Αθήνα, ΕΕ και ΗΠΑ οι προτεραιότητες του νέου Προέδρου

Ο χρόνος μέχρι τις τουρκικές εκλογές ( εάν τελικά διεξαχθούν κανονικά τον Μάιο μετά και τους φονικούς σεισμούς), προσφέρεται για το νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ώστε να γίνουν κινήσεις προετοιμασίας του εδάφους στο Κυπριακό αλλά και ευρύτερα στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Ο χρόνος είναι πολύτιμος, με την εκλογή νέου Προέδρου, για τη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών για πρωτοβουλίες και πρωτίστως για να αποφευχθούν κινήσεις που θα οδηγήσουν είτε σε βαθύτερο αδιέξοδο είτε σε διολίσθηση του εθνικού θέματος προς τις τουρκικές θέσεις.

Με φρέσκα την λαϊκή εντολή, μια νέα κυβέρνηση, έχοντας ενώπιον της όλα τα δεδομένα που έχουν συσσωρευτεί διαχρονικά, θα έχει τη δυνατότητα να χαράξει πολιτική, που θα διαμορφώνει συνθήκες για τα επόμενα βήματα. Για την διαμόρφωση νέων δεδομένων, αξιοποιώντας πολιτικά εργαλεία και συγκυρίες, ώστε να αλλάξει ταχύτητες αλλά πρωτίστως να αποφευχθεί η πεπατημένη στο εθνικό θέμα. Μέχρι σήμερα, τόσο οι προσεγγίσεις όσο και η τακτική, που ακολουθείτο δεν απέδωσαν, αντίθετα διαιώνισαν το αδιέξοδο και εδραίωσαν την κατοχή.

Οι πρώτες κινήσεις του νέου Προέδρου, κάποιες εξ αυτών οι ίδιες με τους προκάτοχους του, όπως το ταξίδι στην Αθήνα, για να έχουν σημασία πρέπει να έχουν συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Πρώτο, είθισται ο εκάστοτε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αμέσως μετά την εκλογή του να πραγματοποιεί επίσκεψη στην Αθήνα για τις καθιερωμένες επαφές με την ελληνική κυβέρνηση και την πολιτική ηγεσία της Ελλάδος. Αν και θα μπορούσε, να είναι επίσκεψη εργασίας, αφήνοντας για αργότερα την επίσημη, η σημασία έχει το περιεχόμενο των συζητήσεων. Με βάση τα όσα έχουμε ενώπιον μας, η  ατζέντα θα μπορούσε να περιλαμβάνει τρία τουλάχιστον βασικά θέματα:

• Το Κυπριακό σε σχέση με τις επόμενες κινήσεις, που πρέπει να γίνουν από ελληνικής πλευράς. Μέσα από την αξιολόγηση των τουρκικών προθέσεων, να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο τακτικής για αποτελεσματική αντιμετώπιση της Άγκυρας, κυρίως σε ό,τι αφορά τα εργαλεία που υπάρχουν στην Ε.Ε. και δύνανται να αξιοποιούνται από κράτη-μέλη, που είναι Ελλάδα και Κύπρο. Παράλληλα αξιοποίηση του κλίματος στις ΗΠΑ.
• Το δεύτερο είναι η αναθέρμανση του δόγματος του ενιαίου αμυντικού δόγματος, με συγκεκριμένες ενέργειες και όχι μόνο διακηρυκτικά. Καθορίζονται οι ανάγκες και διαμορφώνεται ενιαίος σχεδιασμός άμυνας.
• Το τρίτο είναι οι από κοινού περιφερειακές δράσεις και συνεργασίες. Επιβάλλεται κωδικοποίηση των ενεργειών, για να έχουν και πρακτική διάσταση.

Πολιτικές συνεργασίες

Δεύτερο, το Μάρτιο, λίγο μετά που θα αναλάβει τα καθήκοντά του ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες ( προγραμματισμένο) Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Θα είναι η πρώτη του παρουσία κι αυτό του προσφέρει τη δυνατότητα να συναντήσει βασικούς παίκτες της Ένωσης. Όπως για παράδειγμα τον Πρωθυπουργό της Γαλλίας, τον καγκελάριο της Γερμανίας, αλλά και τους αξιωματούχους του Συμβουλίου και της Κομισιόν. Θα πρέπει να μεταφέρει συγκεκριμένες θέσεις σε σχέση με τη στήριξη της Ε.Ε. Είναι προφανές πως αυτό που χρειάζεται δεν είναι να «ζητιανεύει» η Λευκωσία τις επαναλαμβανόμενες δηλώσεις στήριξης, αλλά ουσιαστικές πολιτικές που θα βοηθήσουν το κράτος-μέλος να αντιμετωπίσει την τουρκική επιθετικότητα και επεκτατικότητα. Είναι προφανές πως το ουκρανικό και η αλληλεγγύη, που έχει εκφρασθεί από ευρωπαϊκής πλευράς, προσφέρει ευκαιρίες. Φτάνει να τεθεί το θέμα σε μια σωστή διάσταση και να διαμορφωθεί και ένα λόμπι στήριξης των αιτημάτων της Λευκωσίας. Αιτημάτων, που συνδέονται με την ανάγκη έκφραση αλληλεγγύης προς ένα κράτος-μέλος, στην προκειμένη περίπτωση την Κυπριακή Δημοκρατία. Στην εξίσωση μπορεί να μπει και το ενεργειακό ενόψει του γεγονότος ότι το  ουκρανικό έχει προκαλέσει κρίση. Η  Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να αξιοποιήσει το ζήτημα τούτο.

Τρίτο, οι περιφερειακές συνεργασίες και η ενίσχυση καναλιών επικοινωνίας με τις γειτονικές χώρες είναι ένα “στρωμένο χαλί”. Έχει γίνει δουλειά. Τούτο, όμως, δεν αρκεί κυρίως γιατί υπάρχουν σε εξέλιξη διεργασίες ενώ είναι πρόδηλο ότι η Τουρκία παρεμβαίνει για να κτίσει δικές της συνεργασίες αλλά και να αναιρεθούν αυτές που έχει αναπτύξει η Λευκωσία. Προτεραιότητα θα πρέπει να είναι επισκέψεις με συγκεκριμένη ατζέντα. Στα πλαίσια αυτά  θα πρέπει να μεταβεί σε  Αίγυπτο, Ισραήλ, Λίβανο, Παλαιστίνη. Είναι σαφές πως με Αίγυπτο και Ισραήλ μπορούν να συζητηθούν και θέματα ασφάλειας, που συνδέονται με την περιφερειακή σταθερότητα.

Τέταρτο, η συγκυρία αναφορικά με τις σχέσεις ΗΠΑ- Τουρκίας, δημιουργεί δεδομένα, που μπορούν να αξιοποιηθούν. Υπάρχει διαφοροποίηση της στάσης της Ουάσινγκτον στο Κυπριακό; Δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει τούτο απόλυτα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της συζήτησης στο Συμβούλιο Ασφαλείας για το τελευταίο ψήφισμα, σε σχέση με την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, καταγράφηκε  αμερικανική παρέμβαση. Ως αποτέλεσμα αυτής της παρέμβασης ενισχύθηκε η διατύπωση για την Αμμόχωστο. Κυρίως η αναφορά για την αντίδραση του Συμβουλίου Ασφαλείας: «Το Ψήφισμα καταγράφει την απογοήτευση του ΣΑ για τη μη συμμόρφωση της Τουρκίας στις προηγούμενες σχετικές εκκλήσεις του, ενώ προειδοποιεί ότι οποιαδήποτε νέα μονομερής ενέργεια εντός της περίκλειστης περιοχής θα προκαλέσει την αντίδραση του ΣΑ» (ψήφισμα 2674, 30 Ιανουαρίου 2023). Τα κανάλια επικοινωνίας με τους Αμερικανούς υπάρχουν, έχοντας δυνατότητες παρέμβασης μέσα από το κογκρέσο ενώ σε συντονισμό με την Αθήνα μπορούν να γίνουν κινήσεις και προς τη διοίκηση Μπάιντεν. Άλλωστε τα στρατηγικά πλεονεκτήματα, Ελλάδος και Κύπρου μαζί έχουν περισσότερη σημασία, σε μια περίοδο ανακατανομής ισχύος στην περιοχή.

Είναι προφανές πως οι πρώτες κινήσεις ενός νέου Προέδρου δίνουν το στίγμα για τις προτεραιότητες του αλλά και τις προθέσεις του. Κυπριακό και εξωτερική πολιτική παραμένουν βασικός πυλώνας και από τη διαχείριση, που θα γίνει εξαρτώνται προφανώς κι άλλοι παράμετροι. Οι τρίτοι, οι οποίοι παρακολουθούν τα όσα διαδραματίζονται στη χώρα μας, δεν αναμένουν προφανώς την επόμενη ημέρα για να γνωρίσουν τις προθέσεις του νέου Προέδρου, αλλά πάντα αξιολογούν τις πρώτες κινήσεις, τις προτεραιότητες που τίθενται από μια νέα κυβέρνηση. Συνεπώς, διά των προτεραιοτήτων  καταγράφονται προθέσεις και στέλνονται μηνύματα προς πολλούς αποδέκτες.

Κυπριακό και βάσεις

Στην μεγάλη εικόνα και στα μεγάλα ζητήματα, που θα αντιμετωπίσει ο νέος Πρόεδρος, εάν και εφόσον θα επιλέξει να το κάνει, είναι το κεφάλαιο «Βρετανία». Οι προκάτοχοι του, πλην μίας εξαίρεσης, του Τάσσου Παπαδόπουλου το 2007, δεν άγγιξαν το ζήτημα τούτο. Κι για αυτό είναι ένα στοίχημα κατά πόσο ο νέος Πρόεδρος θα αντιμετωπίσει διαφορετικά την αγγλική πολιτική για την Κύπρο.

Διαχρονικά το Λονδίνο υιοθετεί πολιτικές στο Κυπριακό, που αναγκάζουν τη Λευκωσία να σταθεί απέναντι. Ή τουλάχιστον να ενοχληθεί ( όσοι ενοχλούνται). Μια χώρα, που έχει συμφέροντα στην Κύπρο, κυρίως με την λειτουργία στρατιωτικών βάσεων, λογικά θα έπρεπε να είχε ισχυρά κανάλια συνεννόησης με τη Λευκωσία. Θα έπρεπε να επιδιώκει καλές σχέσεις με την Κύπρο. Δεν το πράττει καθώς έχει μια διαμορφωμένη πολιτική, την οποία προωθεί και θέλει να την θέσει ως μέρος των συζητήσεων στο Κυπριακό.

Τι μπορεί να γίνει; Να διασυνδεθεί το θέμα των βάσεων με τη στάση της Βρετανίας στο Κυπριακό. Όσο το Λονδίνο θα συνεχίσει να υιοθετεί και να προωθεί τις ίδιες πολιτικές, θα ανοίγει και θέμα στρατιωτικών βάσεων. Μια τακτική, που προδήλως θα στοχεύει στην αλλαγή της στάσης του Λονδίνου στο Κυπριακό. Θα αλλάξει; Μόνο  εάν αισθανθεί την πίεση και αντιληφθεί πως θα επηρεασθούν τα συμφέροντα του στο νησί στην περίπτωση που θα συνεχίσει την ίδια πολιτική, θα προβληματιστεί το Λονδίνο. Μέχρι σήμερα η Βρετανία δρα ανενόχλητη.