Με αντιτουρκικό πρόσημο το Φόρουμ της Αθήνας – Στρατηγική σχέση Ελλάδας-Γαλλίας-Αράβων

Στις κινήσεις με στόχο την ενίσχυση των σχέσεων της Ελλάδας με σημαντικά αραβικά κράτη, εντάσσεται η πρωτοβουλία του υπουργείου Εξωτερικών “Φόρουμ Φιλίας” που πραγματοποιήθηκε σήμερα στην Αθήνα και συμμετείχαν εκτός από τους υπουργούς Εξωτερικών της Γαλλίας και της Κύπρου και οι ομόλογοί τους από Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν και Σαουδική Αραβία.

Η πρωτοβουλία θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική καθώς τα παραπάνω αραβικά κράτη είναι παραδοσιακοί αντίπαλοι της Τουρκίας και επιδιώκουν να αναχαιτίσουν την νεοοθωμανική στρατηγική του Ταγίπ Ερντογάν σε Μέση Ανατολή και ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, η διαδικτυακή συμμετοχή του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Ζαν-Υβ Λε Ντριάν, προσθέτει και μια ισχυρή ευρωπαϊκή διάσταση, από τη στιγμή που η Γαλλία έχει ταχθεί εναντίον των τουρκικών επιδιώξεων σε Ανατολική Μεσόγειο και Λιβύη.

Η ελληνική διπλωματία έχει αναλάβει εδώ και καιρό πρωτοβουλίες για εδραίωση της συνεργασίας με αραβικές χώρες, που πριν από λίγα χρόνια οι επαφές ήταν περιορισμένες έως ανύπαρκτες. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι κάθισαν στο ίδιο τραπέζι αραβικά κράτη της Μεσογείου και του Κόλπου με κράτη-μέλη της ΕΕ, σπάει τεχνητούς διαχωρισμούς και προωθεί τη συνεργασία στην ευρύτερη περιοχή. Θεωρείται διεύρυνση της τριμερής συνεργασίας Ελλάδας–Κύπρου–Αιγύπτου και θέτει τις βάσεις και αναδεικνυει τη δυνατότητα για ένα νέο περιφερειακό συμμαχικό σχηματισμό.

Το Κοινό Ανακοινωθέν των επτά κρατών που συμμετείχαν στο Φόρουμ Φιλίας ικανοποιεί πλήρως τις ελληνικές επιδιώξεις, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, καθώς έχει «σαφείς αναφορές στο Διεθνές Δίκαιο, το Δίκαιο της Θάλασσας και την αποχή από απειλές ή χρήση βίας». Οι συγκεκριμένες αναφορές δείχνουν έμμεσα καταδίκη της Τουρκίας για τη στάση της σε Ανατολική Μεσόγειο στο Αιγαίο και το Κυπριακό. Οι ανωτέρω χώρες επαναλαμβάνουν την προσήλωση τους στο Διεθνές Δίκαιο, ενώ παράλληλα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο Δίκαιο της Θάλασσας.

Τις διεργασίες του Φόρουμ άνοιξε με χαιρετισμό του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισημαίνοντας ότι «το ευέλικτο αυτό σχήμα, θα συνέρχεται σε τακτά διαστήματα με σκοπό να διευρύνει διαρκώς τα πεδία σύμπραξης μεταξύ των μελών του. Αποτελεί ένα παράδειγμα αρμονικής, διακρατικής συνεργασίας πάνω στην ταραγμένη σκακιέρα των διεθνών σχέσεων. Αλλά και μία σύγκλιση διαφορετικών κυβερνήσεων από την Ευρώπη και τον αραβικό κόσμο, με κοινό στόχο να βελτιώσουν την καθημερινότητα των λαών τους. Με σταθερή πυξίδα τις θεμελιώδεις αξίες των Ηνωμένων Εθνών: Ασφάλεια, Δικαιοσύνη και Ισότητα». Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στο Κυπριακό δηλώνοντας ότι, «όλες οι χώρες μας υποστηρίζουν μία δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση του Κυπριακού».

Περιφερειακή συμμαχία

Η Ελλάδα επιδιώκει να συγκροτήσει μια στενή περιφερειακή συμμαχία με τις παραπάνω αραβικές χώρες, ώστε να έχει περισσότερους συμμάχους στην επιχειρηματολογία της στη διεθνή κοινότητα, εναντίον των τουρκικών προκλήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και του παράνομου μνημονίου Άγκυρας-Τρίπολης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών. Επισημαίνεται, ότι το σύνολο των κρατών που συμμετέχουν, έχουν υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και υποστηρίζουν το αναφαίρετο δικαίωμα της Ελλάδας για την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια.

Η σημασία του Φόρουμ για την Ελλάδα αντανακλάται και στις δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια, ο οποίος επισήμανε ότι στόχος είναι «να αποτελέσει μια γέφυρα μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και του Κόλπου, με τα Βαλκάνια και την υπόλοιπη Ευρώπη». Επιπλέον, άφησε έμμεσες αιχμές και εναντίον της Τουρκίας, τονίζοντας «αυτό που μας ενώνει όλους σήμερα είναι η καταδίκη παράνομων πράξεων που υποσκάπτουν την ειρήνη και την ασφάλεια…για να πετύχουν τους σκοπούς τους οι δυνάμεις αυτές προβαίνουν σε πλήθος παράνομων ενεργειών, όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο».

Ουσιαστικά τα αραβικά κράτη που συμμετείχαν, μαζί με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Γαλλία, παραπέμπουν σε έναν αντιτουρκικό άξονα, αν και διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι το Φόρουμ δεν στρέφεται εναντίον κανενός, ούτε αποτελεί αμυντική συμμαχία. Αντιθέτως, είναι ανοιχτό σε όλες τις χώρες της περιοχής που ενστερνίζονται βασικές αρχές όπως η προώθηση των σχέσεων καλής γειτονίας και ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου. Ο βασικός αποδέκτης είναι σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η μοναδική χώρα της περιοχής ή οποία συνεχίζει να μην αποδέχεται τις βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου, καθώς του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Αντιτουρκικός άξονας 

Ελληνικές διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι μετά την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο, καθώς και τη συμφωνία με την Αλβανία για παραπομπή στη Χάγη, περισσότερες χώρες στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου επιθυμούν να προβούν σε σχετικές οριοθετήσεις, με την Ελλάδα, βάσει του Δικαίου της Θάλασσας.

Στο πλαίσιο αυτό υπογραμμίζεται η ειδική αναφορά του Κοινού Ανακοινωθέντος στην ανάγκη σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων των χωρών της περιοχής, όπως αυτά απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο. Επίσης, σημειώνεται η ιδιαίτερη μνεία στην ανάγκη σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών, της ανεξαρτησίας τους, καθώς και η ανάγκη αποχής από πάσα απειλή (casus belli) ή χρήση βίας.

Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θεωρούν απειλή την εθνικιστικό-ισλαμιστική ιδεολογία του Ερντογάν και έχουν δραστηριοποιηθεί σε περιφερειακές επίπεδο με στόχο να την περιορίσουν, ανησυχώντας για ενδεχόμενες επιπτώσεις στο εσωτερικό τους. Τα δύο κράτη υποστηρίζουν τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στη Λιβύη. σε αντίθεση με την Τουρκία που αποτελεί στενό σύμμαχο του Φαγιέζ Αλ- Σαράτζ.

Μάλιστα, ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας Φάισαλ μπιν Φαρχάν αλ Σαούν, δήλωσε ότι «καταδικάζουμε την επέμβαση χωρών στις εσωτερικές υποθέσεις των άλλων χωρών» και ότι  η χώρα του «υποστηρίζει όλες τις ειρηνευτικές διαδικασίες στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο». Επισημαίνεται, ότι συναντήθηκε μετά το τέλος του Φόρουμ και με τον Έλληνα πρωθυπουργό στο Μαξίμου. Στο περιθώριο του Φόρουμ έγινε και τριμερής συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, που συζήτησαν για τις τρέχουσες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και τις ευκαιρίες για μεγαλύτερη συνεργασία.

Επίσης, η συμμετοχή του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών έχει και αυτή σημειολογική και ουσιαστική σημασία, προσδίδοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στο Φόρουμ. Ο Εμμανουέλ Μακρόν έχει επικρίνει τον Ερντογάν για τη στρατηγική του σε Ανατολική Μεσόγειο και Λιβύη, προκαλώντας το μένος του. Η Γαλλία, ηγετικό κράτος-μέλος της ΕΕ, στήριξε την Ελλάδα στην προσπάθειά της που έκανε, ώστε να πειστούν οι Βρυξέλλες να επιβάλλουν, επί γερμανικής προεδρίας, κυρώσεις στην Τουρκία για τις προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι που δεν επετεύχθη τελικά.

Μπαρουτοκαπνισμένα κράτη

Μια ακόμη επισήμανση αφορά και το γεγονός ότι Εμιράτα και Μπαχρέιν, έχουν υπογράψει συμφωνίες ειρήνης με το Ισραήλ, το οποίο συμμετέχει στον άξονα Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο. Το Ισραήλ έχει προνομιακές σχέσεις με την Ελλάδα όπως αποδεικνύει το πρόσφατο ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού καθώς και οι συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών των δυο κρατών.

Το Φόρουμ αναγνώρισε  και το σημαντικό ρόλο της Ελλάδας, ως γέφυρας μεταξύ από τη μία πλευρά της περιοχής του Μαγκρέπ και των Βαλκανίων και της υπόλοιπης Ευρώπης από την άλλη. Τα αραβικά κράτη που συμμετείχαν στο Φόρουμ θεωρούνται μπαρουτοκαπνισμένα και έχουν κοινά στρατηγικά συμφέροντα στην καταπολέμηση του ισλαμικού εξτρεμισμού και την ανάσχεση του πολιτικό-θρησκευτικού Ισλάμ, το οποίο επιδιώκει να επεκτείνει ο Ερντογάν σε μουσουλμανικές χώρες της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής.

Η συγκεκριμένη συμμαχία έχει τις προοπτικές να αποτελέσει σοβαρό ανάχωμα στον τουρκικό επεκτατισμό. Οι διάφοροι τομείς συνεργασίας συμπεριλαμβάνουν όχι μόνο την ενέργεια και την πολιτική προστασία, αλλά και ιδιαίτερα ευαίσθητους τομείς, όπως ο διαθρησκειακός διάλογος και ο πολιτισμός. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται το πλαίσιο δημιουργίας ενός αντίβαρου, ιδιαίτερα στις Βαλκανικές χώρες, στην προώθηση ακραίων ιδεολογιών και ενός νεο-οθωμανικού αφηγήματος

Επισημαίνεται ότι η συμμαχία με τις αραβικές χώρες, διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από τις συμμαχίες με ευρωπαϊκά κράτη που διατηρούν σχέση ισορροπίας με τον Ερντογάν, όπως η Γερμανία (την εκβιάζει με τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη) και αναλώνονται μόνο σε ρητορικές καταγγελίες των προκλήσεων σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο. Επιπλέον, η ΕΕ είναι απούσα από τις εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο, καθώς εξαιτίας των διαφορετικών εθνικών συμφερόντων των κρατών-μελών της, δεν ασκεί κοινή εξωτερική πολιτική.