάδα δεν αμφισβητεί ή διεκδικεί τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη ή τον Εύξεινο Πόντο, μολονότι επί 30 αιώνες άκμαζε εκεί ο Ελληνισμός. Έτσι και οι γείτονες ας αντιληφθούν ότι ο ιστορικός συμβιβασμός του 1923 δεν αλλάζει. Φανταστείτε να υπήρχε ενιαία ζώνη ή έστω θύλακοι τουρκικής υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ δυτικά από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου ποια προβλήματα ασφάλειας και διάσπασης της ενότητας του ελληνικού χώρου θα δημιουργούνταν, αν οι Τούρκοι εγκαθιστούσαν εκεί πλατφόρμες. Εκτός των οικονομικών σκοπών, αυτές θα χρησιμοποιούνταν και ως βάσεις πυραύλων, ελικοδρόμια βάση ραντάρ και μονάδων κομάντο! Θυμίζουμε ότι οι Τούρκοι διεκδικούν την κυριαρχία νησίδων του ανατολικού Αιγαίου. Δυστυχώς η επεκτατική πολιτική τους δεν επιτρέπει καλή γειτονία.

Η ευθυδικία δεν ευσταθεί

Δεύτερον, κάθε συζήτηση με την Τουρκία είναι αδύνατη από τη στιγμή που αρνείται ακόμα και σε μεγάλα ελληνικά νησιά (Κρήτη, Ρόδος, Κάρπαθος) να έχουν δικαιώματα υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ, αλλά και αιγιαλίτιδας ζώνης πέραν των σημερινών 6 μιλίων. Η γείτων προσπαθεί να ξαναγράψει στα μέτρα της το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, που επικύρωσαν πάνω από 160 κράτη και αποτελεί εθιμικό δίκαιο που την δεσμεύει.

Τρίτον, η ευθυδικία ή δίκαιο αποτέλεσμα των οριοθετήσεων, που επικαλείται η Τουρκία έχει δρομολογηθεί σε πληθώρα αποφάσεων της Χάγης. Εφαρμόζεται, όμως, για να αμβλύνει ενδεχόμενες αδικίες από την εφαρμογή του δικαίου, αλλά πάντοτε υπό το δίκαιο και όχι σε αντίθεση με αυτό ή πριν εφαρμοστεί αυτό. Συνεπώς πρόκειται, στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων για διορθωτική ευθυδικία και όχι για ανατρεπτική του δικαίου.

Έτσι, λοιπόν, δεν μπορεί να αγνοηθεί ή να ανατραπεί η εξομοίωση των θαλάσσιων ζωνών των νησιών με τις ζώνες ηπειρωτικών ακτών (άρθρο 121.2). Ιδίως όταν πρόκειται για αρχιπελαγικό κράτος (έστω μικτού τύπου όπως η Ελλάδα) ή για ευμεγέθη και κατοικημένα νησιά, όπως τα προαναφερθέντα, όταν μάλιστα αντίστοιχα αποτελούν ανεξάρτητα κράτη (π.χ. Κύπρος, Μάλτα) και έχουν αυτοτελείς δικές τους ζώνες.

Τέταρτον, η προβολή ενός κράτος στη θάλασσα (μήκος ακτών του) είναι το κυρίαρχο στοιχείο των οριοθετήσεων και όχι ο χερσαίος όγκος του κράτους ή η οικονομική του ισχύς. Εδώ συμπεριλαμβάνονται εξίσου και οι ακτές των νησιών. Η Ελλάδα λοιπόν έχει περίπου 15.000 χλμ ακτογραμμής (τα περισσότερα στο Αιγαίο), ενώ η Τουρκία 8.000 χλμ (περίπου 2.000 στο Αιγαίο).

Πέμπτον, η Τουρκία έχει θεσπίσει 12 μίλια για αιγιαλίτιδα ζώνη στον Εύξεινο Πόντο και στις νότιες ακτές της (Ανατολική Μεσόγειος). Η Ελλάδα είναι η τελευταία παράκτια χώρα παγκοσμίως (149η), που έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 6 μίλια, αλλά όχι συνορεύουσα ζώνη (μέχρι 24 μίλια) και ΑΟΖ (μέχρι 200 μίλια). Μέχρι πρότινος δεν εξερευνούσε ούτε την υφαλοκρηπίδα την οποία κατέχει «αυτοδικαίως και εξ’ αρχής». Η Ελλάδα έχει οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα μόνο με την Ιταλία.

Το περίφημο συνυποσχετικό

Έκτον, υπενθυμίζουμε ότι για να πάνε οι δύο χώρες στη Χάγη για δικαστική οριοθέτηση, πρέπει είτε η Τουρκία να αποδεχθεί την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου για τις διεθνείς διαφορές (η Ελλάδα το έκανε από το 1994) είτε να υπογραφεί συνυποσχετικό με την Ελλάδα, που να περιγράφει το αντικείμενο ή αντικείμενα της διαφοράς και, ίσως, και το εφαρμοστέο δίκαιο, αν συμφώνησαν τα προσφεύγοντα κράτη. Το είδος και η φύση των τουρκικών απαιτήσεων δεν καθιστά πιθανή τη συνυπογραφή συνυποσχετικού. Η Τουρκία αποκλείεται να αποδεχθεί την υποχρεωτική δικαιοδοσία της Χάγης, γιατί παρανομεί συνεχώς (π.χ. Κύπρος, Συρία, Ιράκ, Ελλάδα) και δεν θα τολμούσε να εκτεθεί σε δικαστικές περιπέτειες.

Έβδομον, η Τουρκία, από το 1975, θέτει απαράδεκτες προϋποθέσεις, χωρίς να δεσμεύεται για αποδοχή της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου. Μετατρέποντας τις παράνομες μονομερείς διεκδικήσεις της σε διμερείς διαφορές απαιτεί συνεκδίκαση ενός πακέτου επτά τουλάχιστον θεμάτων, για να αποδεχθεί τη δικαστική οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ.

Όγδοον, η Τουρκία υποστηρίζει πολιτικές λύσεις μέσω διμερούς διαπραγμάτευσης. Με το casus belli προσπαθεί να εκβιάσει την Ελλάδα με απειλή χρήσης βίας, αν επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη στα 12 μίλια. Συνεπώς, απαράβατη προϋπόθεση για προσφυγή στη Χάγη είναι η εγκατάλειψη από την Τουρκία όλων των μονομερών της διεκδικήσεων και αποδοχή του εθιμικού και συμβατικού διεθνούς δικαίου της θάλασσας και της αρμοδιότητας του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Επιτακτική η επέκταση της αιγιαλίτιδας

Ένατον, η Ελλάδα πριν από προσφυγή στη Χάγη που θα αφορά στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ, οφείλει να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της στα 12 ναυτικά μίλια ή ίσως άλλο όριο κοντά στις ακτές της Τουρκίας μεταξύ των νησιών μας. Επίσης, να ανακηρύξει ΑΟΖ και να κατατεθούν οι συντεταγμένες με βάση τη μέση γραμμή, που διεκδικήσαμε ήδη από το 2011 και 2012. Τέλος, να ενταθούν οι διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση με τα γειτονικά κράτη.

Δέκατον, η ακύρωση του τουρκολιβυκού συμφώνου πρέπει να τεθεί ως απαράβατη προϋπόθεση, όπως άλλωστε και η δίκαιη και σύμφωνη με τις διεθνείς αποφάσεις, επανένωση της Κύπρου. Η Ελλάδα έχει υποχρεώσεις ως εγγυήτρια δύναμη και πρέπει να τις εκπληρώσει. Να τεθεί τέλος στην ανοχή της καταπάτησης από την Τουρκία της κυπριακής ΑΟΖ με ελληνικά ισχυρά αντίμετρα.

Ενδέκατον, η χώρα μας πρέπει να αξιολογήσει σοβαρά τη δραματική κλιμάκωση της τουρκικής απειλής, μέσα από παράνομες επεκτατικές θεωρίες του τύπου “εθνικός όρκος” και “Γαλάζια Πατρίδα”, που υιοθετούν οι Τούρκοι, μιλιταριστές και ισλαμιστές.

Είναι καιρός η απειλούμενη πολλαπλά Ελλάδα να αναπτύξει στρατηγικό δόγμα και μηχανισμούς ανάσχεσης, ξεκινώντας από την άμεση και δραστική αμυντική της ενίσχυση, τη δημογραφική της ανάπτυξη και την αναβάθμιση του εθνικού φρονήματος και της συνοχής του λαού μας, πάνω σε ένα μείγμα παραδοσιακών αξιών, αλλά και αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Το δίκαιο βρίσκεται με την πλευρά μας, αλλά πρέπει να έχουμε την ισχύ και την αποφασιστικότητα να το επιβάλουμε.