Δύο κράτη για να πάρουν τη συνομοσπονδία

Ταξίδι χαμηλών προσδοκιών θα πραγματοποιήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στο Κυπριακό ενόψει της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης, που θα πραγματοποιηθεί από τις 27-29 Απριλίου στη Γενεύη. Είναι σαφές πως στη Γενεύη, θα διαδραματισθεί ένα παιχνίδι απόδοσης ευθυνών, το οποίο άρχισε ήδη προληπτικά από όλες τις πλευρές. Είναι ένα από τα σενάρια, στην περίπτωση κατά την οποία δεν βρεθεί το «κοινό όραμα», το οποίο αναζητεί ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών.

Αν και η προσπάθεια είναι να διατηρηθεί η διαδικασία και να έχει και συνέχεια. Λογικά, από τη στιγμή κατά την οποία η κατοχική Τουρκία προσέρχεται στην άτυπη Πενταμερή με θέσεις που είναι εκτός των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών, των ψηφισμάτων του Διεθνούς Οργανισμού, σε περίπτωση αδιεξόδου, εύκολα θα μπορούσαν να αποδοθούν ευθύνες σε αυτήν. Κι όμως, η Άγκυρα θα προσέλθει στη Διάσκεψη με την άνεση που της προσφέρει η ανοχή των διεθνών παικτών.

Κι αυτό γιατί είναι σαφές πως η Άγκυρα επενδύει στα πολλά και μεγάλα συμφέροντα που υπάρχουν και τα οποία επηρεάζει. Περαιτέρω, η κατοχική Τουρκία έχει πολλά ανοικτά μέτωπα και επιχειρεί να παρουσιαστεί εμπλεκόμενο μέρος -μεσολαβητής πολλές φορές- σε διάφορες διενέξεις. Ακόμη και εκεί, που η ίδια προκαλεί τα προβλήματα (Λιβύη, Συρία κ.λπ.). Η Τουρκία προσέρχεται στην άτυπη Πενταμερή έχοντας διαμορφώσει εναλλακτικά σενάρια ενώ τα ενδεχόμενα είναι αυτή τη στιγμή συγκεκριμένα:

Η Άγκυρα θα επιμένει στην κυριαρχική ισότητα και θα επιχειρήσει να στραφούν οι πιέσεις στην ελληνική πλευρά, που αναζητά μέσα από την αποκεντρωμένη ομοσπονδία διέξοδο. Μια ιδέα, η οποία έχει σχέση με παλαιότερη τουρκική θέση για χαλαρή ομοσπονδία. Είναι σαφές πως δεν τίθεται θέμα αποδοχής από την ελληνική πλευρά της κυριαρχικής ισότητας, ούτε προφανώς και της βρετανικής φόρμουλας. Το θέμα είναι πώς θα παρουσιαστούν οι ιδέες αυτές και πόσο μπορούν να “παντρευτούν” με την αποκεντρωμένη ομοσπονδία.

Το πρόβλημα, βέβαια, είναι πως η τουρκική θέση αφορά δυο κράτη. Αυτό που επιδιώκουν είναι «ισότιμο διεθνές καθεστώς» και δύσκολα φαίνεται πως μπορούν όλα αυτά να τα δεχθεί η ελληνική πλευρά. Είναι σαφές πως οι Τούρκοι αυτό που ζητούν είναι να υπάρξει αναγνώριση του ψευδοκράτους και στη συνέχεια να τα βρουν ως προς τη μορφή της συνεργασίας. Εάν θα είναι συνομοσπονδία ακόμη και ομοσπονδία, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, θα συζητηθεί στη συνέχεια.

Οι παγίδες της Πενταμερούς

Αυτή η προσέγγιση συνιστά μια μόνιμη παγίδα, την οποία έχουν στημένη εδώ και χρόνια οι Τούρκοι. Ως γνωστό, ο Ραούφ Ντενκτάς είχε προβάλει πολλές φορές τη θέση: «Αναγνωρίστε μας για μερικά λεπτά και μετά συζητάμε…». Για κάποιους τρίτους, ωστόσο, το γεγονός ότι αφήνουν ανοικτό παράθυρο για συζήτηση, για παράδειγμα, της συνομοσπονδίας θεωρείται θετικό! Από τα όσα αναφέρονται στο παρασκήνιο, είναι προφανές ότι ο Γενικός Γραμματέας -παρά τις δυσκολίες- θα αποφασίσει να δώσει συνέχεια στις προσπάθειες, με συναντήσεις σε τεχνοκρατικό επίπεδο και με νέα Διάσκεψη.

Η Τουρκία ευνοεί όπως και η νέα Πενταμερής είναι άτυπη για να συνεχιστούν οι συζητήσεις στη βάση τη δική της ατζέντας. Αυτή των δύο κρατών, που θέλει να το εδραιώσει στις συζητήσεις και να καταστήσει τούτο βαθμηδόν ως μέρος της διαδικασίας και της διαπραγμάτευσης. Σε περίπτωση αδιεξόδου, είτε στην επικείμενη Διάσκεψη είτε στην επόμενη, η κατοχική δύναμη θα ενεργοποιήσει το λεγόμενο σχέδιο Β’, την υλοποίηση του οποίου έχει ξεκινήσει.

Είναι ξεκάθαρο ότι θα χρησιμοποιεί ως μπαμπούλα τη συνέχιση των σχεδιασμών της για εποικισμό της περίκλειστης περιοχής της Αμμοχώστου και συνέχιση των παράνομων ερευνών και γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ. Αυτοί οι σχεδιασμοί θα προβληθούν εκβιαστικά για να αποδεχθεί η ελληνική πλευρά τις τουρκικές αξιώσεις για κυριαρχική ισότητα. Αυτοί οι εκβιασμοί θα χρησιμοποιηθούν στην περίπτωση που η ΕΕ δεν δώσει στην Τουρκία ό,τι ζητήσει στη σύνοδο του Ιουνίου.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά θα προσέλθει στην άτυπη Πενταμερή προετοιμασμένη για το ενδεχόμενο αιφνιδιασμού από πλευράς Άγκυρας, αν και τούτο φαίνεται να είναι απομακρυσμένο. Θα έχει απαντήσεις -μέσα από το υλικό που έχει ετοιμάσει η ομάδα νομικών- σε όλες τις τουρκικές αξιώσεις, και για την κυριαρχική ισότητα και για το “ίσο διεθνές καθεστώς”, αλλά και για τις βρετανικές θέσεις επί των ίδιων ζητημάτων.

Ο ρόλος της ΕΕ

Είναι σαφές πως η ελληνοκυπριακή πλευρά θα επιμένει στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, στις συγκλίσεις, στο Πλαίσιο Γκουτέρες. Την ίδια ώρα, θα ξεκαθαρίσει πως δεν αποδέχεται τα δύο κράτη και θα επιμένει στη λειτουργικότητα του κράτους και στην παρουσία της ΕΕ στη διαδικασία. Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδος, Νίκου Δένδια, στην Άγκυρα, έχει ξεκαθαριστεί η στάση της Αθήνας ενόψει της Πενταμερούς.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Δένδιας επισήμανε προς τον Τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ότι η Ελλάδα δεν δέχεται εγγυήσεις στην Κύπρο. Επισήμανε περαιτέρω ότι η Αθήνα θα ξεκαθαρίσει πως δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε ένα σύστημα εγγυήσεων, που μεταξύ άλλων, αντιβαίνει και του κοινοτικού κεκτημένου. Περαιτέρω, ο κ. Δένδιας ανέφερε προς την τουρκική πλευρά ότι απορρίπτει την αλλαγή της βάσης των διαπραγματεύσεων.

Άκρως ενδιαφέρουσα ήταν η πρόσφατη -την περασμένη Κυριακή- τηλεφωνική επικοινωνία του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες με τον Ύπατο Εκπρόσωπο για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ. Όπως συναφώς πληροφορούμαστε, ο Ευρωπαίος αξιωματούχος αναφέρθηκε στην αντίθεση της Τουρκίας να συμμετάσχει η ΕΕ ως παρατηρητής στην επικείμενη άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη για το Κυπριακό και εξέφρασε τη διαφωνία του.

Ενστάσεις και εμπόδια

Είπε ακόμη πως εάν αυτό δεν καταστεί εφικτό (που δεν κατέστη) για τη Διάσκεψη, που θα γίνει από 27-29 Απριλίου, να καταβληθεί προσπάθεια για το μέλλον, ώστε ο ΟΗΕ να διασφαλίσει τη συμμετοχή της ΕΕ. Εξήγησε δε την αναγκαιότητα παρουσίας της Ένωσης στις συζητήσεις για το Κυπριακό (με καθεστώς πάντα παρατηρητή). Περαιτέρω ανέφερε στον Γενικό Γραμματέα την πρόθεσή του να προσκαλέσει τον κατοχικό ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, στις Βρυξέλλες για να τον ενημερώσει για τη θέση της Ένωσης εναντίον της λύσης δύο κρατών.

Η επίσκεψη αυτή επί του παρόντος δεν θα γίνει. Ο κ. Μπορέλ επισήμανε στον κ. Γκουτέρες πως η Ένωση υποστηρίζει το πλαίσιο του, όπως αυτό παρουσιάσθηκε στο Κραν Μοντανά. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, όπως συναφώς πληροφορούμαστε, ανέφερε πως δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος για το αποτέλεσμα της Διάσκεψης της Γενεύης, σημειώνοντας πως ο Τατάρ είναι υπέρ των δύο κρατών. Ο κ. Γκουτέρες φέρεται να ανέφερε πως τα Ηνωμένα Έθνη δεν αποδέχονται τα δύο κράτη και πως η εντολή που έχει είναι για λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.

Για να αλλάξει αυτό, είπε, πρέπει να αλλάξουν οι όροι εντολής από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Σημειώνεται συναφώς ότι στη Γενεύη θα βρίσκεται εκ μέρους της ΕΕ η Angelina Eichhorst, διευθύντρια τομέα Δυτικής Ευρώπης, Δυτικών Βαλκανίων, Τουρκίας και  Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ). Λόγω της αντίθεσης της Βρετανίας και της Τουρκίας δεν θα παραστεί σε καμία συνάντηση. Θα έχει διμερείς συναντήσεις με εμπλεκόμενα μέρη, τα οποία θα ζητήσουν να τη δουν.