Δεν εξασφαλίζει το αξιόμαχο ο φετιχισμός των “υπερόπλων”

Στις 3 Δεκεμβρίου 1912, όταν το υπερσύγχρονο για την εποχή του θωρακισμένο εύδρομο “Αβέρωφ”,  χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τα μεγάλα πυροβόλα του (Armstrong των 234 χιλιοστών) σε συνθήκες μάχης, προκλήθηκε έκπληξη και αμηχανία, τόσο στη γέφυρα του πολεμικού, όσο και στους εξωτερικούς παρατηρητές, δηλαδή στα ακολουθούντα στη “γραμμή παραγωγής” πλοία. Το εύδρομο-σύμβολο για το αξιόμαχο, περιτριγυρίστηκε από στήλες νερού ενώ, εμφανώς, κομμάτια και εξαρτήματά του τινάσσονταν στον αέρα.

Οι πρώτες εξηγήσεις που δόθηκαν στο φαινόμενο υπήρξαν ακραία ανησυχητικές. Είτε τα πυρά κάποιου από τα ακολουθούντα στη γραμμή παραγωγής πλοίων (“Ύδρα”, “Σπέτσες και “Ψαρά”) παρουσίαζαν καταστροφική απόκλιση σε τρόπο ώστε να βάλουν κατά του προπορευόμενου πλοίου, είτε τα πυρά των αρχαϊκών πλοίων του οθωμανικού στόλου, πέτυχαν με τις πρώτες βολές να ρυθμίσουν σωστά τις αποστάσεις και να περιβάλουν την ελληνική ναυαρχίδα.

Ωστόσο, ένα ακόμα στοιχείο συνέβαλε στην αμηχανία. Η άμεση συνεννόηση μεταξύ των ελληνικών πλοίων, που στηριζόταν στο υπερσύγχρονο για την εποχή σύστημα του ασύρματου τηλέγραφου, έπαψε να λειτουργεί καθότι οι κεραίες καταστράφηκαν με τις πρώτες ομοβροντίες. Χρειάστηκαν μερικά λεπτά αμηχανίας και αγωνίας μέχρι να ερμηνευθεί το φαινόμενο.

Το κύριο πυροβολικό του “Αβέρωφ” δεν είχε ποτέ πριν δοκιμαστεί σε πραγματικές συνθήκες. Το σκάφος, στην έναρξη του πολέμου, είχε μόλις επιστρέψει από την Αγγλία, όπου τοποθετήθηκαν τα πυροβόλα του, χωρίς όμως να φέρει τα πυρομαχικά μάχης τα οποία θα στέλνονταν αργότερα. Τα τελευταία παραλήφθηκαν μετά την έναρξη του πολέμου και παραδόθηκαν στο πλοίο στο αγκυροβόλιο της Λήμνου. Δεν είχε λοιπόν υπάρξει ευκαιρία για τη χρήση τους.

Οι βολές αυτών των πυρομαχικών προκάλεσαν με τις δονήσεις και τα αέρια των εκτονώσεων ισχυρές παρενέργειες στο ίδιο το πλοίο, καθώς, πέρα από την καταστροφή των κεραιών ασυρμάτου, κομμάτια από την ξύλινη επικάλυψη του καταστρώματος εκτινάσσονταν προς κάθε κατεύθυνση. Μερικά από αυτά κατέληγαν στο νερό δημιουργώντας την ψευδαίσθηση πτώσης βλημάτων. Τελικά, λίγο αργότερα, στην πλέον κρίσιμη φάση της ναυμαχίας, τα πρωραία πυροβόλα υπέστησαν εμπλοκή, περιορίζοντας κατά πολύ τη μαχητική αξία του σκάφους.

Πολύ ακριβά για δοκιμές

Τέτοιου είδους παθήματα, πολύ συχνά στους μικρούς, συνόδεψαν τη ναυτική ιστορία και των ισχυρών. Στην έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χρειάστηκαν πολλοί μήνες τεχνικών προσπαθειών ώστε να ρυθμιστούν οι τορπίλες των γερμανικών υποβρυχίων σε τρόπο ώστε να κρατούν βάθος πλεύσης και διεύθυνση με αξιόπιστο τρόπο. Σχεδόν δε όλοι οι εμπόλεμοι είχαν προβλήματα με τους πυροσωλήνες, ειδικά εκείνους των βομβών της αεροπορίας. Πολλοί αξιόλογοι στόχοι γλύτωσαν με τον τρόπο αυτό μέχρι η εμπειρία του πραγματικού πολέμου να διορθώσει τις αστοχίες…

Τα παραπάνω ιστορικά προηγούμενα ίσως προσθέσουν κάποιους προβληματισμούς στην διάχυτη –σχεδόν μεταφυσική στην υφή της– πίστη στις δυνατότητες οπλικών συστημάτων για το αξιόμαχο, ειδικά μάλιστα των πλέον ακριβών. Ακούγεται, λόγου χάρη, ότι το στρατηγικό πλεονέκτημα των γαλλικών φρεγατών Belharra είναι η δυνατότητά τους να φέρουν στρατηγικά όπλα, πυραύλους τύπου Κρουζ, δηλαδή τους Scalp Naval.

Καθώς το κόστος των τελευταίων είναι τέσσερα-πέντε εκατομμύρια ευρώ το κομμάτι, μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν θα γίνουν πολλές δοκιμαστικές βολές για την καλύτερη γνώση και προσαρμογή του όπλου. Το ίδιο ισχύει και για τα αντιαεροπορικά βλήματα “άμυνας περιοχής” του ίδιου πλοίου, τα Aster 30. Με κόστος 2,5-3 εκατ. ευρώ το κομμάτι, είναι σίγουρο ότι δεν θα χρησιμοποιούνται κάθε ημέρα.

Κάτι ανάλογο ισχύει και για τα αντίστοιχα αμερικανικά βλήματα: οι πλέον εξελιγμένες εκδοχές του Standard SM-3 έχουν προ πολλού ξεπεράσει σε κόστος ανά μονάδα τα 10 και τα 15 εκατομμύρια δολάρια και πλησιάζουν τα 20 εκατ. Προφανώς η χρήση τους με βάση την αρχή κόστους-αποτελέσματος δικαιολογείται μόνο εναντίον πολύ ζωτικής σημασίας για τον εχθρό στόχων. Τα SM-2 βρίσκονται μόλις στα 2,5 εκατομμύρια το κομμάτι.

Υπερόπλα και αξιόμαχο

Επιπλέον, για να καταδείξουμε την έλλειψη ορθολογισμού στον φετιχισμό των υπερόπλων, επιτρέψτε μου να θέσω το ζήτημα και από μία άλλη σκοπιά. Τα βλήματα τύπου Κρουζ μεταφέρουν φορτίο (κεφαλή) 400-500 κιλών. Όσο δηλαδή μία μέση βόμβα αεροπλάνου. Στην ουσία, δηλαδή, εκείνο που περιμένει κανείς από τα όπλα αυτά είναι να προκαλέσουν έκρηξη 400-500 κιλών εκρηκτικών σε 500, 700 ή και 1.000 χλμ στην εχθρική ενδοχώρα.

Από που και ως που ένα τέτοιο κτύπημα θεωρείται στρατηγικό; Ποιος περιορισμένος στόχος μπορεί να έχει τέτοια στρατηγική ή οικονομική αξία, ώστε η καταστροφή του να ισοσκελίζει το κόστος των τεσσάρων, πέντε ή και δέκα εκατ. ευρώ που κοστίζουν τα όπλα που θα τον καταστρέψουν; Όπως προαναφέραμε, μόνο ένα πυρηνικό εργοστάσιο ή τέλος πάντων ελάχιστοι ζωτικής σημασίας στόχοι δικαιολογούν τη χρήση τόσο ακριβών πυραύλων.

Θα μπορούσαν, όμως, τρία ή τέσσερα βλήματα Scalp ή Tomahawk να αχρηστεύσουν, λόγου χάρη, ένα στρατιωτικό αεροδρόμιο; Εάν ήταν έτσι τότε οι πόλεμοι θα τελείωναν πολύ γρήγορα. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα αεροδρόμια δεν αχρηστεύονταν μετά από βομβαρδισμούς δεκάδων και εκατοντάδων βομβών των 100, 250 ή και 500 κιλών.

Τί εξασφαλίζει το αξιόμαχο

Οι πόλεμοι, δυστυχώς, και πιο ειδικά οι πολεμικές εμπλοκές που απειλούν τη χώρα μας δεν θα έχουν σχέση με τηλεοπτικές υπερπαραγωγές που γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια. Δεν θα μοιάζουν ούτε με τους βομβαρδισμούς στο Βελιγράδι, ούτε στην Βαγδάτη, ούτε τα “χειρουργικά” πλήγματα στη Συρία ή τις πυραυλικές επιθέσεις στην Ουκρανία. Θα πρόκειται για συγκρούσεις πραγματικές, με διακύβευμα εθνικό.

Δεν θα πρόκειται για επιδείξεις ισχύος μεγάλων δυνάμεων με στόχο τον σωφρονισμό των φτωχών. Ο γύρω από τα οπλικά συστήματα καλλιεργούμενος φετιχισμός, ο φετιχισμός των υπερόπλων, συσκοτίζει τις παραμέτρους του αμυντικού προβλήματος της χώρας, εκτρέπει προς το αόριστο τους σχετικούς προβληματισμούς και εξασθενεί ακόμα περισσότερο την εγγενώς δυσχερή θέση της Ελλάδας.

Θα μπορούσε να διακρίνει κανείς κάποιο μικρό αόριστο ίχνος της ξεχασμένης Μεγάλης Ιδέας πίσω από αυτές τις αναζητήσεις. Το πλέον πιθανό, όμως, είναι ότι πίσω από τη σχετική, πλήρη θαυμασμού, περί των “υπερόπλων” λογοτεχνία που εξασφαλίζουν το αξιόμαχο, η οποία πολλαπλασιάζεται σε ειδικές και μη ιστοσελίδες, υποκρύπτονται, μάλλον άτσαλα, διαφημιστικές καμπάνιες κατασκευαστών και πωλητών. Οι τελευταίοι ενδιαφέρονται μόνο να πουλήσουν. Τα λοιπά προβλήματα της χώρας μας και του λαού μας τους είναι παγερά αδιάφορα.