Ας “κάνουμε ταμείο” στο ελληνοτουρκικό μέτωπο…

Ας επιχειρήσουμε “να κάνουμε ταμείο” με τα μέχρι τώρα δεδομένα για την πρόσφατη ελληνοτουρκική κρίση, παρότι είναι σε πλήρη εξέλιξη. Δύο αδιαμφισβήτητα γεγονότα: Πρώτον, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας αντιναύαρχος ε.α. Αλέξανδρος Διακόπουλος δήλωσε: «Για να μην κοροϊδευόμαστε, το Oruc Reis έχει κάνει έρευνες. Δεν υπάρχει ολίγον έγκυος. Έχει κάνει έρευνες». Δεύτερον, στο κάλεσμα των ελληνικών φρεγατών για αποχώρηση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους από την ελληνική υφαλοκρηπίδα τα τουρκικά πολεμικά απάντησαν ότι τα ελληνικά πλοία βρίσκονται εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας.

Τι ισχύει όμως: Έχει οριοθετηθεί επισήμως η ελληνική υφαλοκρηπίδα; Όχι. Ασκεί το παράκτιο κράτος πλήρη κυριαρχία (όπως παράδειγμα στα χωρικά ύδατα) επί της υφαλοκρηπίδας; Όχι. Πως χαρακτηρίζονται τα ύδατα ύπερθεν της υφαλοκρηπίδας (επίσημης ή εικαζόμενης); Διεθνή ύδατα. Τα παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας (του βυθού και των υποθαλάσσιων ορυκτών); Ναι. Το τουρκικό ερευνητικό σκάφος έκανε έρευνες επί της εικαζόμενης ή διεκδικούμενης ελληνικής υφαλοκρηπίδας; Ναι.

Έχουμε προσβολή ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων; Έχουμε προσβολή οιονεί ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, επειδή δεν έχουμε οριοθετήσει –σε συμφωνία με την Τουρκία– την εκατέρωθεν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Άρα, τι ακριβώς συμβαίνει; Η Ελλάδα αντιδρά και καλώς, διότι πιστεύει ότι το Δίκαιο της Θάλασσας την δικαιώνει, άρα βασίμως θεωρεί ότι η επίμαχη θαλάσσια περιοχή βρίσκεται εντός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και το “τρύπημα” του βυθού, συνιστά παραβίαση των οιονεί κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982). Από τη δεκαετία του 1990, όμως, όταν συμπληρώθηκε ο αναγκαίος αριθμός κυρώσεων, η Σύμβαση έχει καταστεί εθιμικό δίκαιο και ως τέτοια δεσμεύει και την Τουρκία. Στο πολιτικό-διπλωματικό επίπεδο, όμως, ΗΠΑ και Γερμανία (για διαφορετικούς λόγους η καθεμία) πιέζουν την Ελλάδα να προσέλθει σε διαπραγμάτευση με την Τουρκία και φυσικά, η Άγκυρα εκμεταλλεύεται τη γεωπολιτική συγκυρία.

Πανηγυρίσαμε ως μείζονα εθνική επιτυχία το γεγονός ότι Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρος υπέγραψαν ή επικύρωσαν συμφωνίες για τον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου EastMed. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αμφιβολίες για την βιωσιμότητα του έργου (δεν διαπιστώθηκαν κοιτάσματα ικανά για να τον τροφοδοτήσουν, ούτε χρηματοδότηση). Κυρίως, δεν υπέγραψε η Ιταλία, χωρίς τη συμμετοχή της οποίας, είναι αδύνατον να βρει αγορά το αέριο που θα μεταφέρει ο αγωγός.

Δύο ακόμη επισημάνσεις

Υποχωρήσαμε σε απαιτήσεις της Ιταλίας προκειμένου να υπογραφεί η ελληνοϊταλική συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ. Δεχτήκαμε τη μειωμένη επήρεια μικρών νησιών, όπως οι Στροφάδες και τα Διαπόντια νησιά. Παρά τις ελληνικές υποχωρήσεις, η Ιταλία στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ τάχθηκε κατά της επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία για την παραβατική συμπεριφορά της, στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σε ό,τι αφορά την στρατηγική συμφωνία με το Ισραήλ, ο Ισραηλινός πρέσβης στην Αθήνα διευκρίνισε ότι δεν θεωρεί την Τουρκία εχθρό του Ισραήλ και θέλει να την περιλάβει στα μεσογειακά σχήματα συνεργασίας. Σημειώνουμε ότι το Ισραήλ δεν υπέγραψε την κοινή δήλωση Γαλλίας, Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου και Εμιράτων. Η αλήθεια είναι ότι παραδοσιακά το Ισραήλ δεν υπογράφει κοινές πολυμερείς δηλώσεις με αραβικές χώρες.

Το Καστελλόριζο είναι η βασική αιτία της πρόσφατης ελληνοτουρκικής κρίσης. Στόχος της Τουρκίας είναι εάν είναι δυνατόν να μην έχει ΑΟΖ. Αυτό πρακτικά θα σημάνει ότι θα μεταβληθεί σε κλειστό έδαφος (περικυκλωμένο) υπό τουρκική δικαιοδοσία, δηλαδή, από την τουρκική υφαλοκρηπίδα. Ας μην συζητάμε για τη δυνατότητα επαφής των ΑΟΖ Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας, επειδή αυτό προϋποθέτει πλήρη επήρεια όχι μόνο του Καστελλορίζου, αλλά και της ακατοίκητης νησίδας Στρογγύλη.

Η εξαίρεση του Καστελλόριζου

Το Καστελλόριζο εξαιρέθηκε από την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, με απαίτηση του Καΐρου, την οποία αποδέχτηκε η Αθήνα. Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι υπέκυψε στις πιέσεις υπηρεσιακών παραγόντων που εμμέσως επηρεάζονται από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τον Ερντογάν. Και φυσικά, επίδικο θέμα, η εκμετάλλευση της –κατ’ εκτίμηση– πλούσιας σε υδρογονάνθρακες θαλάσσιας περιοχή ανατολικά της Κρήτης και νότια του Καστελλόριζου.

Επισημαίνω ακόμη, ότι η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία είναι μια σχετικά καλή συμφωνία, διότι διεμβολίζει την αντίστοιχη συμφωνία Άγκυρας-Τρίπολης. Είναι ένα επίσημο νομικό κείμενο, που σε μελλοντική διευθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο, καθιστά αναγκαία τη συμφωνία των εμπλεκομένων κρατών Ελλάδα, Τουρκία, Αίγυπτο και Λιβύη. Το κρίσιμο όμως είναι ότι η εξαίρεση του Καστελλόριζου από την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία, έστω σε αυτή τη φάση (μερική συμφωνία), αποτελεί αναμφίβολα αρνητική εξέλιξη, με βαρύ εθνικό κόστος για την Ελλάδα αν δεν διορθωθεί το συντομότερο.

Τέλος, επισημαίνουμε ότι, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και σε αυτή την ελληνοτουρκική κρίση, ανταποκρίθηκαν πλήρως στην αποστολή τους, σύμφωνα με τις εντολές της κυβέρνησης. Έπραξαν ό,τι καλύτερο, προκειμένου να διαφυλάξουν αλώβητη όχι μόνο την εθνική κυριαρχία, άλλα και την εθνική αξιοπρέπεια της χώρας, κάτι που έχει ανάγκη ο ελληνικός λαός.