Από τα “ήρεμα ύδατα” σε τουρκικά “μποφόρ” για Κύπρο και Ελλάδα

Δείγματα γραφής για το πώς αντιλαμβάνεται την “μεγάλη και ισχυρή Τουρκία”, έδωσε ο Ερντογάν και στην ομιλία του ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, ενώ η αντίληψη αυτή διέπει όλες τις δράσεις της τουρκικής πλευράς και αναδεικνύεται προδήλως στις διμερείς επαφές. Πρώτο, η Άγκυρα έστειλε το μήνυμα πως οποιαδήποτε κίνηση γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο, περνά απαραιτήτως από την Τουρκία, που θεωρεί ότι έχει την “πρωτοκαθεδρία” (ή επιδιώκει να την έχει).

Με βάση αυτή τη λογική, είτε αυτή θα παραχωρεί “άδεια” για τις όποιες ενέργειες γίνονται, είτε θα συμμετέχει, θα έχει εμπλοκή η ίδια. Στο πλαίσιο αυτό και παράλληλα με τις άλλες κινήσεις, η Άγκυρα επιχειρεί να εξομαλύνει τις σχέσεις της με χώρες της περιοχής, όπως είναι η Αίγυπτος.

Ταυτόχρονα, συντηρεί την πρότασή της για την σύγκληση Διεθνούς Διάσκεψης με τη συμμετοχή των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, για την οριοθέτηση ζωνών και τα ενεργειακά. Περιλαμβάνει, με βάση την πρόταση της, στους συμμετέχοντες και το κατοχικό καθεστώς, αλλά και την “ελληνοκυπριακή διοίκηση”, όπως αποκαλεί την Κυπριακή Δημοκρατία. Σημειώνεται ότι την πρόταση αυτή προωθεί στην Ουάσιγκτον ο Αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα, Τομ Μπάρακ, ο οποίος ωστόσο, δεν αποσαφηνίζει τη σύνθεση της σύναξης.

Τέλος τα “‘ήπια νερά”

Η Τουρκία θεωρεί ότι η Ανατολική Μεσόγειος, είναι δική της υπόθεση, αν και προφανώς δεν παίζει μόνη της. Η υπόγεια – κι όχι μόνο αντιπαράθεση – με το Ισραήλ στη Συρία, δείχνει πως η πορεία της Άγκυρας είναι δύσκολη. Παραμένει, ωστόσο, στόχος της ο έλεγχος της περιοχής, επιβάλλοντας τούτο μέσα από παρεμβάσεις με βασικό εργαλείο τη στρατιωτική ισχύ.

Δεύτερο, έχει ενισχύσει την παρουσία και τις δράσεις της – και θα συνεχίσει να πράττει τούτο – σε διάφορες άλλες περιοχές, όπως αυτές του Καυκάσου, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής. Επίσης, στα Βαλκάνια κι αλλού. Ο Οργανισμός Τουρκογενών Κρατών θεωρείται από την Άγκυρα ένα σημαντικό εργαλείο προώθησης των πολιτικών της και σε σχέση με τα κατεχόμενα. Τρίτο, η κατοχική δύναμη στο πλαίσιο της επεκτατικής πολιτικής χρησιμοποιεί την αμυντική της βιομηχανία ως επεκτατικό εργαλείο, που αποφέρει πολλά κέρδη και δημιουργεί εξαρτήσεις. Γεωπολιτικά και οικονομικά.

Τέταρτο, υιοθετεί παράλληλα με τα πιο πάνω την τακτική της “ήπιας διπλωματίας”. Οι δραστηριότητες της Άγκυρας έχουν επεκταθεί μέσα κι από διάφορους Οργανισμούς, όπως είναι το ΤΙΚΑ (Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού), το οποίο ως γνωστό παρέχει αναπτυξιακή βοήθεια προς τρίτες χώρες (σ.σ. δραστηριοποιείται και στα κατεχόμενα). Στη μεγάλη εικόνα και η Υπηρεσία Αντιμετώπισης Καταστροφών, όπως και μια σειρά “εργαλεία”, που αφορούν την εκπαίδευση (σχολεία, εκπαιδευτικοί), τη διάδοση του τουρκικού πολιτισμού (γλώσσα και τέχνη) αλλά και θρησκείας.

Όλα αυτά περιλαμβάνονται στο “Έγγραφο Στρατηγικής Δημόσιας Διπλωματίας 2024-2029”, που εστιάζει στο όραμα για “μεγαλύτερη Τουρκία”. Πέμπτο, προβαίνει σε ανοίγματα και προς την κατεύθυνση μη φιλικών κρατών, όπως είναι η περίπτωση της Αρμενίας, κυρίως μετά την επίτευξη συμφωνίας με το Αζερμπαϊτζάν, που έγινε τούτο εφικτό μετά από παρέμβαση του Αμερικανού Προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ.

Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία και η Αρμενία δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις διανοίγονται κανάλια επικοινωνίας. Έκτο, επένδυσε και επενδύει στον αμερικανικό παράγοντα και επιζητεί την εύνοια του Προέδρου Τραμπ, όπως φάνηκε και από τη συνάντηση της περασμένης Πέμπτης, στο Λευκό Οίκο. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας περνούν μέσα από διάφορες φάσεις, ήπιες και ταραχώδεις, πλην όμως τα συμφέροντα επιβάλλουν την προσέγγιση.

Καμία αλλαγή σε Κυπριακό

Η θέση της κατοχικής Τουρκίας δεν αλλάζει στο Κυπριακό. Απορρίπτει το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και προτάσσει τη λύση δυο κρατών. Η έκκληση Ερντογάν, ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης, για αναγνώριση του κατοχικού καθεστώτος, γίνεται για τρίτη συνεχή χρονιά. Το επανέλαβε και φέτος με την… φόρα της αναβαθμισμένης Τουρκίας. Έχει σημασία το γεγονός ότι διατύπωσε αυτή τη θέση, παραμονές της συνάντησης του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και τον εγκάθετο της Άγκυρας στα κατεχόμενα, Ερσίν Τατάρ. Το ανέφερε τρεις εβδομάδες περίπου πριν από την παράνομη ψηφοφορία στα κατεχόμενα. Ήταν έναν μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση, ακόμη και εντός των κατεχόμενων.

Είναι σαφές από όσα είπε ο Ερντογάν δημόσια, αλλά και όσα λέγονται από Τούρκους αξιωματούχους στις κατ’ ιδίαν επαφές τους, πως η όποια επανεκκίνηση στο Κυπριακό, όταν αφορά την ουσία, περνά μέσα από την αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας και του ίσου διεθνούς καθεστώτος. Πρόκειται για την αξίωση για την εκ προοιμίου αναγνώριση του ψευδοκράτους. Η Τουρκία γνωρίζει πως αυτό δύσκολα μπορεί να γίνει, αλλά είναι πρόδηλο ότι θα επιμένει μέχρι τα δεδομένα, οι συγκυρίες και τα τετελεσμένα να το επιβάλουν.

Η κατοχική Τουρκία με τη στάση και τη συμπεριφορά της την τελευταία περίοδο επιλέγει να εγκαταλείψει τη λογική των “ήπιων νερών”, που επί της ουσίας ήταν μια τεχνητή ηρεμία. Και αυτό επειδή οι κόκκινες γραμμές εκατέρωθεν δεν έχουν διαφοροποιηθεί. Μπορεί προφανώς η ματαίωση της συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, με πρωτοβουλία του Τούρκου Προέδρου, να μην θεωρείται το “τέλος του κόσμου”, όπως ειπώθηκε, πλην όμως στέλνει μηνύματα.

Μηνύματα που αφορούν την αλλαγή τακτικής από τουρκικής πλευράς. Επιλογή της Άγκυρας είναι πλέον επιστροφή στα… μποφόρ. Την ίδια ώρα, η μη αναφορά του Ερντογάν στα ελληνοτουρκικά στην ομιλία των Ηνωμένων Εθνών, έχει και μια άλλη ερμηνεία: Η Τουρκία εντάσσει το κεφάλαιο αυτό, των ελληνοτουρκικών, όπως και το Κυπριακό, στο ευρύτερο πλαίσιο της Ανατολικής Μεσογείου. Το πλαίσιο του ελέγχου και της κυριαρχίας της Τουρκίας.