Χωρίς την Τουρκία το νέο γεωστρατηγικό πλέγμα στην Ανατολική Μεσόγειο

Τις επόμενες ημέρες το γεωτρύπανο της ExxonMobil θα εγκατασταθεί πάνω από τον στόχο στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ και σύντομα θα φανεί εάν είναι βάσιμες οι προσδοκίες για την ύπαρξη γιγαντιαίου κοιτάσματος φυσικού αερίου. Εάν η γεώτρηση αποδειχθεί επιτυχής, θα έχει συντελεσθεί ένα βήμα που θα υπερβαίνει την αξία του συγκεκριμένου κοιτάσματος. Θα έχει επιβεβαιωθεί η εκτίμηση που αφορά και άλλους μεγάλους στόχους στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων και αυτών νοτίως της Κρήτης, όπου και εκεί έχουν δρομολογηθεί έρευνες.

Στην πραγματικότητα, από το αποτέλεσμα της γεώτρησης θα φανεί και εάν είναι σκόπιμη η υλοποίηση του σχεδίου για τον αγωγό EastMed, ο οποίος προορίζεται να μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο στη διψασμένη για ενέργεια Ευρώπη. Παρά τις σημαντικές τεχνικές δυσκολίες, η οικονομική βιωσιμότητα του έργου εξαρτάται κυρίως από την ποσότητα των κοιτασμάτων που θα βρεθούν.

Δεν πρόκειται για ένα ακραιφνώς ενεργειακό-οικονομικό σχέδιο. Έχει και έντονη γεωπολιτική διάσταση, επειδή συνδέεται με την πρόθεση της Δύσης για απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Κομισιόν το έχει εντάξει στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος και χρηματοδοτεί με 34,5 εκατ. ευρώ τις σχετικές μελέτες, τις  οποίες πραγματοποιεί η κοινοπραξία IGI Poseidon και οι οποίες εισήλθαν σε προχωρημένη φάση.

Αδυνατώντας να εμποδίσει τη γεώτρηση που πραγματοποιεί ο αμερικανικός πετρελαϊκός κολοσσός, το καθεστώς Ερντογάν έχει επιδοθεί σε μία υψηλών τόνων επιθετική ρητορική. Καλλιεργεί κλίμα έντασης, στρεφόμενο κυρίως εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας. Η προσπάθειά του να προκαλέσει κρίση, ωστόσο, έχει μέχρι τώρα πέσει στο κενό. Λευκωσία και Αθήνα απέφυγαν να παρασυρθούν σ’ αυτό το παιχνίδι.

Γαυγίζει, αλλά δεν μπορεί να δαγκώσει

Η Άγκυρα γαυγίζει, αλλά ότι δεν μπορεί να δαγκώσει. Η Ουάσιγκτον έχει στείλει ξεκάθαρο μήνυμα στην Άγκυρα να αποφύγει κάθε ενέργεια παρεμπόδισης της γεώτρησης. Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία έχει φροντίσει στην περιοχή να πλέουν αμερικανικές ναυτικές μονάδες. Εκτός αυτού, οι Αμερικανοί είχαν φροντίσει να προσκαλέσουν αυτές τις ημέρες τον Κύπριο υπουργό Εξωτερικών Χριστοδουλίδη, ο οποίος είχε συνομιλίες με τον Αμερικανό ομόλογό του Πομπέο και τον ισχυρό Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Μπόλτον.

Δεν επρόκειτο για κάτι συνηθισμένο κι αυτό φάνηκε από το γεγονός ότι ο Κύπριος υπουργός και ο αρμόδιος για την ευρύτερη περιοχή Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Μίτσελ υπέγραψαν Δήλωση Προθέσεων. Πρόκειται για μία κίνηση, η οποία σηματοδοτεί την πρόθεση των δύο πλευρών για σύναψη στρατηγικής σχέσης. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι η έμφαση δίνεται και από τις δύο πλευρές στα ζητήματα τοπικής και περιφερειακής ασφαλείας.

Αυτά, άλλωστε, μαζί με το Κυπριακό, ήταν και στην ατζέντα των συνομιλιών του Χριστοδουλίδη με τους Πομπέο και Μπόλτον. Αυτή την περίοδο, επίσης, η Ουάσιγκτον προωθεί την άρση του ισχύοντος επί δεκαετίες εμπάργκο πώλησης και παραχώρησης αμερικανικών όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Αξιοσημείωτη είναι και η συνάντηση του αρχηγού της κυπριακής Εθνοφρουράς με τον αρχηγό του αμερικανικού ΓΕΕΘΑ.

Η διαφοροποίηση της αμερικανικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο έχει αρχίσει από καιρό ως αποτέλεσμα της κρίσης στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η Ουάσιγκτον συνεχίζει τις προσπάθειες επαναφοράς της Τουρκίας στο δυτικό μαντρί, αλλά ο εναγκαλισμός του Ερντογάν με τον Πούτιν την έχει υποχρεώσει να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις. Ο γεωπολιτικά κρίσιμος χώρος της Ανατολικής Μεσογείου έχει χαρακτηρισθεί από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ «τρωτό σύνορο», κυρίως λόγω της ισχυρής ρωσικής παρουσίας, αλλά και λόγω της έμμεσης –μέσω Συρίας– εξόδου του Ιράν σ’ αυτή τη θάλασσα.

Το νέο γεωστρατηγικό πλέγμα

Οι τριγωνικές συνεργασίες Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος (και η υπό διαμόρφωση τριγωνική συνεργασία Ελλάδα-Κύπρος-Ιορδανία) έχουν πλέον μετεξελιχθεί σε έμμεσες συμμαχίες με σκοπό τη διαμόρφωση καθεστώτος ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο, το οποίο δεν περιλαμβάνει την Τουρκία. Για την ακρίβεια, εξισορροπεί την πίεση που η Τουρκία ασκεί στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και στην Ελλάδα. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ αρχικά άναψαν το πράσινο φως, στη συνέχεια εκδήλωσαν την εύνοιά τους και τώρα συμμετέχουν στο τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδουν.

Με την ανακάλυψη ολοένα και περισσοτέρων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, το γεωστρατηγικό αυτό πλέγμα αποκτά πρόσθετη σημασία, λόγω της ανάγκης δημιουργίας συνθηκών ασφαλείας, οι οποίες θα εγγυηθούν την απρόσκοπτη άντληση και μελλοντικά διοχέτευση του φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές. Μία ματιά στον χάρτη δείχνει ότι στο κέντρο αυτού του γεωστρατηγικού πλέγματος βρίσκεται η Κύπρος. Η γεωγραφική θέση πάντα της προσέδιδε μεγάλη γεωπολιτική σημασία, αλλά τώρα, με την προσθήκη της ενεργειακής συνιστώσας, η σημασία της πολλαπλασιάζεται.

Ας σημειωθεί ότι μόνο τον Οκτώβριο πραγματοποιήθηκαν τρεις στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή της Κύπρου. Η πρώτη ήταν η διακλαδική άσκηση Κύπρου-Ισραήλ. Η δεύτερη ήταν η πολυεθνική ναυτική άσκηση με τη συμμετοχή, Ελλάδας, ΗΠΑ, Γαλλίας, Βρετανίας, Γερμανίας και Ιταλίας. Η τρίτη ήταν η επίσης πολυεθνική αεροναυτική άσκηση “Νέμεσις”.