Δύο δρόμοι για την Κυπριακή Δημοκρατία

Το κυπριακό πειραματόζωο τροφοδότησε το βοσνιακό μοντέλο και τώρα γίνεται το αντίθετο. Η πατέντα είναι στο πυρήνα της η ίδια και παραπέμπει σε μια θνησιγενή κατάσταση πραγμάτων. Μπορεί δε να είναι και αυτός ο στόχος όσων κινούν παρασκηνιακά τα νήματα. Να υπάρχει μια μονίμως μια κατάσταση, που να επιτρέπει τους διάφορους διεθνείς παίκτες να κάνουν το δικό τους παιχνίδι στρατηγικού ελέγχου.

Στην παρούσα φάση, όπου υποτίθεται αναπτύσσονται πρωτοβουλίες για επανάληψη των συνομιλιών στο Κυπριακό, η τουρκική πλευρά θέτει ως προϋπόθεση για να επανέλθει στις συνομιλίες, να γίνει αποδεκτή η απαίτηση της να έχει δικαίωμα βέτο στις αποφάσεις του κράτους. Το καθεστώς της Άγκυρας συνδέει ευθέως το θέμα της πολιτικής ισότητας με εκείνο της Ασφάλειας ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να βάλει χέρι στα ενεργειακά, ακόμη και χωρίς συμφωνία στο Κυπριακό. Η πρόταση για συνδιαχείριση παραμένει στο τραπέζι την ίδια ώρα που συντηρεί, σκοπίμως, κλίμα έντασης και εκφοβισμού.

Η απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ, μετέβη για ένα Σαββατοκύριακο στο νησί ( 6-7 Απριλίου), είχε χωριστές συναντήσεις με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κατοχικό ηγέτη, Μουσταφά Ακιντζί. Αποτέλεσμα δεν υπήρξε. Ο Ακιντζί απέρριψε την πρόταση Αναστασιάδη για κοινή συνάντηση στην παρουσία της αξιωματούχου του ΟΗΕ.  Η κ. Λουτ μετέφερε στην ελληνική κυπριακή πλευρά πρόταση, που προέρχεται από τους Τούρκους, για τετραμερή συνάντηση, με τη συμμετοχή Ελλάδος, Τουρκίας και των δυο κοινοτήτων, που απορρίφθηκε από τον Νίκο Αναστασιάδη. Σημειώνεται συναφώς ότι η ίδια πρόταση διαβιβάσθηκε και στον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Κατρούγκαλο, ο οποίος επίσης την απέρριψε.

Η λογική της τετραμερούς αναπτύσσεται από τον καιρό του Ραούφ Ντενκτάς και στοχεύει στην εξίσωση της Κυπριακής Δημοκρατίας και του ψευδοκράτους. Πληροφορίες αναφέρουν πως η Λουτ είχε προτείνει και μια άτυπη σύνοδο όλων των εμπλεκομένων για ανοικτό διάλογο, ώστε να βρεθεί διέξοδος. Οι Τούρκοι απέρριψαν την πρόταση καθώς στη σύνοδο αυτή θα παρακαθόταν και η ΕΕ.

Η έκθεση του Γενικού Γραμματέα στο Συμβούλιο Ασφαλείας επιβεβαιώνει πως το Κυπριακό έχει φθάσει στο τέλμα. Δεν ρίχνει μεν αυλαία, ωστόσο, είναι σαφές πως προσφέρει μια ακόμη ευκαιρία στους εμπλεκόμενους, παραπέμποντας σε ένα χρονοδιάγραμμα, που παρόλο ότι δεν το καθορίζει, είναι μικρής διάρκειας. Η Λευκωσία, κυριαρχούμενη από το φόβο να φορτωθεί το αδιέξοδο, αναζητεί φόρμουλες που εάν υιοθετηθούν θα ενισχύσουν το δυσλειτουργικό και στρεβλωτικό μοντέλο κράτους που συζητείται.

Ιδέα για κοινοβουλευτική δημοκρατία

Για να ξεπεραστεί η τουρκική αξίωση για βέτο στις αποφάσεις του κράτους, η ελληνοκυπριακή πλευρά επανέφερε μια ιδέα για κοινοβουλευτική δημοκρατία, με εκ περιτροπής πρωθυπουργία και μόνιμα Ελληνοκύπριο Πρόεδρο και Τουρκοκύπριο αντιπρόεδρο χωρίς εξουσίες. Η τουρκική πλευρά, υπενθυμίζοντας πως αυτή η πρόταση είχε υποβληθεί το 2015 επί εποπτείας Ντάουνερ, την απέρριψε εκ νέου.

Η εμμονή σε εκ περιτροπής πρωθυπουργία, όπως και ολόκληρο το μοντέλο της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας, παραπέμπει σε ένα μόνιμο διαχωρισμό και επιβολή επιλογών στη βάση της εθνικής καταγωγής. Παραπέμπει στο προβληματικό βοσνιακό μοντέλο, που παραπαίει από της δημιουργίας του.

Η Λευκωσία μετά και τις αλλεπάλληλες αποτυχίες και την αναβάθμιση των τουρκικών αξιώσεων, έχει διαπιστώσει πως η ακολουθούμενη τακτική, το περιεχόμενο των συζητήσεων δεν οδηγούν πουθενά. Κοντολογίς κάνει μια σωστή διαπίστωση. Από εκεί και πέρα, ωστόσο, προτείνει μια λανθασμένη θεραπεία. Θέλει να εγκαταλείψει την ακολουθούμενη πολιτική αλλά η εναλλακτική πορεία που εξετάζει είναι επίσης αδιέξοδη.

Φλερτάρει με μια μορφή συνομοσπονδίας, δυο κρατών, περιλαμβάνοντας πολλά από τα στοιχεία της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Δηλαδή, επί της ουσίας, διατηρεί ένα μοντέλο παρόμοιο με το βοσνιακό και προσφέρει και άλλα προς την τουρκική πλευρά, έχοντας τη ψευδαίσθηση πως θα ικανοποιήσει το καθεστώς Ερντογάν και έτσι αυτό θα εγκαταλείψει τους σχεδιασμούς του για πλήρη έλεγχο της Κύπρου.

Μετά τον Ιούνιο

Είναι προφανές πως εξελίξεις θα δρομολογηθούν μετά τον Ιούνιο. Οι διεθνείς παίκτες θέλουν να απαλλαγούν από τον τουρκικό πονοκέφαλο που προκαλεί προβλήματα στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι σχέσεις ΗΠΑ και Τουρκίας βαδίζουν σε τεντωμένο σχοινί, έτοιμο να κοπεί. Αυτό  μπορεί να ευνοήσει προσωρινά τον Ελληνισμό, που οφείλει να μην ζει με ψευδαισθήσεις.

Οι σχέσεις αυτές μπορούν να επανασυγκολληθούν και να ομαλοποιηθούν βαθμηδόν. Τότε, στα πλαίσια ενός νέου «μήνα του μέλιτος», οι ΗΠΑ, όπως έπραξαν πολλές φορές στο παρελθόν (1974, 2004), θα φορτώσουν με δώρα την Τουρκία, με τρόπαιο την Κύπρο και το Αιγαίο. Είναι σαφές -αυτό αφορά τη Λευκωσία και την Αθήνα- ότι τα στρατηγικά ανοίγματα όταν δεν υποστηρίζονται από στέρεους σχεδιασμούς θα οδηγήσουν είτε στην αποτυχία είτε θα υλοποιηθούν, καθιστώντας τον Ελληνισμό σε κομπάρσο. Στην προκειμένη περίπτωση των Αμερικανών.

Οι εξελίξεις, όταν έλθουν, θα είναι ραγδαίες και ενδεχομένως να λειτουργήσουν σαν τσουνάμι. Για να μην συλληφθούν σε Αθήνα και Λευκωσία απροετοίμαστοι, όπως στις δυο Πενταμερείς Διασκέψεις το 2017, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί τι επιδιώκεται. Το ζητούμενο, 45 χρόνια μετά την εισβολή και συνεχιζόμενη κατοχή τμήματος του νησιού από την Τουρκία, είναι να απαντήσουν οι εμπλεκόμενοι τι θέλουν.

Ένα κράτος με περιορισμένα δικαιώματα, εξαρτημένο, το οποίο να λειτουργεί στη βάση της εθνικής καταγωγής; Δηλαδή, η επιλογή θα είναι ένα κράτος που θα διαιωνίζει τον διαχωρισμό και θα παράγει εθνικισμούς. Ή ένα κράτος που θα ενώνει την κοινωνία και τους πολίτες και θα λειτουργεί στη βάση των αυτονόητων; Δηλαδή, να ισχύει ότι εφαρμόζεται σ’ όλα τα δημοκρατικά κράτη.