Δέκα κινήσεις για την ανάσχεση του τουρκικού επεκτατισμού

Η περιοχή στην οποία, βάσει της NAVTEX που εξέδωσε η Τουρκία στις 21 Ιουλίου, θα κατευθυνόταν, συνοδεία πολεμικών σκαφών το ερευνητικό Oruç Reis, αποτελεί το σημείο τομής των ΑΟΖ Ελλάδος, Κύπρου και Αιγύπτου (χάρτης 1). Η κίνηση αυτή συνιστά μια ακόμη προσπάθεια έμπρακτης αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Η απειλή της διενέργειας ερευνών λειτουργεί ως μοχλός πίεσης προς την Ελλάδα, με στόχο την αποδοχή της συμμετοχής της σε έναν εφ’ όλης της ύλης διμερή διάλογο (δηλώσεις εκπροσώπου της τουρκικής Προεδρίας, Ιμπραήμ Καλίν) υπό γερμανική διαιτησία. Το αντικείμενο αυτού του διαλόγου θα είναι η παραχώρηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και πιθανών μελλοντικών εσόδων στην Τουρκία.

Η Τουρκία αποπειράται να καταπατήσει τμήμα της υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ Ελλάδος και Κύπρου, ενώ την ίδια στιγμή η δεσμευμένη περιοχή εκτείνεται πάνω στο όριο της τουρκικής με την αιγυπτιακή υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, κατά την αυθαίρετη οπτική της Άγκυρας (χάρτης 2). Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία “προσκαλεί”, επίσης, την Αίγυπτο να προχωρήσει σε συμφωνία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, κατά το πρότυπο του τουρκολιβυκού μνημονίου της 27ης Νοεμβρίου 2019, δυσχεραίνοντας έτσι κάθε ελληνική κίνηση για εκμετάλλευση των θαλασσίων ζωνών.

Η ενέργειά της αυτή συνδυάζεται και με την κινητοποίηση που υπάρχει από την Αίγυπτο σχετικά με τη Λιβύη, η οποία είναι σημείο-κλειδί για την κυριαρχία της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Ο έλεγχος της Λιβύης την εδραιώνει ως περιφερειακή δύναμη στην περιοχή και αυξάνει κατακόρυφα το γεωπολιτικό δυναμικό της.

Δύσκολη η προσέγγιση Τουρκίας-Αιγύπτου

Τον Ιούνιο, ο Αιγύπτιος πρόεδρος είχε δηλώσει τα εξής: «Αν κάποιοι νομίζουν ότι μπορούν να διασχίσουν τη γραμμή Σύρτης-Αλ Τζούφρα, ας γνωρίζουν ότι αυτή είναι για μας μία κόκκινη γραμμή». Η πρόσφατη απόφαση της αιγυπτιακής Βουλής να εξουσιοδοτήσει τον πρόεδρο Αλ Σίσι να εισβάλει στην Λιβύη, σε περίπτωση επίθεσης κατά της Σύρτης θα μπορούσε να φέρει Αίγυπτο και Τουρκία αντιμέτωπες στο πεδίο της μάχης.

Η Τουρκία δεν επιθυμεί ευρεία σύγκρουση με χώρα υψηλής στρατιωτικής ισχύος. Η παραχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων που ανήκουν στην Ελλάδα, σε μια περιοχή όπου είναι πιθανό να βρίσκονται ενεργειακά κοιτάσματα, είναι σίγουρα μεγάλο δέλεαρ για την Αίγυπτο και ενέχει μηδενικό κόστος για την Άγκυρα. Το γεγονός, ωστόσο, ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση θεωρεί τους Αδελφούς Μουσουλμάνους υπαρξιακό κίνδυνο, καθιστά δύσκολη την προσέγγιση Τουρκίας-Αιγύπτου.

Μια ενισχυμένη οικονομικά και στρατιωτικά Τουρκία, κυρίαρχη στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου, που προωθεί τον πολιτικό και θρησκευτικό έλεγχο στον Αραβικό Κόσμο μέσω της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, συνιστά απειλή για την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία και το Μπαχρέιν, που πρέπει να εξουδετερωθεί. Ως καθοριστικός παράγων ανάσχεσης της τουρκικής επεκτατικότητας εμφανίζεται και η Ρωσία, η οποία τάσσεται κι αυτή υπέρ των δυνάμεων του στρατηγού Χαφτάρ.

Ταυτόχρονα, η NAVTEX της 21ης Ιουλίου ήρθε δύο μέρες μετά την κύρωση της συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού EastMed από το Ισραήλ και πέντε μέρες μετά την κύρωση από την κυπριακή Βουλή. Η Τουρκία δέσμευσε την περιοχή όδευσης του αγωγού, αντιδρώντας έμπρακτα κατά της κατασκευής του και της πολιτικής του Ισραήλ. Επιπλέον, η ενέργεια αυτή στρέφεται ευθέως κατά της ΕΕ και απειλεί άμεσα δυο κράτη-μέλη. Δυστυχώς, η Ευρώπη, πέραν της Γαλλίας, αντιδρά ασθενικά απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα, γεγονός που μαρτυρεί την ουσιαστική της αδυναμία.

Οι επιδιώξεις της Τουρκίας

Οι βασικές στοχεύσεις της Τουρκίας είναι:

• Η εμπέδωση διεθνώς της αμφισβήτησης της ελληνικής και κυπριακής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, μέσω τετελεσμένων που θα έχουν προκληθεί είτε λόγω άσκησης “τουρκικών κυριαρχικών δικαιωμάτων” είτε λόγω της παραπλανητικής εξαγγελίας τους. Απώτατος σκοπός είναι η υφαρπαγή ελληνικού χώρου σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο (“Γαλάζια Πατρίδα”) και η μετατροπή της Μεσογείου σε “τουρκική λίμνη”.
• Η ματαίωση της κατασκευής του EastMed, ο οποίος θεμελιώνει τον ενεργειακό διάδρομο της Ανατολικής Μεσογείου ως ανταγωνιστικό των αγωγών που διέρχονται από την Τουρκία, δυσχεραίνοντας την μετατροπή της σε εμπορικό και μεταφορικό κόμβο φυσικού αερίου προς τις αγορές της Δύσης.
• Ο σφετερισμός δικαιωμάτων εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου, με την γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας και την αύξηση της επιρροής της στην Ευρώπη, μέσω του ελέγχου της ενεργειακής τροφοδοσίας της Ένωσης.
• Η ακύρωση της ένωσης των ΑΟΖ Ελλάδος-Κύπρου και της άσκησης κυριαρχίας και ελέγχου στην περιοχή από το δίπολο του Ελληνισμού, κάτι που θα αποτελούσε εμπόδιο στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς της Τουρκίας.
• Η ματαίωση της διαφαινόμενης συμφωνίας για οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδος-Αιγύπτου (πρόσφατες δηλώσεις του Έλληνα πρέσβη Γαριλίδη στο Κάιρο), η απομάκρυνση της Αιγύπτου από τη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας που χτίζουν στην Μεσόγειο –με τις ευλογίες των ΗΠΑ– οι τριμερείς της Ελλάδος και της Κύπρου με Ισραήλ και Αίγυπτο και η εδραίωση ενός περιφερειακού συστήματος ασφαλείας με επικεφαλής την Τουρκία, κάτι που επεσήμανε και ο Πρόεδρος Μακρόν.

Τι επιλογές έχει η Ελλάδα

Η Ελλάδα οφείλει να εγκαταλείψει τον παθητικό ρόλο και την κατευναστική πολιτική που ακολουθεί και να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, ο οποίος θα της επιτρέψει να ανακάμψει σε επίπεδο οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής ισχύος. Πέρα από τις διπλωματικές κινήσεις που ήδη εξελίσσονται, απαραίτητες ενέργειες είναι οι εξής:

• Άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε όλο το εύρος των αμφισβητούμενων περιοχών.
• Κλείσιμο των κόλπων με ευθείες γραμμές βάσης, για τον ορισμό της αφετηρίας μέτρησης των θαλασσίων ζωνών. Επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια και ανακήρυξη ΑΟΖ σε όλη την επικράτεια.
• Αντίκρουση κάθε προσπάθειας της Τουρκίας να ασκήσει έλεγχο στην περιοχή με έκδοση NOTAM, NAVTEX κ.λπ. ή σε σχέση με την δικαιοδοσία έρευνας και διάσωσης.
• Άμεση οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία.
• Άμεση ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, με παράλληλη ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
• Εμβάθυνση της συνεργασίας με Ισραήλ και Αίγυπτο σε οικονομικό και αμυντικό επίπεδο. Η Αίγυπτος, ειδικά, είναι χώρα-κλειδί για την βιωσιμότητα του αγωγού EastMed αλλά και για το σύστημα ασφαλείας των τριμερών έναντι του νέο-οθωμανικού ιμπεριαλισμού. Η αμυντική συνεργασία (ακόμα και με ρήτρες στρατιωτικής συνδρομής) συνιστά κρίσιμο αποτρεπτικό παράγοντα που θα ενισχύσει περαιτέρω την συμμαχία, ενώ η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο θα αποτελέσει αποφασιστικό πλήγμα στην τουρκική στρατηγική.
• Διεύρυνση των σχέσεων με χώρες που αντιτίθενται στην Μουσουλμανική Αδελφότητα και τον τουρκικό μεγαλοϊδεατισμό.
• Ανάπτυξη ενεργητικής συμμαχίας με Γαλλία και Ιταλία και ανάληψη πρωτοβουλιών σχετικά με την Λιβύη. Υπογραφή αμυντικής συμφωνίας με Γαλλία. Ενίσχυση αμυντικής συνεργασίας με ΗΠΑ.
• Εκπόνηση προγράμματος και προσέλκυση επενδύσεων για την ενεργειακή εκμετάλλευση των θαλασσίων υδάτων, τη δημιουργία εγκαταστάσεων και την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων σε περιοχές που αμφισβητείται η εθνική κυριαρχία (ακόμα και σε μικρά νησιά, βραχονησίδες κ.λπ.).
• Ρητή άρνηση κάθε διμερούς διαλόγου εφ’ όλης της ύλης, ασχέτως των πιέσεων από χώρες που πιθανώς να υποκρύπτουν ιδιοτελή συμφέροντα πίσω από τις εκκλήσεις για αποκλιμάκωση. Η Ελλάδα δεν δύναται να συζητά με όσους απαιτούν να διαμοιράσει η ίδια τα ιμάτιά της και μάλιστα υπό την απειλή βίας.